Bijna even mooi als de Nobelprijs voor de Vrede is de verkiezing tot ‘Person of the Year’ door Times Magazine. De vraag is of ‘uncle Ben’ zich hierin ook wel ten volle kan vinden. Immers, hij heeft het systeem weliswaar op slechts enkele uren na van de afgrond gered, nadat hij het eerst met ‘voorbereidend werk’ van zijn illustere voorganger Alan Greenspan die richting had opgestuurd. Overigens is Bernanke de eerste Fed-voorzitter die ooit op de ‘voorplecht’ van Time prijkt. Andere befaamde voorzitters als William McChesney Martin (1951 – 1970) en Paul Volcker (1979 – 1987) is deze eer niet ten deel gevallen, ofschoon zij juist wel een positieve bijdrage tot de functionaliteit van de Fed hadden geleverd.
Je kunt je natuurlijk afvragen in hoeverre de ‘jongelui’ bij Time bij de les zijn geweest om Bernanke deze eer te gunnen vanwege zijn “creatief leiderschap”. Vroeger ging het er bij dit blad uitsluitend om hoe vaak iemand in het voorbije jaar in het nieuws was geweest. In dat kader valt er niets af te dingen om hem “bij te zetten” in Time’s historische analen waarin ook figuren als Adolf Hitler, Mao Tse Tung en Leonid Brezjnev figureerden.
Als het gaat om zijn bijdrage tot sanering van het monetaire systeem, zoals dat nu totaal uit z’n voegen is gegroeid zou een verkiezing tot Mr. Doom niet hebben misstaan. Deze ‘eer’ is hem bespaard gebleven. Hij zou misschien zelfs moed kunnen putten om het vanaf nu beter te gaan doen. Daartoe zou hij zijn kennis opgedaan over de grote Depressie in de ’30-er jaren op een geheel andere wijze dienen in te zetten. Immers, toen ging juist wel de rem op de geldgroei met alle bekende desastreuze gevolgen, terwijl thans een ongeremde geldgroei is ingezet met het vertraagde vooruitzicht van nog desastreuzere gevolgen. Je kunt schulden immers niet met meer schulden bestrijden, tenzij er een deurwaarder is die dat kan uitleggen.
Bron: Time
Coryfeeën aan het woord
Maar je hoeft geen deurwaarder te zijn om te snappen dat door oneindig veel geld in het circuit te strooien, de belastingbetaler hiervan in steeds ernstiger mate het slachtoffer zal worden. Hogere belastingen, lagere uitkeringen, stijgende rente en een inzakkende economie maken dan hun opwachting. Alleen met het strooiproces stel je dat weliswaar uit maar nooit af! Jim Rogers, vroegere kompaan van George Soros, maakte tijdens een recent interview een toespeling op Bernnanke’s handelwijze. ‘Ja, Tiger Woods probeerde ook van zijn verslaving af te komen door steeds meer dames in te huren’.
In een interview met Bloomberg liet Stephen Roach van Morgan Stanley en voormalig adviseur van de Fed zich ontvallen, dat Bernanke bezig is de kiel voor een nieuwe bubble te leggen door geen exit strategie bekend te maken en het proces van ‘monetaire accommodatie’ (‘the Fed’s Printing Express!) voor langere tijd voort te zetten. Hij beschuldigde de Fed er van eerst met lage rentes de subprime hypotheekboom in gang te hebben gezet om vervolgens de rente te snel te laten stijgen zonder na te gaan wat er fout kon gaan.
Een andere coryfee Paul Volcker, Fed-voorzitter onder Carter en Reagan en nu adviseur van Obama, noemde in een interview met de Wall Street Journal de financiële creatieve innovaties (CDS, CDO etc.) een regelrechte ramp die voorkomen had moeten worden.
De bekende New York Times columnist en auteur o.m. van het Wall Street exposé ‘Too big to fail’ Andrew Ross Sorkin was na kennisname van alles wat zich ‘achter de coulissen’ had afgespeeld, geshockeerd toen hij vernam dat alle belangrijke beslissingen vorig najaar slechts door een ‘small fraternity’ (een handjevol intimi), aangeduid als de Social Affection Team, op eigen gezag en zonder verdere externe raadpleging waren genomen. Hij benadrukte dit met de woorden: ‘the decisions about what to do about the big investment banks were really as much about the system as they were about these people and their relationships with Wall Street’ of: ‘de te nemen besluiten met betrekking tot de grote banken gingen zowel over het systeem als over de betrekkingen die deze mensen met Wall Street onderhielden’. Zelfs had Sorkin de ongelooflijke woorden van Lloyd Blankfein, CEO van Goldman Sachs, aan John Mack, CEO van Morgan Stanley opgevangen: ‘You better hang on because I am 30 seconds behind you’, daarmee aangevend dat ook deze banken op vallen stonden.
Dan laten we ook nog even “Dr. Doom” Roubini aan het woord, die in de Financial Times wel kwijt wilde dat ‘the Fed’s super low interest policy is fueling the biggest asset bust ever’! Of: de Fed’s lage rentepolitiek is voer voor de grootste kapitaalvernietiging aller tijden! Vreemd dat hij niets met edelmetaal heeft en veronderstelt dat alle vermogenscategorieën met deze bust naar de ratsmodé zouden gaan. Ik moet dan weer denken aan een spreuk boven de deur van een directiekamer in Florida: ‘nothing happens until somebody sold something to somebody else’.
Marc Faber spreekt in zijn Doom, Boom & Gloom rapport de vrees uit dat het kapitalisme het na 233 jaar zou kunnen begeven. ‘Snel rekenwerk’ leert dan dat hij terugdenkt tot het jaar 1776, het jaar van de stichting van de U.S. of A. Hij heeft kennelijk geen weet gehad van de onze VOC, die middels de eerste aandelenuitgifte ter wereld in 1606 juist een flinke aanzet tot het kapitalisme heeft gegeven. De Amerikanen die dit weten, vinden niettemin dat zij dit systeem ‘sterk’ hadden verbeterd’! Misschien moeten we nu wel het initiatief tot revitalisering met behulp van ‘VOC-voorvechter’ Balkenende (ha!) weer naar ons toehalen.
Hoe rijk is Amerika nog?
Volgens de Greenspan-Guidotti regel zal een land om een bankroet te vermijden een harde valutareserve dienen aan te houden van 100% van de korte termijnschuld. Of anders gezegd, binnen 12 maanden de schuld aan het buitenland moeten kunnen inlossen. Als we de huidige ‘staat van dienst’ bekijken dan zou de VS intussen in een verregaande staat van bankroet verkeren.
Gelet op de ongerapporteerde goudreserve van Fort Knox ‘schuilt’ daar nog 8.133 ton in de ‘onderaardse gewelven’. Omgerekend tegen de huidige goudprijs is dat een slordige $300 miljard. De wel bekende strategische oliereserve komt neer op 725 miljoen vaten en levert tegen de huidige prijs van $73 een $60 miljard op. Volgens het IMF ligt er nog een tegenwaarde van $136 miljard aan buitenlandse valutareserves. Opgeteld komt dit neer op een dikke $500 miljard. Volgens het ministerie van Financiën ligt er een schuld ter grootte van een slordige $2.000 miljard te wachten op aflossing. In de wetenschap dat bijna 45% van alle uitstaande schuld in het buitenland huist, resulteert dat in een netto tekort aan het buitenland van ca. $400 miljard. Dat is op zich al niet best maar het wordt erger als je er nog $1.500 miljard bij moet tellen uit hoofde van het budgettaire tekort over het lopende jaar.
Het zou nog redelijk overzichtelijk zijn als er voldoende belastinginkomsten tegenover zouden staan zou zijn. Daarvan is echter in de verste verte geen sprake. Zoals de zaken er nu voorstaan, dient ca. 40% van het BBP jaarlijks te moeten worden opgehoest om aan de schuldverplichting te kunnen voldoen. Het verschil zou dan door het buitenland moeten worden bijgepast. De grote vraag is hoe lang het buitenland dat nog wil blijven doen met de zekerheid dat de koopkracht van de dollar als gevolg van de schuldencreatie en geldgroei dalende is. Uitverkoop van overheidsgebouwen met een sale/lease back constructie zou misschien nog een tijdelijke bijdrage kunnen leveren.
Dan zijn er de toekomstige unfunded liabilities (ongedekte verplichtingen) inzake de sociale zekerheid en het aankomende nieuwe ziektekostenstelsel ter grootte van een dikke $50.000 miljard. Vandaar dat binnen een steeds bredere kring wordt uitgegaan van een daling van de levensstandaard. Republikeins senator (Judd Gregg) sprak al van een bananenrepubliek. Maar hier verwijt de pot de ketel. Deze misère is immers onder Republikein Bush ontstaan, ook al had hij geen notie of wilde hij geen notie hebben van wat er speelde.
Allan Meltzer, de zeer gerespecteerde politiek econoom verbonden aan de Carnegie Mellon universiteit in Pittsburg en in regelmatig overleg met verschillende centrale bankiers, liet onlangs in een column in de Wall Street Journal weten: ‘One need only review the many examples of countries that used increased money supply and ran unsustainable budget deficits as their currencies rapidly lost value. Inevitably, these episodes end in crisis. We will escape only if we act forcefully and soon’. There isn’t going to be enough money in the world in the years to come to finance the U.S. budget deficits. Yet the Fed and the government likely won’t do much until people begin to feel the effects of rising prices, ending in a double whammy’! – Of: ‘je hoeft maar naar andere landen te kijken die hun geldhoeveelheid opbliezen en met hun onhoudbare budgettekorten de waarde van hun valuta zagen dalen. Deze episodes eindigen onvermijdelijk in een crisis. We kunnen alleen nog ontsnappen als we nu krachtdadig en snel ingrijpen. Er zal niet genoeg geld in de wereld zijn om de Amerikaanse tekorten in de komende jaren te kunnen financieren. Vooralsnog zullen de Fed en de regering weinig doen totdat de consument de effecten van stijgende prijzen begint te merken, eindigend in een zgn. double whammy’ (hogere kosten en lagere inkomens).
Bedroevend
Het is triest dat de man in de straat nog steeds te weinig notie heeft van wat er de facto speelt. Hij/zij is zich niet bewust dat er zwaar wordt gezaagd aan de integriteit van de munt dus aan de koopkracht. De beleidsmakers (‘zij van boven’) houden toetje toe en de financiële pers raakt daardoor ook veel te weinig in rep en roer. Sterker, men denkt dat ‘zij van boven’ er alles aan doen om het economische schip weer vlot te trekken. Achteraf zal blijken dat je de economie niet definitief aan de praat krijgt by printing to prosperity’. Als het zo simpel was dan zouden onze voorvaderen al stinky rich zijn geweest en hadden wij vermoedelijk nooit meer voor ons eigen brood hoeven te werken!
Europa
Ook in Europa is het al een tijdlang aan het te rommelen. Waren het eerst de Oosteuropese staten die in de problemen kwamen, nu komen ook landen als Griekenland, Spanje, Portugal en Ierland als nagenoeg bankroet in beeld. Het Verenigd Koninkrijk dat ook in dit rijtje thuishoort is een apart verhaal, omdat het Britse pond geen deel uitmaakt van het eurocircuit.
Met enig kunst en vliegwerk probeert men in deze landen het eigen schip ondanks de opgelopen averij zo lang mogelijk drijvende te houden maar dat is niet veel meer dan een zaak van geloofwaardigheid. Je gaat een debiteur geen geld meer lenen in de onzekerheid of je de koopkracht ooit nog terugkrijgt. Intussen begint ook de euro als gevolg hiervan averij op te lopen weerspiegeld in een relatief sterkere (maar nog altijd zwakke) dollar.
Don’t bank on the banks
Gezien de onmogelijk zwakke vermogensposities moesten banken de boer op om via een voor de aandeelhouders nadelige claimemissie (aanzienlijke verwatering) geld op te halen. Voorts zullen de banken zich naar verluidt blijvend hun kapitaalratio moeten verbeteren, waarmee de beleningscapaciteit wordt teruggedraaid. Dit komt natuurlijk als mosterd na de maaltijd. Hierop had veel eerder moeten zijn ingegrepen. Nu het ‘infuusgeld’ aan de staat wordt terugbetaald, wordt de indruk gewekt alsof de banken weer aan de beterende hand zijn.
Anderzijds hangen de al dan niet op de balans geplaatste toxic assets* nog steeds als een molensteen om hun nek. De onderliggende onderpanden worden onvoldoende afgewaardeerd in de hoop dat de markt straks weer aantrekt.
Dat zal evenwel niet meevallen waar een bank een leverage toepaste van 377 : 1 (Dexia) of 574 :1 (RBS). De top-10 banken zaten gemiddeld over de jaren 2007, 2008 en 2009 op een kapitaalratio van ‘slechts’ 27 : 1, waarbij dit cijfer vooral dit jaar naar beneden is bijgesteld. De Amerikaanse Colonial Bank ging zelfs met een ratio van 10 : 1 alsnog onderuit! Die “1” staat voor de reserve die de banken aanhouden/hielden tegenover de uitstaande leningen. Tot voor kort konden banken tot letterlijk in de klucht hun reserves belenen. Bij een verhouding van 27 : 1 gaat het al fout als 4% van de uitstaande leningen niet terugkeert, laat staan bij een stand van 574 : 1. Het risicobesef was absoluut totaal zoek, dus alle reden om je geld op te halen! In vaktermen wordt dit systeem aangeduid als het fractional reserve system. Volgens de Oostenrijkse School zou een bank in principe niet meer mogen uitlenen dan er aan deposito’s is geplaatst.
*toxic assets – zo pas heeft een aantal federal agencies w.o. de Federal Reserve nieuwe richtlijnen uitgebracht ter zake van probleemleningen in de vastgoedsector, waarbij ‘geherstructureerde’ leningen aan kredietwaardige partijen – wie die ook mogen zijn – niet behoeven te worden afgewaardeerd, ook al is het onderpand intussen in waarde gedaald. Hoe gaat het dan straks met de herfinanciering hiervan? Vindt die ook plaats op basis van de niet afgewaardeerde waarde? Financiers zijn wel goed maar niet gek!
Beangstigend is dat de vier grootste banken in de VS – JP Morgan, Citigroup, Bank of America en Wells Fargo (too big too fail!) – nu ca. 40% van alle bankdeposito’s, tweederde van alle credit card rekeningen en meer dan de helft van alle hypotheken in handen hebben. M.a.w. gezien deze financiële concentratie zijn de risico’s nu groter dan vóór de crisis!
Hierop duidde Paul Volcker onlangs. Zo kun je je afvragen: ‘who is too big to survive?
Uit een studie van de Ross School of Business, onderdeel van de universiteit van Michigan, waarvan het persbureau Reuters gisteren gewag maakte, kwam overduidelijk aan het licht dat die banken met nauwe banden met de Fed en de regering voor in de rij stonden bij het ‘bail out loket’. Dat waren precies boven vermelde banken met Goldman Sachs voorop!
Op al deze ontwikkelingen had Bernanke geen zicht???!!!
Vandaar de opkomende gedachte: ‘how to keep warm during the credit crisis? Just burn a banker!’
Quotes van banker Ben:
November 2005 — ‘with respect to their safety, derivatives for the most part are traded among very sophisticated financial institutions and individuals who have considerable incentive to understand them and to use them properly’. Of ‘de derivatenhandel vindt plaats onder buitengewoon goed toegeruste financiële instituten en individuen met voldoende ‘incentive’ om ze (die gewrochte producten) te begrijpen en er verstandig mee weten om te gaan’.
In juli 2006 verzekerde hij dat er absoluut geen sprake was van een housing bubble. Zeven maanden later meldde hij dat ‘housing markets are cooling a bit with a moderate slowing in activity, but we expect that house prices will probably continue to rise’. Of: ‘de markt koelt wel een beetje af maar de huizenprijzen zullen waarschijnlijk blijven stijgen’.
In februari 2008 sprak hij de verwachting uit dat misschien een ‘paar kleinere banken’ het zouden kunnen begeven. Niet zo vreemd voor een bankpresident die toen ook nog meldde dat Fannie en Freddie voldoende waren gekapitaliseerd ‘and in no danger of falling’ waren!
Nu beweert hij dat ‘the economy will recover in 2010 but we keep interest rates near zero (to hedge the bets-RB). Olie op de golven maar dat klinkt evenmin echt overtuigend!
Het is te hopen dat de cognoscenti in de Senaat tot het juiste inzicht komen!
Robert Broncel
voor US Markets