Geen olie, maar water is het voorwerp van ernstige spanningen in het noordoosten van Afrika.
In ons artikel Alles wat je wou weten over water van januari 2011 hebben we het o.m. over de toch wel merkwaardige eigenschappen van water, over de beschikbaarheid en het verbruik ervan.
Zonder water is op aarde geen leven mogelijk en wie macht over de waterbevoorrading heeft, heeft de macht over het leven. Dat wordt op overtuigende wijze geïllustreerd in de film 2001, A Space Odyssey (Stanley Kubrick en Arthur C. Clarke, 1968). In één van de beginscènes zien we dat er tussen groepjes primaten onenigheid ontstaat over een plas water. De ruzie wordt beslecht wanneer één van hen zijn tegenstrever het hoofd inslaat met een knook.
Spanningen rond rechten op water zijn van alle tijden, maar is er risico voor een ernstig conflict in dit verband. Het gaat om de Nijl en meer bepaald de plannen van Ethiopië om een stuwdam te bouwen voor een hydro-elektrische centrale gevoed door Nijlwater.
Naar gelang de manier van meten is de Nijl met ca 6.700 km de langste of de tweede langste stroom ter wereld, vergeleken met de Amazonerivier. Waar de Nijl ontspringt is nog altijd niet 100% zeker, vreemd genoeg, maar tegenwoordig gaat men uit van een nationaal park in Rwanda, een land in het hartje van Afrika.
Op zijn loop doet de Nijl 11 landen aan: Rwanda, Burundi, Tanzania, Uganda, Congolese Democratische Republiek, Kenya, Eritrea, Zuid-Soedan, Soedan en last but not least Ethiopië en Egypte.
Op de Nijl zijn stuwdammen gebouwd, zoals de Aswandam in Egypte en Speke’s dam in Uganda.
Maar ook Soedan wil verschillende stuwdammen bouwen op de Nijl en dat is al jaren een doorn in het Egyptische oog. We mogen immers niet vergeten, dat de Nijl de enige bron van water is in Egypte. Zonder dit water of zelfs een tekort daaraan is fataal voor het land, dat op de kortste keren zou veranderen in een voortzetting van de Sahara. En nu heeft, zoals hoger aangehaald, ook Ethiopië plannen (en meer dan plannen) voor een stuwdam op de Blauwe Nijl.
Even een korte toelichting. Tot de Soedanese hoofdstad Khartoem, waar deze rivieren samenvloeien, spreekt men van de Witte en de Blauwe Nijl. Eerstgenoemde is de langste van de twee en ontspringt in Rwanda. De Blauwe Nijl heeft zijn bronnen in Ethiopië en heeft voor Egypte het meeste belang voor de waterbevoorrading en het vruchtbaar maken van de bodem.
Logischerwijze is het de Blauwe Nijl die Ethiopië wil afdammen voor elektriciteitsproductie. Zonder Egypte verwittigen is zelfs begonnen met dit project, dat ca 3,5 miljard euro zal kosten.
Volgens Egypte zal dergelijke ingreep de loop van de Nijl negatief beïnvloeden. De Egyptische president Mohammad Morsi meldde onlangs in een televisietoespraak dat ‘alle opties’ open zijn om het verderzetten van de bouw van de stuwdam te beletten. Hij voegde eraan toe dat ‘indien er ook maar één druppel water minder aangevoerd wordt, dan is ons bloed het alternatief’.
Het antwoord van Ethiopië is dat het land recht heeft op de Nijl en dat de claim van Egypte (en ook die van Soedan) op deze rivier niet meer van deze tijd is. Deze statement is niet van aard om president Morsi en zijn entourage te kalmeren.
Een militair conflict zal nog niet voor morgen zijn, maar het mag zeker niet uitgesloten worden. Wie de meeste kansen in zulk een confrontatie heeft, is zonder meer duidelijk uit onderstaande tabel:
Qua bevolking zijn beide landen vergelijkbaar, maar militair heeft Ethiopië op zichzelf nul kansen. We zeggen ‘op zichzelf’, want stel dat Ethiopië bondgenoten kan optrommelen dan dreigt er een ernstig conflict en komt het spook van de escalatie zijn grijnzende kop opsteken.
En zo zien we dat ettelijke miljoenen jaren na de burenruzie onder primaten over een plas water er nog altijd gebakkeleid wordt. Ditmaal om heel wat meer dan een plas en met heel andere wapens dan een knook.
Jan Van Besauw
Columnist voor USMarkets.nl