Kunnen we iets leren van Madoff?
Nadat we hebben gezien dat in december 2008 gebleken is dat Bernard Madoff een meesterfraudeur is die met zijn 50 miljard dollar zonder meer Jérôme Kerviel onttroonde,
hadden we het nadien nog over Madoffs trieste palmares met een nog niet complete lijst van zijn gedupeerden.
Vandaag gaan we ons wat verdiepen in de werkwijze van Bernard L. Madoff Investment Securities, de firma die zijn ‘zaken’ behartigde. Het kernwoord van Madoffs activiteiten is of was hedge funds. Om goed te weten waarover we het hebben, zijn we zijn gaan zoeken naar enkele vertalingen van deze term.
Voor het Nederlands moeten we vrede nemen met hedge fund, hoewel naar onze mening hefboomfonds ook niet mis te verstaan is zoals we verder zullen zien. Voor de Duitse taal geld hetzelfde gebrek aan vertaalkundige inspiratie als voor het Nederlands. Als we het Spaans bekijken, wordt het interessanter. Er zijn drie vertalingen die met de termen ‘alto riesgo’ en ‘especulativo’ aangeven dat het gaat om hoog risico en speculatie. Het Frans zit in dezelfde richting met wat we in het Nederlands zouden noemen ‘speculatief fonds’ of ‘speculatief investeringsfonds’. Maar het woordenboek voegt er een hele definitie aan toe, die een ernstige waarschuwing insluit. Compleet staat er: ‘investeringsfonds met hoog risico, voornamelijk gebaseerd op producten met hoog hefboomeffect die toelaten om met beperkte inzetten veel hogere resultaten te verwachten, maar met belangrijke risico’s’. Als je zo ziet staan, dan zou je toch wel denken dat een zinnig mens met een grote boog rond een hedge fund zal lopen. Toch bewijst Madoffs handeltje van 50 miljard dollar het tegendeel.
Daarom werkte hij van in het begin achter een rookgordijn. Een opvallend element hiervan was, dat zijn cliënteel enkel per post werd geïnformeerd over de gang van zaken. Pittig detail: geen enkel van deze berichten was gedateerd. Onmogelijk dus om echt bruikbare informatie te verkrijgen. Verder konden de klanten nooit on line zien hoe de stand van hun rekening was. Ook was Madoff de man die het ene zegebulletin na het andere publiceerde. Hij bleek altijd gekocht te hebben als de koersen op hun laagste peil stonden en te hebben verkocht, wanneer ze piekten. Dat leek verbluffend, was het niet dat hij zijn berichten maakte na de feiten.
Als we nog wat dichterbij kijken hoe Madoff werkte, stoten we op nog een vreemde zaak. Madoff werkte zoals gezegd via hedge fund en daarin speelden S&P100 opties de hoofdrol.
Omdat het ging over tientallen duizenden contracten per dag en bedragen die in de tientallen miljarden dollars opliepen, zou Madoff belangrijke tegenpartijen moeten hebben gehad. Dat werd hem geregeld gevraagd en zijn antwoord was steevast dat zijn tegenpartijen waren ‘de 10 grootste financiële instellingen van Wall Street met een rating die minstens A is’. Het is niet moeilijk om de belangrijkste financiële instellingen met A‑rating of meer te vinden. Maar uit navraag is gebleken, dat geen van alle hem kende als klant.
We gaan nog een stapje verder. Madoff was veruit de grootste gebruiker van S&P100 opties. Dat is op het eerste gezicht vreemd. Want de S&P100 index heeft geen futures, de S&P500 wel. Het is dus moeilijker om te handelen in S&P100 opties, omdat de tegenpartijen moeilijker te vinden zijn. Het enige wat Madoffs tegenpartijen in zulk een geval te doen hadden, was corresponderende aandelen kopen. Dit is vanzelfsprekend een pak duurder dan te werken via futures. Die hogere kosten zouden dan hun effect hebben op de opties, die Madoff nooit zo goedkoop had kunnen aanschaffen als hij beweerde. 0
Het toppunt is, dat geen enkele officiële bemiddelaar van derivatenhandel ooit heeft gehoord van Madoff als klant.
Nu is het zo, dat wettelijk op de keerzijde van een document dat een optietransactie bevestigd, vermeld moet staan dat de klant het recht heeft te weten wie de tegenpartij is. Bij Madoff stond die clausule er ook, maar dat was het dan. Vragen aan Madoffs firma in deze richting werden nooit beantwoord.
Dan blijft er nog één vraag: als Madoff niet deed wat hij zegde te doen, nl. handelen in opties, wat deed hij dan wel? De huidige stand van onze kennis terzake is als volgt. Iedere keer als Madoff dacht, dat de aandelenkoersen gingen stijgen, kocht hij een pakket ‘Blue Chips’ aandelen, dat qua samenstelling correspondeerde met de S&P100 index. Op hetzelfde ogenblik kocht hij voor dezelfde notoriële waarde S&P100 putopties aan een ‘strike value’ die hij lichtjes onder de index van dit ogenblik legde. Om de kosten te reduceren, verkcoht hij tevens calls op de S&P100. De opties dienden binnen de maand te worden uitgeoefend of doorgerold.
Dit alles kan werken, op voorwaarde dat de markt doet wat de investeerder verwacht. Maar dikwijls reageert de markt anders en dan zit de investeerder met de gebakken lucht. Voor dit geval had Madoff zijn rookgordijn en zijn achterban, die hem jarenlang genoeg geloofde, om hem toe te laten een Ponzipiramide uit te bouwen.
Het sterkste is, dat de Wall Street- en andere autoriteiten in de VS verschillende keren officieel gewaarschuwd werden dat er bij Madoff Investment Securities iets aan de knikker was. Toen we in Google de zoekterm ‘hedge fund + fraud + madoff’ intikten, kwamen we o.m. bij een link naar een tekst uit 2005 (!) met als titel ‘The World’s Largest Hedge Fund is a Fraud’.
Dit document, waarvan de auteur heeft gevraagd zijn naam enkel aan de lokale overheid bekend te maken, zegt dat Madoff op grote schaal fraudeert en kondigt het einde zijn firma aan. Hoewel het stuk 19 pagina’s lang is, raden we de lectuur ervan aan.
In de titel van dit artikel vragen we ons af, of we iets kunnen leren van Madoff. Naar onze mening is het antwoord ja, namelijk dat mensen nooit zullen leren. Zolang gulzigheid een drijfveer blijft bij beurstransacties, blijven charlatans hun kans wagen en maken ze de zakken van lichtgelovigen leeg. In Madoffs geval heeft de groep van lichtgelovigen dan wel extreme samenstelling, want welke (groot)bank, welke vermogensbeheerder of welke verzekeringsmaatschappij wil het etiket ‘lichtgelovig’ opgekleefd krijgen?
Eén ding is volgens ons zeker: volgelingen van Madoff zullen vanaf nu veel minder kansen krijgen. Althans, als we dan al iets geleerd hebben…
Jan Van Besauw
Publicist voor US Markets
________________________________________
Ondergetekende is een gepensioneerde marketing manager. Hij schrijft voor US Markets o.m. columns, nieuwsberichten en artikelen over diverse onderwerpen. Hij heeft op het moment van schrijven geen materieel belang of bezit in de besproken bedrijven of beleggingsinstrumenten.