‘VA BANQUE’ IN VERVOLG

De ​“oud­ere” lez­ers onder u komt de titel ​‘Va Banque’ niet onbek­end voor. Deze col­umn dateerde reeds van juli 2008 tussen de val van Bear Stearns en Lehman. In de kopzin stond te lezen dat ​“het juist de banken zijn geweest die in de afgelopen jaren ​‘va banque’ hebben gespeeld. ​‘Va banque’ betekent let­ter­lijk inzetten op alles of niets en dat zou niet des banks moeten zijn”.

Intussen gaat het al niet meer om de ​‘banks too big to fail’ maar om de cen­trale banken die de schulden van deze banken voor reken­ing van de belast­ing­be­taler op hun nek hebben genomen. Dat was in feite een brug te ver maar werd van­wege de ongewen­ste gevol­gen(!) voor lief genomen.

Na de melt­down van BS (overgenomen door JP Mor­gan) en Lehman stond men voor de keuze van een grootschalige ver­arm­ing resul­terend in een diepe depressie dan wel gaan voor ​“uit­s­tel van exe­cutie” ter voorkom­ing van sociale onrust. Uit hoofde van dit laat­ste werd ingezet op een expan­sief mon­e­tair beleid van zgn. quan­ti­ta­tive eas­ing (QE) dat niet op doorslaggevende opposi­tie stuitte. Zo wer­den hon­der­den mil­jar­den ingezet om de andere grote banken overeind te houden.

In Europa begint men zich nu achter de oren te krabben in de weten­schap dat de klap­pen straks alleen nog maar grot­er zullen wor­den. Maar ook de ECB ziet weinig andere speel­mo­gelijkhe­den dan om schulden op te kopen. Après nous le déluge.

Alleen de lan­den met aanzien­lijke reserves in edel­metaal en andere grond­stof­fen geni­eten ruime over­lev­ingskansen wan­neer het papiergeld straks met bakken in de afval­con­tain­ers verd­wi­jnt. Chi­na speelt als tweede groot­ste economie ter wereld intussen een cru­ciale rol. Dat land is op grote schaal bezig zich te verzek­eren van zoveel harde reserves dat het de dol­lar- en euroklap­pen straks weet op te van­gen. Tegelijk wor­den deze valuta’s ​‘at bay’ gehouden, omdat men nog niet zon­der kan. Boven­di­en laat Chi­na de groei nog even boven de inflatie prevaleren, beducht als men dáár ook is voor sociale onrust.

Boeiende ontwik­kel­ing
Om die reden zijn oost en west verenigd om koste wat het kost het vertrouwen in de papieren muntsoorten zo veel en zo lang mogelijk in stand te houden. Dat valt met de thans oplopende rente niet mee. Immers, de rente is niet alleen de pri­js van het geld maar ook een ver­goed­ing voor het koop­krachtrisi­co dat men loopt. Waar tot voor kort de cen­trale bankiers mid­dels QE de rente laag kon­den houden, zie je thans juist de omge­keerde beweg­ing n.l. een oplopende rente. Die oplopende rente is een sig­naal van afne­mend vertrouwen in ​“de kun­sten” van de cen­trale bankiers’

Hogere rentes vra­gen om meer en duur­dere financier­ing van de schuld met gevol­gen voor de gehele rente­lad­der in alle sec­toren van de economie, de hypotheek­markt niet in de laat­ste plaats. Daar­door ontstaan fric­ties met nog meer bud­get­taire teko­rten en verder oplopende schuld­groei tot gevolg. Uitein­delijk wordt het vertrouwen in fiat­geld zodanig onder­graven dat een hogere rente ook niet meer helpt. In het gedrang om fiat­geld om te zetten in tan­gi­bles (edel­metaal en grond­stof­fen) passeren we het oog van de storm en komen dan bin­nen het kracht­en­veld van hyper­in­flatie. Dat moment is even­wel nog niet aangebroken.

Samengevat kun je dus zeggen dat alle grote spel­ers in de wereld er belang bij hebben om de deze bal op z’n minst aan de rol te houden. Pres­i­dent Oba­ma hoopt er wellicht nog het meeste garen bij te spin­nen omdat over een goed jaar de voorverkiezin­gen al weer voor de deur staan. Die korte ter­mi­jn­visie is bij­na voor­wend­sel om het oplossen van de prob­le­men op de lan­gere baan en lief­st naar een vol­gende gen­er­atie door te schuiv­en. Daar­bij wordt ​“de man in de straat” te veel onkundig gelat­en van wat zich de fac­to afspeelt en daar­door onkundig bli­jft van het feit dat het papiergeld meer dan ooit hard op weg is naar z’n intrin­sieke waarde = NUL (uit­spraak Voltaire – 18^e eeuw) terug te keren. In tegen­stelling tot edel­metaal was er ooit een bankpa­pi­er dat stand hield. Dat wist Voltaire al.

Omslag
Het woord ​“omslag” is al meerdere malen gevallen. Daar­bij gelden de rentes op de lang­jarige lenin­gen als een goede lei­draad. Op het moment van schri­jven staat de 10-year Long Bond op 3.47% en de 30-year Long Bond op 4,58%. Dat zijn weliswaar relatief gezien niet al te hoge standen maar je moet ook let­ten op de snel­heid van de sti­jging en die is fors te noe­men. Op 1 decem­ber j.l. stond de 10-jarige lening nog op 2,96% en de 30-jarige op 3,46%.

Dat zijn sti­jgin­gen van respec­tievelijk 51 en 112 basis­pun­ten in nog geen drie weken. Tegelijk ste­gen ook de leenkosten in Duit­s­land met meer dan een kwart tot 3,03%, ter­wi­jl die kosten in het V.K. in dezelfde peri­ode met 18% ste­gen. Nor­maal gespro­ken zijn aan­de­len­be­leg­gers ​“pagus” van rentev­er­hogin­gen. Opval­lend genoeg nu niet dus ook dit is een bedenke­lijk teken aan de wand. Men ver­keert ken­nelijk in de roes hoe meer QE hoe beter voor de beurs. Ver­geten wordt dat mark­t­ma­nip­u­laties van welke aard dan ook niets van doen hebben met fun­da­mentele factoren.

Even­min wordt vol­doende gelet op de con­se­quen­ties van dit mon­e­taire beleid dat op basis van de huidi­ge rente al lei­dt tot een ver­grot­ing van de Amerikaanse staatss­chuld tot bij­na $20.000 mil­jard in 2015 zoals ​“met weinig fan­fare” door het Amerikaanse min­is­terie van Finan­ciën aan een te weinig kri­tisch Con­gres moest wor­den ger­ap­por­teerd. Hierin is tevens een deel van de ongedek­te sociale ver­plichtin­gen (pen­sioe­nen, medis­che zorg) opgenomen. Obama’s ziek­tekosten­verzek­er­ing en de recente belast­ingdeal met de Repub­likeinen met een totale omvang van $1.850 mil­jard zullen hier­aan even­min vreemd zijn.
In het kad­er van het ​‘pleasen’ van de ​‘com­fort soci­ety’ gaat men rustig door de nationale schuld al in 2011 te lat­en uit­groeien tot 110% van het BBP (vol­gens opgave van het IMF).

Koop­krach­ton­tkracht­ing
De Amerikaanse pres­i­dent bevin­dt zich hier­mee in de cocon van een onge­brei­deld en onom­keer­baar pro­ces van koop­krach­ton­tkracht­ing dat z’n weer­ga in de wereldgeschiede­nis niet kent. Er wordt beweerd dat hij totaal geen ​‘clue’ heeft waarover het gaat, zich ken­nelijk ver­stop­pend achter de ​“kunde” van diri­gent Ben Bernanke. Vol­gens mijn eigen zeer betrouw­bare infor­matiebron is hij mond­dood gemaakt. Een Chi­nees econoom liet zich onlangs uit met de woor­den: ​“je kunt van west­erse lei­ders net zo min verwacht­en fis­cale reserves op te bouwen als van hon­den die een voor­raad­je worsten aanleggen”.

Bernanke wierp nog eens olie op de gol­ven door glashard te bew­eren dat hij niet bezig was ​“geld bij te drukken” maar sim­pel de economie tra­cht te stim­uleren door de rente laag te houden. Dit heeft meer weg van ​‘brain washing’.

De ware reden
Als Chi­na, Japan en Rus­land daad­w­erke­lijk de afbouw van Treasury’s mocht­en inzetten en net­to verkop­ers van Amerikaans staatspa­pi­er wor­den dan zal dat een nog grotere druk leggen op QE2 om maan­delijks voor $100 Trea­sury Bills op te kopen. NIET OM DE ECONOMIE TE STIM­ULEREN MAAR OM DE ​‘BANKS TOO BIG TO FAIL’ TE KUN­NEN BLI­JVEN VOORZIEN VAN VOL­DOENDE LIQ­UIDITEIT (instand­houd­ing van de kap­i­taal­ra­tio!) SIM­PEL TER VOORKOM­ING VAN NIEUWE INSOL­VENTE LEHMANS!

De hypotheekderivat­en hangen nog als een molen­steen om de nek van deze banken die boven­di­en ​‘big­ger’ zijn gewor­den door over­name van vak­broed­ers zoals Bear Stearns, Wachovia Bank, Wash­ing­ton Mutu­al, Mer­rill Lynch ​‘and the likes’ die het hoofd niet meer boven water wis­ten te houden. Boven­di­en is er sprake van een slechtere vast­goed­markt die vol­gens Mark Zan­di van Moody’s vol­gend jaar een verdere dal­ing tot 34% vanaf de top zal lat­en zien. 

Het zou uncle Ben sieren toe te geven waarmee hij de fac­to bezig is en ook toe te geven dat de niet beoogde rentesti­jging niet bepaald mod­el staat voor vakkundig lei­der­schap. Hij doet het in zijn broek als hier­mee het bek­ende schip door de wal zou wor­den gekeerd. Voor suc­cesvol ​‘va banque’ spe­len moet je wellicht toch eerst een casi­no oplei­d­ing hebben genoten.

Japan
Een fac­tor van snel groeiende beteke­nis die tot nog toe gro­ten­deels uit de wind is gebleven is Japan. Vol­gens het IMF diende dit land dit jaar al ruim 50% van het BBP te lenen om niet om te vallen. Voor vol­gend jaar moet dit cijfer vol­gens dit zelfde insti­tu­ut al op 60% komen te liggen. Ver­rassend genoeg is de Japanse munt één der sterkere gebleken. Hoe kan dat?
Wel, omdat het (nog) een groot han­delsover­schot plus een grote reserve aan Treasury’s laat zien. Dit helpt deels om de schuld te leni­gen en deels ook om vertrouwen in de munt te houden. De dure yen werkt echter niet in het voordeel van de Japanse expor­teurs die boven­di­en tegen steeds meer con­cur­ren­tie van de buur­lan­den oplopen. Van­daar dat de indus­triële pro­duc­tie in een krimptra­ject is komen te verk­eren resul­terend in een dal­end BBP.

Tot dus ver heeft de Japanse regering kun­nen prof­iteren van de hoge spaar­quote. Echter, de Japanse pop­u­latie ver­gri­jst in ver­sneld tem­po zodat de ​“pensionado’s” bin­nen niet al te lange tijd hun ges­paarde staatspa­pi­er wensen te verzil­v­eren. De Japanse over­heid zal dan naarstig op zoek moeten naar buiten­landse bron­nen die niet staan te pope­len om tegen de huidi­ge lage tarieven geld uit te lenen. Dat betekent dat de rente omhoog moet. Om dat tegen te gaan, zal de Japanse cen­trale bank ongetwi­jfeld eerst de voor­raad Amerikaans staatspa­pi­er wensen af te bouwen. De enige kop­er zal de Fed blijken te zijn. Dat kan nog meer opwaartse druk op de Amerikaanse rente zetten. Daarmee zou dan een onhoud­bare spi­raal van hogere rente en hogere schulden in werk­ing treden.

Antwo­ord
Het antwo­ord op de vraag wan­neer het omslag­punt mag wor­den verwacht zal afhangen van:
a) de lange rente in Ameri­ka die ver­moedelijk niet veel meer dan tot 5% moet sti­j­gen
b) beleg­gers in non tan­gi­bles (papieren beleg­gin­gen) die in de gat­en kri­j­gen miss­chien wel meer te ver­di­enen maar bezig zijn in gebakken lucht te han­de­len
c) de verdere sti­jging van com­modi­ties (CRB index steeg in vier maan­den met 15%), niet door gebrek maar door reservevorm­ing uit hoofde van angst en onzek­er­heid; zodra bei­de (com­modi­ties en onzek­er­heid) elka­ar in een wurggreep nemen, is ook dan een opwaartse spi­raal het gevolg met inflatie in het kiel­zog
d) grosso modo het vertrouwen in fiat­geld in ver­sneld tem­po (zie rente ontwik­kel­ing) afneemt.

Hopelijk is hier­mee deze meest prangende vraag beant­wo­ord ofschoon we intussen op dus­danig dun ijs zit­ten (’t is win­ter!) dat één wak­je al genoeg kan zijn voor onher­stel­bare scheuren, ook bij aanvriezen.

Robert Bron­cel
voor US Markets