Van TRIPLE-A naar TRIPLE-D

Wie 40 jaar gele­den toen de dol­lar werd los­gekop­peld van het goud (15 augus­tus 1971) had voor­speld dat het hieruit voortvloeiende doom sce­nario van de infla­toire ​“Grote Depressie” nu onafwend­baar op ons afkomt, zou waarschi­jn­lijk in het gekken­huis zijn beland. Intussen moeten we vast­stellen dat alle symp­toombe­stri­jd­ing ten spi­jt het trekken bli­jft aan een dood paard (voor­beeld Japan). Hoe langer de sov­er­eign defaults (staats­fail­lisse­menten) vooruit wor­den geschoven, hoe hoger de onbe­taal­bare rekening

‘The great meltdown’

In een artikel in de juli edi­tie van het Amerikaanse News­Max Mag­a­zine werd open­lijk gespro­ken van ​‘the Great Melt­down’. De melt­down wordt toegeschreven aan de angst om de prob­le­men daad­w­erke­lijk aan te pakken. De voor­beelden liggen voor het oprapen: de bailouts, de zwakke posi­tie van de banken, ophoging van het schuld­pla­fond, het tomeloze bud­get­teko­rt, het op de 0‑stand houden van de rente tot (min­stens) 2013, de fut­loze groei etc. Echter, de enige reden om de rente laag te houden is dat een hogere rente niet met de huidi­ge staatss­chuld is te vereni­gen. Uit­er­aard zou een noodza­ke­lijk hogere rente de zwakke economie nog verder onderuit halen om van meer ramp­spoed in de vast­goed­markt maar te zwijgen.

Wat dit laat­ste betre­ft werd in dit zelfde artikel aangegeven dat de banken nieuwe fore­clo­sures (ged­won­gen huizen­verkopen) afhouden uit vrees de vast­goed­markt met nog meer aan­bod te over­spoe­len. Intussen gaat het om bij­na 5 miljoen wonin­gen waarop geen rente plus afloss­ing meer plaats vin­dt, ter­wi­jl 28% van de wonin­gen ​“onder water” staat (hypotheek hoger dan de mark­t­waarde). Zolang de banken niet tot ged­won­gen verkoop over­gaan, vin­den er ook geen afwaarderin­gen plaats. Banken kun­nen weinig anders omdat bij een reële mark-to-mar­ket waarder­ing hun (in)solventie aan de orde zou komen. Door­dat de banken inclusief Fan­nie Mae en Fred­die Mac onverko­rt aan het cen­trale bank­in­fu­us liggen, is Uncle Sam hier­mee in feite de groot­ste vast­goedeige­naar ter wereld geworden.

De banken lenen tegen een veelvoud van hun eigen reserves geld bij de Fed tegen een rente van nage­noeg 0%. Ook dit is een reden om de rente laag te houden, het­geen het economisch motief in wezen tot een dro­gre­den degradeert. In plaats van dit uit­geleende geld aan te wen­den om de zo noodza­ke­lijke economis­che activiteit te stim­uleren, wordt dit ​“vri­je” geld door de banken aangewend om daar­voor over­hei­dspa­pi­er te kopen tegen een iets hoger per­cent­age. Dus het ver­beteren van de bal­ans­posi­tie van de banken blijkt een zodanig hoge pri­or­iteit te hebben dat op deze wijze de staatss­chuld door de banken wordt ​“gecon­sumeerd”, naar zal blijken een gif­pil van de boven­ste plank.

Neer­waartse spiraal

Hier­mee wor­den zoge­naamd twee vliegen in één klap gevan­gen n.l. de staat kan schuld­brieven bli­jven uit­geven, ter­wi­jl daarmee tevens de banken zijn ​“gedi­end”. Op deze wijze wordt kap­i­taal niet aangewend om te investeren maar slechts om te manip­uleren. Een spi­raal die onder de huidi­ge omstandighe­den moeil­ijk zal zijn te keren! Afgezien van ​“het gekra­keel” op Capi­tol Hill is dit mede een reden tot het afwaarderen van de Amerikaanse kredi­et­sta­tus door S&P, ter­wi­jl Moody’s het bij een negatieve out­look houdt.

Deze ziek­mak­ende ver­ton­ing van zak­en werd omschreven als ​‘a slick arrange­ment between the Fed and the nation’s banks’ (een glib­berig arrange­ment) intussen alom bek­end maar onver­droten door gaat. Waarom lat­en vooral de Amerika­nen dit in god­snaam toe, in de weten­schap dat ze hier­mee gigan­tisch in de luren wor­den gelegd? Waarschi­jn­lijk werkt de wel­vaart zo ver­slavend dat de schi­jn­wel­vaart die hier­van het gevolg is op de koop toe wordt genomen.

Omge­keerde wereld 

Analoog hier­aan, indi­en de ophoging van het Europese Sta­biliteits­fonds tot €1.500 mil­jard niet door de par­lementen van de eurolan­den wordt goedgekeurd zal de euro onder forse druk komen te staan. Het is te zot voor woor­den dat ook het lot van de euro thans afhangt van de berei­d­heid om een soort­gelijk schuld­pla­fond op te hogen teneinde de schuld­groei te kun­nen bli­jven ​“faciliteren”. We lev­en in de omge­keerde wereld en geloven des­on­danks in een goede afloop? Echter, alleen de liq­ui­datie van bad loans (slechte lenin­gen), waar­bij de aan­deel- en oblig­atiehoud­ers wor­den ges­lachtof­ferd zal soe­laas bieden maar wel tot ver­arm­ing leiden!

De cen­trale banken in Wash­ing­ton zow­el als in Frank­furt (al dan niet ges­te­und door het Sta­bil­isatie­fonds) staan domweg voor het blok. De rente kan niet omhoog, omdat anders het economisch kaarten­huis ineen zijgt en de banken bovenop de schulden komen te dri­jven. Anderz­i­jds zuig je bij her­struc­turering van schuld c.q. bezuinigin­gen c.q. belast­ingver­hoging de koop­kracht weg en don­dert de economie ook in elka­ar. Deze draw is al meerdere malen in dit bestek aan de orde geweest. Van­daar dat we ons in een uitzicht­loze posi­tie bevin­den waarin de zo gewen­ste ​‘con­fi­dence mul­ti­pli­er’ in een opgaande economie verder wegglijdt.

Plunge Pro­tec­tion Team

Ten tijde van de beurstur­bu­len­ties in de afgelopen weken bleek het Plunge Pro­tec­tion Team opnieuw uiterst actief en effec­tief te zijn geweest. Op maandag 8 augus­tus zelfs zes keer! Dit team werd na de Wall Street Crash (1987) onder pres­i­dent Rea­gan opgericht. Koste wat het kost diende de beurs te wor­den ger­esta­biliseerd om bij het grote pub­liek de angst voor meer ellende weg te nemen en tevens om de indruk te wekken dat de paniek nogal voor­barig was en het ​“alle­maal wel een beet­je moest lijken mee te vallen”. Met die indruk is men tot dusver redelijk weggekomen. Of dat zo bli­jft, valt te bezien mede aan de hand van onder­staande Per­cent Buy Index (PBI) waar­naar in vakkrin­gen (ook door het PPT!) kri­tisch wordt gekeken.

De PBI is een mid­del­lange indi­ca­tor die vooral let op de richt­ing van de intrin­sieke markt- sterk­te c.q zwak­te dan wel de overbought/​oversold sit­u­atie belicht. Aan de hand van deze grafiek kan wor­den vast­gesteld dat we tech­nisch gespro­ken in een soort­gelijk ​“vac­uüm” dreigen terecht komen als in 2002 (tech wreck) en 2009 (cred­it crunch). Aan de hand van deze voor­gaande episo­den mag je vast­stellen dat we de bodem in zicht hebben maar dat deze eerst nog dient te wor­den uitgediept en getest. De vraag is in hoev­erre de PPT dit toe­laat en niet onwaarschi­jn­lijk al in een vroeger sta­di­um ​“anticiperend” zal optreden.

Intussen gaf CEO Blank­fein van Gold­man Sachs aan met de her­haalde optre­dens van het PPT alweer z’n voordeel te hebben gedaan. Hij geldt als de machin­ist op deze trein en daarmee als één der invloedrijk­ste fig­uren in de V.S. Zolang de PPT de beurs min of meer ​“op stand” weet te houden hoeft de Fed niet direct een nieuw ​“oud paard” in de gedaante van QE3 van stal te halen. ​‘Good old’ Greenspan moest op NBC’s ​‘meet the press’ afgelopen zondag ook voor een​‘stock mar­ket slide’ waarschuwen, vooruit dan maar.

De arbei­ds­markt

Een pijn­punt vormt ook de arbei­ds­markt. News­Max meldde dat van het offi­cieel gereg­istreerde werk­lozen­leger ad 13,9 miljoen er nu 6,2 miljoen (bij­na de helft) als ​‘long term unem­ployed’ (bin­nen 6 maan­den geen werk kun­nen vin­den) te boek staat. Niet meegerek­end zijn de miljoe­nen 99-ers (na 99 weken geen uitk­er­ing meer!) die uit het zicht zijn geplaatst.

John Williams van Shad­ow­Stats schat der­halve het totaal aan­tal werk­lozen op meer dan 20% in plaats van de offi­ciële 9,2% gereg­istreerd als werk­loos werk­zoek­end. Dat betekent dat een leg­er van een slordi­ge 20 tot 25 miljoen mensen buiten de boot is gevallen valt en bijgevolg aangewezen op voed­sel­bon­nen. Het betre­ft vooral veel jonge instromers.

“Posi­tieve” ontwikkeling

Wie had gedacht dat de trea­sury­markt na de afwaarder­ing van Amerika’s kredi­et­sta­tus naar AA zou instorten, zat er naast. Hier hoefde het PPT hele­maal niet aan de bak, want vooral­snog zullen wereld­wi­jd alle spel­ers moeten erken­nen dat er ondanks deze afwaarder­ing geen ​“veiliger” vehikel is, omdat je ook bij een double‑A gewoon je geld weer terugkri­jgt. Nor­maal gespro­ken zou afwaarder­ing van een schuld voor een land een regel­rechte ramp beteke­nen. Hier­van zijn er in Europa intussen genoeg voor­beelden en der­halve moesten ​“onze belei­ds­mak­ers” wel aan de bak. Maar de V.S. vormt de absolute uit­zon­der­ing, sim­pel omdat er voor Amerikaanse Trea­suries geen alter­natief bestaat gezien de mark­tom­vang en liquiditeit.

De V.S. heeft meer dan $14 biljoen (12 nullen) in schuld uit­staan. Dat is veel meer dan in welke andere val­u­ta dan ook. Boven­di­en geldt de dol­lar (nog!) steeds als dé reserve­va­l­u­ta. Stel dat er een sell off in Trea­suries zou ontstaan, dan zou zulks een doo­d­klap voor de dol­lar beteke­nen en dat is het laat­ste waarop buiten­landse houd­ers van dol­larpa­pi­er met name in Azië zit­ten te wacht­en. Zij bli­jven hun munt juist weer aan de dol­lar kop­pe­len om van export verzek­erd te zijn. Met een veel lagere dol­lar zouden ze zich driew­erf in eigen vlees sni­j­den. Vergeet niet dat 30% van de Amerikaanse schuld in buiten­landse han­den is en vergeet even­min dat ca. 67% van de wereld­han­del in dol­lars wordt afgerek­end. Dan kun je nooit over night uit­stap­pen.

Ruim tweed­erde van de schuld huist in de V.S. met de Fed als belan­grijk­ste ​“aan­deel­houd­er”.

De rest van dit ​“papi­er” is in han­den van banken, verzek­er­ings­maatschap­pi­jen en (pen­sioen) fond­sen. De afwaarder­ing van deze schuld veroorza­ak­te geen aan­passin­gen van bove­naf. Dus bin­nen deze per­iferie bestaat er geen reden om van Trea­suries (mooi woord!) afscheid te nemen. Sterk­er, de yields in Amerikaans staatspa­pi­er zijn met uit­zon­der­ing van aan­vang 2009 nog nooit zo laag geweest. Ondanks een repeterend bud­get­teko­rt oplopend naar $1.500 biljoen zijn Amerikaanse Trea­suries meer gewild dan ooit! De afwaarder­ing kan dan ook alleen maar gezien wor­den in het licht van een waarschuwing om de schuld­pi­ramide af te bouwen. Deze piramide is alleen af te bouwen met bud­get­taire over­schot­ten en niet met teko­rten. Immers, elk teko­rt schuift richt­ing staatss­chuld waarop boven­di­en weer rente moet wor­den betaald. Dus tot dusver blijkt afwaarder­ing een wassen neus te zijn.

Zelfs de hieruit voortvloeiende afwaarder­ing van andere door de over­heid gegaran­deerde schulden c.q. insti­tuten als Fan­nie Mae en Fred­die Mac maar ook verzek­er­ings­maatschap­pi­jen banken en zelfs Berk­shire Hath­away, lijkt nie­mand aan te gaan. Kor­tom, we lev­en in een fascinerende wereld!

Wie wil er nu tegen nage­noeg 2% per jaar (exclusief belast­ing en inflatie) z’n geld voor 10 jaar vastzetten? In elk geval ken­nelijk vele grote (buiten­landse) insti­tuten, maar het zal je pen­sioen­fonds maar wezen. Het groot­ste bond fund Pim­co is er in ieder geval uitgestapt!

Tim­o­thy Geithner

Al eerder op 6 juli j.l. liet Tim­o­thy Gei­th­n­er eve­neens in CNBC’s Meet the Press weten, quote: ​‘we don’t have the abil­i­ty (because of the over­hang in hous­ing and the prob­lems in the finan­cial sec­tor) to arti­fi­cial­ly engi­neer a strong recov­ery’ (we hebben niet de mogelijkheid om kun­st­matig een sterk her­s­tel te bew­erk­stel­li­gen gegeven de prob­le­men in de vast­goed- en de finan­ciële sec­tor). Opval­lend zulks te verne­men uit de mond van iemand als min­is­ter van Finan­ciën die met ​‘da boyz’ alles uit de kast trekt om dat nu juist wel te doen sla­gen maar helaas zon­der suc­ces! Dat kan alleen zoals Rick Rule tij­dens de GATA con­fer­en­tie in Lon­den vorige week opmerk­te: ​‘when your out­go exceeds your income, your upkeep becomes your down­fall’. Wel, mooier had ik het niet kun­nen zeggen.

Harde realiteit

Bin­nen vier jaar dient vol­gens die zelfde US Trea­sury 61% van de huidig uit­staande schuld ad $14,3 biljoen (= $8,72 biljoen) te wor­den geher­fi­nancierd. Dat kan alleen indi­en er vol­doende mark­t­par­ti­jen zijn om jaar­lijks ruim $2 biljoen in schuld te pro­lon­geren of addi­tion­eel op te nemen (tegen welke rentevoet?) dan wel dat er vanu­it ​“de blauwe lucht” wordt terug­be­taald. Hier­bij is geen reken­ing gehouden met het jaar­lijks oplopend teko­rt, nu in orde van grootte van $1.500 mil­jard. Totaal komt dit bedrag thans dan jaar­lijks uit op cir­ca $3,5 biljoen.

Op een goed moment moet het wel­haast tot een révolte van de schuldeis­ers lei­den. Dis­ney World mag dan bli­jven voortbestaan maar dit sprook­je is domweg ​“te mooi”. Sterk­er, Ron Paul verwacht dat het ver­schil tussen inkom­sten en uit­gaven zelfs nog verder zal toen­e­men. Bij meer ​“lankmoedigheid” zou de schuld­sta­tus miss­chien wel bij triple‑Z kun­nen eindigen?

Waar voorheen werd gespro­ken van ​“het oog van een hur­ri­cane” dreigt nu ​“het oog van een vuurstorm” te ontstaan. Immers, meer dan ooit wordt er met vuur gespeeld.

Om toch rustig te kun­nen slapen, dient men:

a) niet door enige reukzin te wor­den gehinderd

b) of met vol­doende blus­mid­de­len te zijn uit­gerust!

Robert Bron­cel
Pub­li­cist US Markets