Wat nu, belegger?

In 1979 ver­hoogde Paul Vol­ck­er — de toen­ma­lige gou­verneur van de cen­trale bank van de VS – in een poging de gierende inflatie de nek te breken de rente naar het tegen­wo­ordig onvoorstel­bare niveau van 20 %. Het bleek een keer­punt op de finan­ciële mark­ten. De rente op de kap­i­taal­mark­ten had zijn top bereikt en zou aan een dal­ing begin­nen die nog steeds voortduurt. 

In deze peri­ode van meer dan 30 jaar werd geld steeds goed­kop­er en beleef­den beleg­gers gouden tij­den. Vast­goed­pri­jzen ste­gen naar ongek­ende hoogten, oblig­aties ren­deer­den uit­stek­end en aan­de­lenko­ersen maak­ten beleg­gers euforisch. De finan­ciële indus­trie explodeerde. Banken veran­der­den van relatief saaie nuts­bedri­jven in dynamis­che win­st­ma­chines, vast­goed­baron­nen vulden de zak­en­bladen met hun suc­cesver­halen en steeds meer par­ti­c­ulieren von­den hun weg naar de beurzen. Een gen­er­atie beleg­gers en huizen­bezit­ters groei­de op met de gedachte dat hun bezit­tin­gen alleen maar in waarde kon­den stijgen.

Natu­urlijk, af en toe was er wel eens een kleine cri­sis en daalden de koersen wat maar dan was er alti­jd weer de cen­trale bank om de rente te ver­la­gen en de ral­ly op de beurs weer een nieuw lev­en in te blazen. Deze veelvuldig toegepaste truc werd in de finan­ciële wereld bek­end als de Greenspan-put. Met iedere nieuwe rentev­er­lag­ing legde de cen­trale banki­er als het ware een vangnet – een put-optie – onder de beurzen. De ingri­jpende kredi­et­cri­sis van enkele jaren terug betek­ende echter het begin van het einde. 

Deze keer dreigde een zware economis­che depressie en waren ste­viger mid­de­len nodig om de economie eerst overeind te houden en ver­vol­gens weer op gang te kri­j­gen. De rente in de VS werd – analoog naar de reeds in Japan bestaande sit­u­atie – ver­laagd naar bij­na nul pro­cent. Ook de ECB vol­gde, zij het iets min­der rigoureus. Na een nieuwe economis­che terug­val vorig jaar zomer werd gevreesd voor een dubbele dip en dien­den de mon­e­taire autoriteit­en naar min­der con­ven­tionele wapens te gri­jpen. Met het besluit om grootschalig staat­soblig­aties te gaan opkopen wer­den in feite de geld­persen op volle toeren aangezet.

En het had effect. De aan­de­lenko­ersen ste­gen met 30 %. De grond­stof­fen bleven niet achter en het vertrouwen in de economie nam weer toe. Door voor 600 mil­jard dol­lar aan staat­soblig­aties te kopen veroorza­ak­te de Fed een waardes­ti­jging op de beurzen van 3300 mil­jard dol­lar. Het was even­min een slechte invester­ing. Als gevolg van de waardes­ti­jging van de staat­soblig­aties realiseerde de Fed sinds de start van het opkoop­pro­gram­ma een ren­de­ment van ruim 40 mil­jard dollar.

Ruim twee maan­den gele­den werd QE2 beëindigd. De economis­che groei ver­traagde en de recessievrees keerde weer terug. De beurzen daalden opnieuw en de schulden­cri­sis escaleerde. De VS ver­hoog­den ter­nauw­er­nood hun schuld­pla­fond en voor Grieken­land, Por­tu­gal en Ier­land bleek de schulden­last niet langer te dra­gen. Inmid­dels wordt alom getwi­jfeld aan het voortbestaan van de euro. Inflatie lijkt de enig overge­bleven optie van de autoriteit­en om uit deze schulden­val te ontsnap­pen. Greenspan noemde inflatie al eens de enige vorm van belast­ing die de over­heid zon­der wet kan opleggen. Door gel­dont­waard­ing verd­wi­j­nen immers vanzelf je schulden. Bedenk bijvoor­beeld dat de dol­lar — sinds in 1971 de goud­stan­daard werd los­ge­lat­en — reeds met meer dan 90 % in waarde is gedaald.

De voor inflatie gecor­rigeerde rente is inmid­dels negatief gewor­den en beleg­gers zoeken op grote schaal veiliger vluchthavens als goud, Bunds en Treausuries op. In dit kli­maat van lage economis­che groei, ver­gri­jz­ing, schuldaf­bouw, vast­goed­crises en een negatieve reële rente lijkt het voor beleg­gers een grotere uitdag­ing dan ooit om nog enig ren­de­ment te realis­eren. De sit­u­atie waar de West­erse wereld zich momenteel in bevin­dt lijkt sterk op die waar Japan reeds meer dan 20 jaar mee worstelt. Het adag­ium op de finan­ciële mark­ten lijkt niet langer return on cap­i­tal maar return of cap­i­tal. Bedenk daar­bij dat wan­neer over­he­den hun schulden mid­dels oplopende inflatie lat­en eroderen veilige vluchthavens niet erg gewenst zijn. Goud­be­leg­gers zijn gewaarschuwd.

Jan-willem Nijkamp
Pub­li­cist US Mar­kets & werkza­am bij Fintes­sa Vermogensbeheer