Waanzinnige tulpenhype in de 17de eeuw

In de 17^de eeuw deed zich een fenomeen voor, dat we van­daag zouden bestem­pe­len als hype. De han­del in tulpen­bollen werd door heel velen als bij­zon­der win­st­gevend aanzien, (bij­na) iedereen wilde snel rijk wor­den op deze manier en de pri­jzen swing­den de pan uit. Tot de onver­mi­jdelijke crash volgde…

Waanzin­nige tulpen­hype in de 17^de eeuw

De 17^de eeuw staat in de geschiedenis­boeken als de Gouden Eeuw, de peri­ode van grote economis­che bloei in de Ned­er­lan­den of beter gezegd Noord-Ned­er­land. De Verenigde Oost-Indis­che Com­pag­nie (VOC) zorgde voor een con­stant vrachtver­keer naar en van exo­tis­che oor­den.

In die tijd leefde Charles de l’Ecluse, een plan­tkundi­ge die naar toen­ma­lige gewoonte zijn naam gela­tiniseerd had tot Car­o­lus Clu­sius. Hij was hoogler­aar te Lei­den en als hij geen les gaf, bracht hij zijn dagen door in zijn ​‘hor­tus’, nu zouden we zeggen zijn kruidentuin. 

Die dief­stal was als het ware het startschot voor de hype. Wie de dieven waren is nooit bek­end ger­aakt. Wel is het een feit, dat aller­lei lieden begonnen tulpen te kweken en die voor veel geld verkocht­en aan de nieuwe rijken van die tijd, die er hun buiten­verbli­jven mee versierden.

Hier­boven zien we een afbeeld­ing van Huys Sand­vli­et, een optrek­je dat lat­er zou uit­groeien tot Keuken­hof. Het werd mode om bij voor­beeld opri­jla­nen op te smukken met rijen tulpen van alle mogelijke kleuren en vormen.

En deze kleuren en vor­men bren­gen ons nog even terug bij de brave mijn­heer Clu­sius, die zelf geen bollen meer had en met lede ogen aan­zag wat er in zijn land gebeurde. Clu­sius had in zijn kweek­woede ver­schil­lende tulpen­var­iëteit­en gecreëerd en ze voorzien van orig­inele of roman­tis­che namen, zoals Ducken,Violetten, Schoone Hele­na, Bruyd van Enchuy­sen en Admi­rael de France. 

Het meest gegeerde waren de ​‘gevlamde’ bloe­men. Niet zozeer wegens hun mooie kleur of vorm, maar wel omdat je nooit kon voor­spellen of er uit de bol die je had geplant, een gewone of een gevlamde tulp zou te voorschi­jn komen. Wat men in die tijd nog niet wist en niet kon weten was dat de gevlamde tulpen eigen­lijk zieke exem­plaren waren, aange­tast door een virus. Het hier­boven afge­beelde exem­plaar is een voor­beeld van zo’n ten onder gaande bloem, waar­van de bollen enorm duur wer­den verkocht.

De jaren na Clu­sius’ dood in 1609 vor­m­den een aan­loop naar een hype, die haar top­punt zou bereiken eind 1634 om te duren tot begin 1637.

Als u in de rest van dit ver­haal de begrip­pen ​‘tulp’ en ​‘bloem­bol’ ver­vangt door ​‘aan­deel’ en ​‘future’ dan zult u merken, dat de gebeurtenis­sen in de 17^de eeuw een her­hal­ing hebben gevon­den in de 20^ste eeuw wan­neer in 1929 Wall Street crashte en eind 1990’er jaren, toen de tech­nolo­giegek­te lei­d­de tot wat Alan Greenspan ​‘irra­tional exhuber­ance’ noemde.

Voor een bol/​future waar­van men hoopte dat hij een gevlamde bloem zou oplev­eren, wer­den bedra­gen neer­geteld waar­voor wij nu nog zouden terugdeinzen. Of vin­dt u 2.200 euro niet nogal duur voor één enkele knol?

En als de bol/​future een belofte inhield voor een rood-witte ​‘gescheurde’ dan gin­gen de pri­jzen nog hoger, kijk maar wat men hier­voor durfde bieden:

Het is niet moeil­ijk je voor te stellen, dat tulpen­bol­len­han­del als een lucratieve bezigheid beschouwd werd. Net zoals in de 1920’er en de 1990’er jaren, inter­esseerde iedereen zich voor tulpen/​aandelen en gin­gen de wild­ste ver­halen rond over hoe snel je steen­rijk kon wor­den door deze bloe­men te kweken.

Tij­dens de tech­nolo­giehype zag bij­na iedereen die een dot­com-bedri­jf­je uit de grond stampte het geld toe­stromen omdat het pub­liek niet genoeg aan­de­len kon kopen, in de over­tuig­ing dat hun koers in de kort­ste keren zou ver­tien­voudi­gen. Zo ook ging het in de 17^de eeuw. Bollen gin­gen van hand tot hand en in som­mige gevallen wer­den bollen verkocht die nog niet bestonden.

Niets leek de tulpen­bol­lengek­te nog te kun­nen stop­pen. Iedereen was dol op dit sta­tussym­bool, iedereen dacht de vraag nooit zou stop­pen en dat de pri­jzen alti­jd zouden bli­jven sti­j­gen. Dat is de brand­stof voor een echte hype.

Boven­staande spot­prent uit die tijd toont een bol­len­han­de­laar waar­van het dekzeil van zijn mark­tkraam bestaat uit een zot­skap. Daaruit blijkt, dat er nog mensen waren die het hoofd koel hield­en, maar ze wer­den over­stemd door het geroep van de nar­ren.

Ein­delijk, begin 1637, zak­te de pud­ding in elka­ar. Men zag in dat er een einde kwam aan de sti­j­gende vraag, de vraag­pri­jzen wer­den weggelachen, de kweker/​handelaars bleven zit­ten staren naar bergen onverkochte beloftes voor rode gevlam­den, Duck­es en noem maar op.

Er kwam een regel­rechte beurscrash. Wie al zijn spaargeld had geïn­vesteerd in een voor­raad­je bollen, was opeens straatarm.

Daar­na keerde de kalmte terug en daarmee de oer-Hol­landse koop­mans­geest. De ervarin­gen bij het kweken van tulpen wer­den omgezet in het tot stand bren­gen van een han­del die tot de dag van van­daag nog voort­du­urt. Tulpen zijn voor alti­jd ver­bon­den met Ned­er­land in het alge­meen en met Ams­ter­dam in het bijzonder.

Op hun beurt hebben de beurscrash van 1929 en het uiteenspat­ten van de tech­nolo­giezeep­bel in 2000 geleid tot wat nuchter­heid op de markten.

Maar veel geleerd hebben de beleg­gers niet, vrezen we.

Jan Van Besauw

US Mar­kets