Schaakmat

In de schaak­w­ereld geeft de ver­liez­er even­min graag toe dat de stelling tot ​“schaak­mat” lei­dt. In z’n eerste con­frontatie met de pers was dat voor Bernanke weinig anders. Deze per­scon­fer­en­tie had tot doel twi­jfels over het fail­li­ete Fed­beleid weg te masseren en daarin is hij bij een niet al te kri­tisch jour­naille redelijk ges­laagd. Met zijn afs­luit­ing van ​‘short term pes­simism’ en ​‘long term opti­mism’ meende hij het bankroete eind­spel nog wel even zon­der diepe scheuren in het kleed des keiz­ers te kun­nen voortzetten. 

Waarschi­jn­lijk voelde hij zich gesterkt door het hart onder de riem van col­le­ga Jean-Claude Trichet die in een radio-inter­view vorige week zijn ​“vertrouwen” uit­sprak in een goede afloop van het teko­rten- en schulden­cir­cus in de V.S.. ​‘Wicked’ en ​‘Trick­et’ willen ons doen geloven dat er wellicht nog een remise in zit maar de realiteit zal zelfs nog geen ​“pat­je” kun­nen toes­taan.



Pom­pen of verzuipen
In het Glob­al Finan­cial Sta­bil­i­ty Report meldde het IMF onlangs dat de financier­ingsnood van de ontwikkelde economieën (V.S., U.K., Europa en Japan) thans zo groot is dat alleen het door­rollen van schulden intussen een hoogte heeft bereikt gelijk aan een kwart van de omvang van het geza­men­lijke bru­to nation­aal prod­uct. Hierin zijn uit­er­aard niet meegerek­end de ongedek­te Amerikaanse schuld­ver­plichtin­gen in de sociale en medis­che zorg­sec­toren geschat op een slordi­ge $60 biljoen (12 nullen), noch de schulden van de indi­vidu­ele Amerikaanse stat­en waar­van er inmid­dels 46 in een ken­nelijke staat van insol­ven­tie verk­eren, noch de uit­staande hypotheek- en bankschulden (ad $3.600 mil­jard vol­gens het IMF) die de komende twee jaar in con­cur­ren­tie met de soev­ere­ine stat­en geher­fi­nancierd dienen te wor­den.

Extreem veel vraag naar kap­i­taal zou de rente extreem moeten doen sti­j­gen. Zo niet bij ​‘uncle’ Ben. Een hogere rente zou de her­fi­nancier­ing van schulden onmo­gelijk mak­en! Thans gaat ruim 10% van het bud­get op aan rente­be­talin­gen. Op een staatss­chuld thans van ca. $15.000 mil­jard zou er bij een gemid­delde rente op staat­slenin­gen ad 5,7% (op basis van de laat­ste 30 jaar) jaar­lijks $855 mil­jard opgaan (uit­gaande van een sta­tion­aire staatschuld) of ca. 75% van de huidi­ge belastinginkom­sten in de V.S. In plaats van het schulden­pla­fond te ver­hogen zou om te begin­nen beter het Witte Huis op de veil­ingli­jst kun­nen wor­den gezet.

Als dan ook de economie met slechts 1,8% groeit met tegen­val­lende belastinginkom­sten in de slip­stream drukt dat extra op de begrot­ing. Weliswaar wordt de groei­dal­ing ten opzichte van het laat­ste kwartaal van 2010 met 3,1% vol­gens Bernanke als ​‘tran­si­to­ry’ (van tijdelijke aard) gezien. Maar ook de huizen­markt met 2,1 miljoen ​‘fore­clo­sures’ is vol­gens de S&P/Case-Schiller Index in feb­ru­ari in 20 ste­den met maar lief­st 3,3% gedaald, de groot­ste dal­ing in één maand sinds 2009. Even­min ver­mocht de offi­cieel opgegeven werk­loosheid van 8,8% (feit­elijk is één op de zes Amerika­nen werk­loos; sinds 2008 zijn er 8,75 miljoen banen ver­loren gegaan!) indruk te mak­en.

Ons­tu­it­bare inflatie
De inflatie is als gevolg van de ons­tu­it­bare grond­stof­fen­sti­jging (lees: als gevolg van de koop­kracht­dal­ing van de dol­lar!) ​“iets” opgelopen in de orde van 2,1% tot 2,8%. Let wel, de inflatie wordt mede naar bene­den gedrukt door de huizen­markt. Met een ​‘core’ inflatie van 1,3% tot 1,6% wordt deze ​“lichte” sti­jging ook als ​‘tran­sis­to­ry’ gezien in de verwacht­ing dat de groei eerder zal af- dan toen­e­men. Dit lijnt niet met de tran­sis­to­ry’ groei­dal­ing. Deze ​“con­tra­dic­tio” werd tij­dens de per­scon­fer­en­tie niet aan de kaak gesteld! Sterk­er: de inflatie is bepaald niet ​‘tran­sis­to­ry’!

De trage groei vor­mde vol­doende aan­lei­d­ing om de QE2 kraan vooral­snog open te lat­en staan. Daarmee wordt dus aan het voorgenomen opkoop­pro­gram­ma ($600 mil­jard van de $900) aan staatss­chuld vast­ge­houden, ter­wi­jl er al sinds 2008 een slordi­ge $1,4 biljoen ​“tege­naan” was gegooid. Dat is na 2 jaar al met al weinig groei voor veel geld! De gang van de dol­lar liet zich raden. De mon­e­taire oneven­wichtighe­den wor­den hier­mee inter­na­tion­aal aangescherpt.

Malver­sa­ties
Ken­nelijk was de recente dreig­ing tot ver­lag­ing van de triple‑A kredi­et­sta­tus van de V.S. door het S&P rat­ing bureau niet meer dan een schot voor de boeg die door Wash­ing­ton voor ken­nis­gev­ing werd aangenomen. Moody’s hield zich zelfs muis­stil. Maar ja, wat zijn uit­sprak­en van deze bureau’s nog waard nadat ze in 2007 en 2008 driftig lagen te slapen en alle ​‘tox­ic debts’ een triple‑A rat­ing bleven meegeven toen de huizen­markt door de hogere rente al bezig was in te zakken. Het gevaar zou ​“aan­vanke­lijk” alleen hypotheken betr­e­f­fen die voor 100% waren gefi­nancierd en dat was ​‘peanuts’ vergeleken bij de totale markt. In de geschiedenis­boek­jes zullen deze ​“fraai” ver­pak­te finan­ciële pro­ducten als de groot­ste bankmalver­sa­ties ooit wor­den geboek­staafd.

Min­is­terieel zoethoud­ert­je
In antwo­ord op de dal­ing van de dol­lar beves­tigde min­is­ter van Finan­ciën Tomothy Gei­th­n­er voor de Coun­cil of For­eign Rela­tions onlangs nog zijn inzet voor een ​“sterke” dol­lar met woor­den als: ​‘as long as I’m in the job we will nev­er embrace a strat­e­gy of try­ing to weak­en our cur­ren­cy to try to gain eco­nom­ic advan­tage’; that’s not in the inter­est of the Unit­ed States or the world and wouldn’t work any­how’ (zo lang ik aan het bewind ben zullen we nooit een strate­gie omar­men om onze val­u­ta te verzwakken teneinde er economisch voordeel mee te behalen; dat is niet in het belang van de V.S. of de wereld en zou hoe dan ook niet werken).

Voorts zei hij dat ​‘the U.S. needs a cred­i­ble strat­e­gy to reduce its bud­get deficits over time, with­out mov­ing too quick­ly and chok­ing of eco­nom­ic recov­ery’ (de V.S. dient over een geloofwaardi­ge strate­gie te beschikken om de schuld op ter­mi­jn terug te bren­gen zon­der dat over­haast te doen om een economisch her­s­tel niet in de weg te staan). Met deze ​“loze woor­den” legt hij weliswaar de vinger op de zere plek, maar ze zijn tegelijk een duidelijk sig­naal ​“de uit­gang op te zoeken”. Immers, de afgelopen jaren was dit krek de insteek en ook nu heeft Bernanke aangegeven voor deze optie te bli­jven kiezen!

Dilem­ma
Wordt het schulden­prob­leem aangepakt dan dienen er (desnoods gefaseerd) enorme ver­liezen te wor­den genomen met name door insti­tu­tionele beleg­gers als banken, verzek­er­aars, pen­sioen- en andere fond­sen het­geen zou kun­nen lei­den tot een dodelijk deflatie sce­nario. Gevol­gen: de economie met dal­ende pri­jzen en de beurs zakken weg, de belastin­gen moeten omhoog, de val­u­ta wint aan koop­kracht en staatsobli’s wor­den weer geloofwaardig, de werk­loosheid sti­jgt, ter­wi­jl edel­metaal en de grond­stof­fen­pri­jzen dalen. Indi­en omge­keerd de schuld met schuld wordt ​“vergeld” (QE) dan loopt de schuld zon­der een solide economisch draagvlak (zie hieron­der de ver­mo­gen­sop­som­ming van de V.S. zoals uiteengezet op de pre­sen­tatie voor stu­den­ten van de Eras­mus Uni­ver­siteit op 13 april j.l.) steeds verder op.

> 8.133 ton goud voor zover dat nog in Fort Knox ligt maal de op dat moment geldende goud­pri­js ad $1.470 per troy ounce is bij­na $400 mil­jard
> 725 mil­lion vat­en olie in reserve (vol­gens de IEA) = $90 mil­jard
> de val­utare­serve van $135 mil­jard (vol­gens het IMF)
> belastin­gop­breng­sten ter grootte van $1,125 mil­jard (vol­gens opgave van min­is­terie van Finan­ciën).

Bij optelling van deze ver­mo­gens­be­stand­de­len afgezet tegen de getax­eerde her­fi­nancier­ing­sop­er­atie van totaal $3.500 mil­jard komt de Amerikaanse belast­ing­be­taler pas weg met een belast­ing­tarief van 200%.

Gevol­gen: de val­u­ta daalt, de inflatie sti­jgt (door import), het vertrouwen in staatspa­pi­er daalt, de beurs bli­jft op peil, edel­metaal en grond­stof­fen­pri­jzen sti­j­gen. Het belan­grijk­ste is even­wel dat de economie een matige en kun­st­matige groei laat zien waar­door het lijkt of het alle­maal wel mee­valt tot­dat door weg­val­lend vertrouwen, een ger­ing voor­val of oor­log de bom barst.

De allesover­heersende vraag
Het deflati­esce­nario zal onder Bernanke niet spe­len daar hij uit­ge­brei­de studie heeft gemaakt van ​“de feilen” van het mon­e­taire beleid in de jaren ​’30. Dat Trichet anderz­i­jds intussen wel aan de rente­knop­pen draait, is hem ongetwi­jfeld door de Duit­sers in Frank­furt inge­fluis­terd gegeven hun trau­ma­tis­che ervarin­gen met de hyper­in­flatie in de jaren ​’20. Het risi­co van rentev­er­hogin­gen in Europa brengt echter met zich mee dat de PIIGS straks buiten de boot vallen. Dit is voor de Duit­sers ondergeschikt aan het (hyper)inflatie sce­nario. Boven­di­en heeft het huidi­ge Europese beleid ook niet meer opgeleverd dan een net­to Nation­aal Inkomen van een slordi­ge €200 mil­jard tegen een schuld­groei naar ca. €1.900 mil­jard, dit vol­gens de laat­ste gegevens van de cen­trale bank. Voorts dient er reken­ing te wor­den gehouden met een werk­loosheid bin­nen de euro­zone oplopend tot net onder de 10%.

De allesover­heersende vraag valt niet weg te denken wie er straks nog staatspa­pi­er wil bli­jven kopen in een vol­strekt geïn­fleerde val­u­ta. Als de rente niet kan wor­den ver­hoogd dan resteert de cen­trale bank deze schuld voor haar reken­ing te nemen (mon­e­taris­eren), de koop­kracht verder te lat­en eroderen, de val­u­ta te lat­en depre­ciëren (niet deval­ueren want dat is het gevolg van een maa­tregel), ter­wi­jl alle hierin uitge­druk­te goed­eren aan inflatie komen bloot te staan. Azi­atis­che lan­den als Chi­na en Japan zullen onder deze omstandighe­den nog maar weinig puf hebben om dit soort schulden te willen bli­jven financieren. De Chinezen hebben intussen aangekondigd hun reserves te willen diver­si­fi­ceren, ter­wi­jl de Japan­ners na hun ramp­spoed wel even genoeg aan zich zelf hebben.

Ver­slav­ing
Wan­neer het vertrouwen in de muntsta­biliteit niet kan wor­den her­steld dan zal dit diepe sporen trekken bij alle houd­ers van het onder­hav­ige schuld­pa­pi­er zoals banken, verzek­er­aars, pen­sioen- en andere fond­sen. De uitein­delijke reken­ing zal zoals alti­jd bij Piet Pineut wor­den neergelegd.

Hoe ver­slavend quan­ti­ta­tive eas­ing werkt moge blijken uit:
- het zorgde voor een onge­lim­i­teerde ​‘pool’ aan mid­de­len voor insol­vente finan­ciële insti­tuten om geld te kun­nen lenen tegen een nage­noeg nul rente­tarief om dit om te zetten in staatspa­pi­er tegen 2% — 3%
- de banken kon­den daarmee hun ​‘tox­ic debts’ aan de staat over­dra­gen
- banken had­den daar­bij ook nog de taak de beurs op peil te houden en dat luk­te pri­ma!
- door­dat sparen niets meer opleverde, moest al het beleg­gings­geld de beurs op
- een tot het ​“oude niveau” geste­gen beurs * bood de illusie van een volledig her­s­tel maar vooral bedoeld om de insti­tu­tionele beleg­gers (w.o. pen­sioen­fond­sen en ook verzek­er­aars) weer ​‘in de boot te kri­j­gen”
- van­wege de gedaalde munt kon het export­gerichte bedri­jf­sleven de winst fors opvo­eren.

* de waarde van de Amerikaanse beurzen ligt met ca. $14.000 mil­jard op bij­na dezelfde hoogte als het Amerikaanse BBP; de vraag luidt hier of een dagelijkse omzet van gemid­deld $6 mil­jard deze beur­som­vang wel recht­vaardigt? Vol­ume is immers het wapen van de ​‘bull’!

De Fed weet als geen ander dit mor­bide QE spel­let­je pas te kun­nen opgeven op het moment dat de economie weer op eigen benen autonoom kan groeien. Zo dit niet het geval is – dat blijkt o.m. uit de banen- en de huizen­markt – wordt het inflatierisi­co met verdere QE steeds grot­er. Daar inflatie de schuld doet ver­damp­en heeft het er alle schi­jn van dat de V.S. uitein­delijk hier­voor opteert met desas­treuze gevol­gen. Voed­sel en energie wor­den ver­vol­gens als maar duur­der zodat op goed moment het ​“kop­pen­snellen” niet zal uit­bli­jven.

Con­clusie
De cen­trale over­he­den ​“bijges­taan” door hun bankiers staan voor twee ​“foute” opties met een droge giftige cocktail: 

• of door­gaan met het huidi­ge ruime mon­e­taire beleid met (hyper)inflatie op de koop toe lei­dend tot stagflatie en algemene verarming
• of stop­pen met dit beleid door schulden te her­struc­tur­eren met een (heftig) deflatie sce­nario eve­neens lei­dend tot een ste­vige verarming.

One way or the oth­er komt in dit mor­bide spel het schaak­mat steeds nadrukke­lijk­er in zicht!

Pas bij een nieuwe sta­biele en betrouw­bare mon­di­ale reserve­va­l­u­ta die pri­jssta­biliteit kan afd­win­gen kan er wor­den begonnen met orde op zak­en te stellen. Nu de dol­lar als de de fac­to reserve val­u­ta in feite z’n laat­ste oort­je heeft ver­s­noept, de euro eve­neens in ern­stige prob­le­men ver­keert en de Chi­nese munt nog over te weinig spankracht beschikt, is er niet één ander alter­natief voorhan­den dan het ​“aloude“ goud met zil­ver in de bijwa­gen als het ver­foei­de ​‘bar­ber­ic rel­ic” opnieuw te omar­men. Deze met­al­en zullen afgezet tegen de huidi­ge uit­staande schulden een geheel andere tegen­waarde kri­j­gen.

Advies
Wees de komende maan­den op alles voor­bereid, inclusief een terug­val­lende beurs die à la 2008 alle ver­mo­gens­be­stand­de­len inclusief het edel­metaal opnieuw naar bene­den kan sleuren.


Juist nu de euro weer ​“even leuk mee­doet”, hou vol­doende cash aan om straks goed­kop­er te kun­nen inslaan en sluit niet uit dat bij een omslag (de echte cri­sis!) de cen­trale regering in een poging orde op zak­en te stellen tot con­fis­catie van ons edel­metaal alsmede buiten­landse acti­va kan over­gaan. In de V.S. wordt hierover intussen ​“open­lijk” gefluis­terd! Azië met Sin­ga­pore voorop is dan de veilig­ste regio.

Robert Bron­cel
Pub­li­cist US Mar­kets