Hoe is het op dit moment gesteld met de verschillende emoties rondom de beurs? Zijn we nog steeds vol vertrouwen of beginnen we nu toch een beetje angstig te worden van alle doemverhalen die we de laatste tijd te horen krijgen? De zogehete Volatility Index (VIX) kan ons hier wellicht helderheid in verschaffen … Bas laat u het verloop van de VIX zien en hoe die zich manifesteert tov het verloop van de index … Hebzucht & Angst ‑2-
In het vorige artikel over Hebzucht & Angst hebben we reeds gezien dat het koersverloop van aandelen zeker niet per definitie de fundamenteel ‘juiste’ waarde volgt. Van tijd tot tijd kunnen aandelen ver boven die ‘juiste’ waarde noteren wanneer beleggers door hun hebzucht niet meer rationeel kunnen nadenken. Andere keren kan er volledige paniek en angst toeslaan, en verschijnen er juist onrealistisch lage koersen op de borden. Sentiment, en dus niet de fundamenten, kan dus in bepaalde perioden een cruciale stempel op de beurzen drukken.
Om het sentiment rondom te beurzen objectief te kunnen peilen maken we gebruik van de Volatility Index (VIX). Deze maatstaf werd in 1993 geïntroduceerd, en is eigenlijk niets anders dan de gemiddelde ‘implied volatility’ (IV) van een aantal indexopties. De IV kan mathematisch berekend worden doordat het de enige onbekende factor is in het optiewaarderingsmodel van Black & Scholes. In dit model kunnen alle bekende data, op de IV na, worden ingevoerd:
- koers onderliggende waarde
- premie/uitoefenprijs/looptijd van de optie
- rentestand
De enige onbekende waarde is dus de IV, die we nu uit de Black & Scholes formule kunnen herleiden. Let erop dat de implied volatility niet hetzelfde is als de historic volatility. Deze laatste meet namelijk de volatiliteit zoals die in het verleden heeft plaatsgevonden. De IV kan daar echter sterk van afwijken doordat deze niet naar het verleden kijkt maar juist naar de toekomst. Wanneer de algemene verwachting heerst dat de bewegelijkheid van aandelen in de nabije toekomst zal toenemen, dan zal de IV en dus ook de VIX een stijging laten zien.
Hieronder is de VIX samen met de S&P 500 afgebeeld over de periode 1995 t/m 2003:
Hier is goed te zien dat de verschillende pieken van de S&P 500 gepaard gaan met bodems van de VIX. Op zulke momenten is iedereen nog vol vertrouwen en gelooft men nog niet dat het sprookje binnenkort voorbij kan zijn. Beleggers blijven op hun posities zitten zolang de koersen rustig omhoog kabbelen en er van direct gevaar geen sprake is. Maar juist bij de situatie van lage VIX waarden na een periode van forse koersstijgingen is oplettendheid geboden. Verkopende partijen hoeven maar even de overhand te krijgen om zo de koersen wat lager te zetten, en iedereen wil op hetzelfde moment naar de uitgang om de mooie winsten te verzilveren. Op zo’n moment is er duidelijk een omslag van hebzucht naar angst merkbaar, want de mooi opgebouwde winsten willen we natuurlijk niet gaan verspelen. Men neemt het zeker voor het onzekere (een teken van angst) en besluit tot verkopen over te gaan.
De daling die daarop volgt gaat vervolgens vaak gepaard met een fors oplopende VIX, wat niets anders aangeeft dat emoties van angst de overhand krijgen. Maar er is nog een bepaalde emotie die nog niet is genoemd: hoop. Diegene die nog niet aan het verkopen zijn geslagen, zien hun winsten terugzakken en beginnen nu ook wat angstig te worden. Maar zij verkopen nog niet in de hoop dat de koersen terug zullen keren naar de top, iets wat vaak niet meer zal gebeuren. Het enige wat we te zien krijgen zijn zogehete sucker’s rallies, waarbij koopjesjagers een leuk dipmoment denken te zien. Maar zulke rallies zijn vaak geen lang leven beschoren waarna er al snel een hernieuwde beweging omlaag volgt.
De beleggers in de categorie hoop komen er uiteindelijk het slechtst van allemaal af. Zij zijn het die uiteindelijk op de bodem capituleren en dan met grote verliezen toch afscheid van hun stukken nemen. Van hoop via angst naar reddeloosheid, het is een tragische weg die ze moeten volgen met verdampte winsten of grote verliezen als resultaat. En aan wie verkopen die ‘hoopvolle’ beleggers dan hun stukken? Juist, aan de koelbloedige personen die hun emoties de baas zijn gebleven. De beurs kent winnaars en verliezers en het mag duidelijk zijn wie hier wint en wie verliest…
Leuk om te weten allemaal, maar hoe staan we er dan op dit moment voor? De huidige situatie rond de financiële markten kan zeker niet geweldig worden genoemd. Recent is er een abrupt einde gekomen aan een lange periode van onafgebroken stijgingen. Hieronder is zowel het koersverloop van de Dow Jones als de VIX te zien over de afgelopen 5 jaar:
Figuur 1: Dow Jones
Figuur 2:Volatility Index (VIX)
Ook hier is mooi te zien dat er zich mooie koopmomenten hebben voorgedaan op het moment dat de angst regeerde. Significante bodems in de Dow gaan gepaard met pieken in de VIX en visa versa.
De huidige stand van de VIX is in historisch perspectief zeer laag te noemen. De bewegelijkheid van de koersen is de laatste tijd dan ook extreem laag geweest, zeker als we deze vergelijken met de periode rond de internethype. De trend van de VIX is de laatste 3 jaar resoluut zuidwaarts gericht, en dat in combinatie met een behoorlijke topvorming bij de Dow Jones maakt de huidige situatie zeer fragiel. Het enige wat we nu nog missen is een bepaalde ‘trigger’: een nieuwsfeit of gebeurtenis waar emotioneel op wordt gereageerd (denk bijvoorbeeld aan de vogelpest of een terroristische aanslag). Zijn die emoties er eenmaal, dan heb je de poppen aan het dansen…
Waar we nu dus voor moeten oppassen zijn dalende koersen die gepaard gaan met een toename van de bewegelijkheid (VIX). Dan zal angst de overhand krijgen van hebzucht en neemt de kans op een koersacceleratie naar beneden flink toe. Iedereen zal elkaar achterna gaan lopen en niet meer voor zichzelf denken.
Zo zie je, soms heb je meer aan psychologische dan aan economische kennis op de beurs. En als je wéét hoe de massa zal reageren op een bepaalde situatie dan heb je een ‘edge’ op de rest. En dat kan tot behoorlijke winsten leiden als je het goed weet aan te pakken…
Bas van Stiphout
© US Markets.nl
24 oktober 2005