TEERLING GEWORPEN

(EURO, NEU­RO, ZEU­RO OF ZERO)

Nu de Europese teer­ling is gewor­pen, weten we wat de euro verder te wacht­en staat! Niet alleen de ​‘oploss­ing’ is een blauw­druk van de Amerikaanse TARP (Trou­bled Assets Relief Pro­gram), het totale bedrag (in dol­lars) ad € 720 mil­jard eve­neens. Deze ​‘oploss­ing’ staat haaks op de ​‘no bailout’ clausule zoals vast­gelegd in het Sta­biliteitspact van Maas­tricht in 1990. Even­min kon de ECB tot voor kort lenen aan of schuld opkopen van indi­vidu­ele lid­stat­en, laat staan een onzicht­bare zgn. off-bal­ance sheet ope­nen om de schulden­lan­den ​‘opti­maal’ te kun­nen faciliteren. Het pub­liek wordt hier­mee zand in de ogen gestrooid!

Domi­novrees

Uit vrees voor een Europese en ver­vol­gens een wereld­wi­jde ​‘aswolk’ werd er vorige week vanu­it de gehele wereld zware druk uit­geoe­fend om de Griekse erup­tie zo snel mogelijk in te kapse­len, inclusief een life­line voor de andere PIGS. Na een marathon van elf uur was het pleit dit week­end beslist. Zo ongeveer de gehele finan­ciële wereld inclusief Oba­ma, de Fed, het IMF en de BIS (Bank of Inter­na­tion­al Set­tle­ments) in Basel is er aan te pas gekomen om een wereld­wi­jde sou­ver­eign debt cri­sis te voorkomen. In dat opzicht doet de sit­u­atie denken aan de val van Lehman, die de banken­cri­sis in sep­tem­ber 2008 inlu­id­de. Gegeven die ervar­ing en de over elka­ar tuime­lende beurzen vorige week was een ​‘quick fix’ noodza­ke­lijk. ​‘Prachtig dat deze direct door de Fed kon wor­den aan­gereikt inclusief een ​‘mand vol’ swap dol­lars om de euro te ste­unen. De ECB kon bijgevolg bij gebrek aan een ​‘pasklare’ oploss­ing niet weigeren. Pres­i­dent Sarkozy’s bezw­er­ing de euro tot de laat­ste snik te verdedi­gen ​‘deed de rest’.

Hoewel er niet van een sys­teem­cri­sis werd gespro­ken, moest er wel een sys­teemo­ploss­ing wor­den aange­dra­gen. Dat is ook gebeurd! Waar tot voor kort nauwelijks of geen sprake was van een gemeen­schap­pelijk finan­cieel beleid – Maas­tricht of geen Maas­tricht – werd men nu ged­won­gen met een gemeen­schap­pelijk besluit te komen dat door de rijkere eurolan­den (w.o. Duit­s­land en Ned­er­land) niet bepaald werd omhelsd. Immers, zij dienen met het IMF en de VS als buffer voor het geval het alsnog fout gaat. Voor­dat het zover kwam, wer­den er bin­nen­skamers – vooral in Duit­s­land – diverse (inter­im) oplossin­gen aangedragen.

Euro, neu­ro, zeu­ro of zero
Zo kwa­men er ​‘in de wan­del­gan­gen’ meerdere opties voor­bij, waaron­der uit­tred­ing (Duit­s­land en Ned­er­land) of ander­som Grieken­land (op vri­jwillige basis) wellicht op enige ter­mi­jn gevol­gd door Span­je, Por­tu­gal en mogelijk Ital­ië. Welke oploss­ing ook voor ogen stond, de con­se­quen­ties bleken schi­er onoverzien­baar. Een andere oploss­ing: een neu­ro voor de noordelijke stat­en en een zeu­ro voor de zuidelijke. De euro­zone zou dan in twee blokken uiteen­vallen. De ​‘zachtere’ zeu­ro zou o.m. tot gevolg hebben dat de han­delsstromen vanu­it het noor­den naar het zuiden zouden afne­men. Met de huidi­ge euro kon men in Zuid-Europa tot voor kort de han­del­steko­rten (meer import dan export) à la V.S. op de lopende reken­ing bli­jven bijschri­jven. Met het nieuwe hulp­plan kun­nen de noordelijke lan­den hun export naar de zuidelijke financieren, zoals de Chinezen dat noodged­won­gen al jaren doen met de financier­ing van de Amerikaanse han­delss­chulden door opkoop van Treasuries.

Met een financier­ing­steko­rt van gemid­deld 6,6% (Frankrijk doet al 8,3%!) i.p.v. max­i­maal 3% was het Sta­biliteitspact van Maas­tricht (1990) door de 16 zon­es­tat­en al met voeten getre­den en het vertrouwen beschaamd. Alleen bij drastis­che bezuinigin­gen en her­vormin­gen zal het vertrouwen in de euro (enigszins) kun­nen terugkeren.

Enige reële optie
Een goud­kop­pel­ing bin­nen de euro­zone als his­torisch ref­er­en­tiepunt zou bij wijze van spreken met één druk op de knop het vertrouwen in de euro daad­w­erke­lijk kun­nen her­stellen. De Amerika­nen zouden dat echter nóóit toes­taan. Vol­gens ingewi­j­den moet er alleen al in de kelders van de PIGS bij­na net zoveel goud liggen als in Fort Knox (als het daar nog ligt). De kop­pel­ing zal dan in een nieuwe ver­houd­ing met het goud afdoende dekking aan de opge­bouwde schuld moeten geven. Wel impliceert dit een andere koop­krachtver­houd­ing. Maar ook buiten de V.S. is er geen politi­cus die deze overnight ver­arm­ing durft in te luiden met de uit­spraak dat onze kinderen anders met een nog veel grotere ver­arm­ing zullen wor­den gecon­fron­teerd. Overi­gens was opval­lend dat oud-pres­i­dent Clin­ton onlangs in een inter­view de huidi­ge finan­ciële cri­sis eve­neens weet aan de loskop­pel­ing van het goud.

Duits protest
Intussen is er in Duit­s­land een groep geleer­den naar het Duitse Con­sti­tu­tionele Hof gestapt om deze bailout (niet meer dan symp­toombe­stri­jd­ing!) onwet­tig te verk­laren daar hier­mee de EMU (Europese Mon­e­taire Unie) degenereert tot een zone van mon­e­taire wanorde alsmede onher­stel­bare economis­che schade veroorza­akt. Feit is dat het nieuwe red­dingsmech­a­nisme als een per­ma­nente ​‘schul­dunie’ optreedt en niet langer als een inci­den­tele bilat­erale hulp­di­enst. De ECB is nu gemachtigd alle schuld over te nemen tegen nieuwe gel­duit­gifte. In Frank­furt zal men naarstig ​‘op zoek moeten’ naar een min­stens even grote geld­pers als in de V.S.

De PIIGS (inclusief Ier­land) hebben geza­men­lijk alleen al bij Duit­s­land een schuld uit­staan ter grootte van €525 mil­jard nog afgezien van de verse €25 mil­jard die nu aan Grieken­land is toegezegd. Europese banken hebben vorig jaar voor meer dan de helft van alle staat­soblig­aties (toen nog met een triple‑A rat­ing) opgekocht. Achter­af blijken deze voor een niet onbe­lan­grijk deel windeieren te zijn. Grieken­land dient het bud­get­teko­rt van 12 – 13% terug te bren­gen naar de marge van 3%. Dat is tweemaal de reduc­tie waar Argen­tinië eind jaren ​’90 voor stond, overi­gens zon­der succes.

Geen keus
Angela Merkel moest echter wel mee om (a) de banken en (b) de export ​‘veilig’ te stellen. Voor Jan Kees de Jäger was het het­zelfde ver­haal. Boven­di­en hoopt men nu op een min of meer gefaseerde dal­ing van de euro tegen de dol­lar (en het goud!). Dat maakt weliswaar onze export goed­kop­er maar tegelijk de import van in dol­lars geno­teerde com­modi­ties duur­der.
Daarmee haal je tevens inflatie in huis, voor de belei­ds­mak­ers ​‘nut­tig’ als schuldverdamping.

Boven­staand een weer­gave van de diverse finan­ciële dwarsver­ban­den met de PIIGS.

De found­ing fathers van de Europese Unie had­den er alti­jd van ged­roomd dat er een dag zou komen waarop de omstandighe­den ook tot een echte unie zouden kun­nen lei­den. Alleen deze droom kreeg thans een andere lading.

Lat­en we niet ver­geten dat de euro het directe gevolg was van de Duitse één­word­ing. Men vrees­de toen voor een opnieuw te machtig Duit­s­land. Mid­dels de euro kon deze macht wor­den beteugeld, dacht men. Maas­tricht baarde echter een boterzacht akkoord.

Europese mon­ster­staat
Nu zit­ten we met de cre­atie van een Europese mon­ster­staat die niet langer toes­taat dat een land niet meer aan de ver­plichtin­gen kan vol­doen. De rijkere lan­den wor­den gecon­fron­teerd met een dubbele schat­plicht. Enerz­i­jds moet de broekriem wor­den aange­haald om nation­aal bezuinigin­gen te kun­nen door­vo­eren en anderz­i­jds moet de belast­ing­be­taler voor een groot deel opdraaien voor de schuldlenig­ing aan de zuidelijke lid­stat­en. Merkel heeft mid­dels de verkiez­ing­suit­slag in Noordrijn/​Westphalen al een schot voor de boeg gekre­gen. De span­ning zal ongetwi­jfeld verder oplopen en het laat­ste woord is er zek­er nog niet over gezegd.

Boosheid in de V.S.
In kri­tis­che Amerikaanse krin­gen maakt men zich eve­neens terecht boos, omdat de V.S. direct betrokken is bij het IMF ​‘ver­lengs­no­er’ van € 220 mil­jard ($280 mil­jard). Maar dat is het min­ste. De Fed heeft ook een tril­lion dol­lar swap account met de ECB geopend. Dit zou ​‘risi­cov­rij’ zijn met de ECB als tegen­par­tij. Met een aange­groei­de totale schuld inclusief ongedek­te ver­plichtin­gen (zorg- en pen­sioen­sec­tor) ad ca. $126 tril­lion maakt één tril­lion ook niet meer uit. De Amerikaanse belast­ing­be­taler is allang de pisang!

In Ameri­ka wordt deze ​‘hulp’ nu aange­duid als ​‘mon­di­aal social­isme’. Ref­er­erend aan een artikel in de Wal Street Jour­nal van 10 mei j.l. met als titel ​‘When the Glob­al Debt Shuf­fle Hits Home’ mak­en de Amerika­nen zich terecht zor­gen dat de dol­lar als reserve­va­l­u­ta straks ook nog ​‘de mess’ in Europa moet klaren. Ken­nelijk zijn de belei­ds­mak­ers er nog steeds niet van door­dron­gen dat je met een open­staande geld­pers weliswaar uit­s­tel maar meer nog een omge­keerd evenredig resul­taat bereikt. De tikkende tijd­bom wordt almaar groter.

In een onlangs ver­sch­enen rap­port van de BIS met als titel ​‘The future of pub­lic debt: prospects and impli­ca­tions’ wordt hierop in niet mis te ver­stane bewo­ordin­gen gewezen. Zo werd benadrukt dat de ​‘loom­ing long-term fis­cal imbal­ances pose sig­nif­i­cant risks for future mon­e­tary sta­bil­i­ty’ of: dat de ​‘dreigende lange-ter­mi­jn fis­cale oneven­wichtighe­den een sig­nif­i­cant risi­co voor de toekom­stige mon­e­taire sta­biliteit vor­men’. Wel, die is natu­urlijk al verstoord!

Reeds in 1989 liet de uiterst suc­cesvolle beleg­ger Sir John Tem­ple­ton zich ont­vallen: ​‘those who spend too much will even­tu­al­ly be owned by those who are thrifty’, ver­taald: ​‘dege­nen die te veel uit­geven wor­den uitein­delijk eigen­dom van dege­nen die door spaarza­amheid rijk zijn geworden’. 

Robert Bron­cel

US Mar­kets