QUANTUM MECHANICA

Erwin Schrödinger, die een Nobel­pri­js won voor de uitvin­d­ing van de golf (quan­tum) mechan­i­ca, ontwierp in de jaren der­tig een gedacht­en­ex­per­i­ment om een schi­jn­baar absurd gevolg van de nieuwe mechan­i­ca te demon­str­eren.

QUAN­TUM MECHAN­I­CA

Erwin Schrödinger, die een Nobel­pri­js won voor de uitvin­d­ing van de golf (quan­tum) mechan­i­ca, ontwierp in de jaren der­tig een gedacht­en­ex­per­i­ment om een schi­jn­baar absurd gevolg van de nieuwe mechan­i­ca te demonstreren.
Een kat zit in een ges­loten doos samen met één radioac­tief atoom. Dit atoom zal vervallen
met een zekere waarschi­jn­lijkheid, vol­gens de wet­ten van de quan­tum­me­chan­i­ca. Direct na ver­val breekt het uit­ge­zon­den kern­deelt­je een dun glazen buis­je gevuld met cyanide en de kat sterft onmid­del­lijk. Omdat wij buiten de doos zijn weten we niet of het radioac­tieve deelt­je ver­vallen is en dus weten we niet of de kat dood
is of lev­end. In quan­tum­mech­a­nisch opzicht is het beest in een super­posi­tie van bei­de toestanden.
Als we in de doos kijken zien we maar één van deze twee toe­s­tanden: de kat is dood of lev­end. Een waarne­m­ing van de super­posi­tie van deze toe­s­tanden laat deze met een zekere waarschi­jn­lijkheid ver­vallen naar één van de twee mogelijkhe­den. (bron: www​.cwi​.nl)

Dit gedachte­goed moet in de jaren tachtig de basis hebben gelegd voor het nieuwe finan­ciële denken. De whiz­zkids bij de zak­en­banken ontwikkelde niet of nauwelijks gereg­uleerde com­plexe financier­ingscon­struc­ties waarmee grote win­sten gemaakt kon­den worden. 
Een bedri­jf met veel ken­nis van een bepaald prod­uct kan haar pro­duc­tie opti­malis­eren door inno­vatie en effi­ciën­tie, maar aan het einde van de rit wordt de verkoop beperkt door de max­i­male out­put van het bedri­jf. De pro­duc­tie is tast­baar, wan­neer er 1000 auto’s zijn gepro­duceerd kun­nen er geen 1001 verkocht wor­den zon­der dat 1 kop­er direct in de gat­en heeft dat hij besodemie­terd is. 

Het prob­leem met geld is dat het voor velen niet tast­baar is en via bankrekenin­gen wordt getrans­porteerd. Door voor geld een super­posi­tie te creëren, zijn de zak­en­banken in staat gebleken de toezichthoud­ers de illusie te geven dat het geld over­al aan­wezig was. Het niet kun­nen waarne­men van de posi­tie had tot gevolg dat de super­posi­tie jaren­lang in stand is gebleven. Uitein­delijk heeft de kredi­et­cri­sis het mogelijk gemaakt de posi­tie wel waar te nemen. De doos waarin de kat zat moest wor­den geopend. Helaas voor de toezichthoud­ers en de cen­trale banken was de sit­u­atie afwijk­end van het exper­i­ment uit de jaren der­tig. In plaats van een dode of lev­ende kat von­den ze een lege doos. (na lang zoeken bleek hij ergens in een zak te zit­ten) Mogelijk kri­jgt de voor­ma­lige top van Lehman Broth­ers in 2009 de Nobel­pri­js voor de natu­urkunde voor hun onder­zoek naar toegepaste Quan­tum Mechanica.

Per sal­do staat het vertrouwen van de burg­er op het spel en is het te hopen dat dit op korte ter­mi­jn gaat ver­beteren. Het zou geen prob­leem moeten zijn, gezien het feit dat wij allen inmid­dels geac­cepteerd hebben dat we iedere dag braaf naar ons werk gaan in ruil voor een getal aan de cred­it zijde van een online bankreken­ing overzicht. Als ik dat getal immers ver­plaats naar een ander rekeningoverzicht kri­jg ik er bijvoor­beeld een tele­visie of koelka­st voor en als ik ga pin­nen komt er papi­er uit de muur waar Albert Hei­jn mij eten en drinken voor geeft. Blijk­baar hebben we weinig zek­er­he­den nodig om vertrouwen in iets heel belan­grijks te hebben.

De niet gereg­uleerde zak­en­banken hebben de wel gereg­uleerde banken de afgelopen jaren dus­danig geïn­fecteerd dat het onder­scheid voor de buiten­wereld niet meer te zien is. We hebben net gecon­sta­teerd dat het niet kun­nen waarne­men een super­posi­tie kan creëren en gezien de huidi­ge sit­u­atie lijkt dit ook gebeurt te zijn. De roep om nation­alis­er­ing van banken wordt steeds luider en ik moet toegeven dat ikzelf steeds meer aan­lei­d­ing zie om het inder­daad te doen. Niet omdat ik denk dat de over­heid een bank effi­ciën­ter kan run­nen dan een pri­vate par­tij en dat zelfver­rijk­ing dan per defin­i­tie iets uit het verleden is, maar de bonus­cul­tu­ur kan wel aan ban­den wor­den gelegd. Een bank met aan­deel­houd­ers wordt geacht waarde te creëren, ofwel winst te mak­en. Dit kan d.m.v. lenin­gen met rente ver­strekken, geld ophalen bij beleg­gers voor bedri­jven in ruil voor een fee, of door con­sul­tan­cy dien­sten bij fusies en over­names te bieden. Het risi­co dat hier­aan kleeft is dat alleen dien­sten wor­den aange­bo­den op basis van win­st­gevend­heid en risi­co op korte ter­mi­jn en niet op basis van de kwaliteit en win­st­gevend­heid of het soci­aal economisch belang op lan­gere ter­mi­jn, van de instantie waaraan de dienst wordt geleverd. 

Deze sit­u­atie is uit­er­aard niet wenselijk en veran­dert niet zon­der afschaffing van bonussen. Ik ben vóór presta­tie beloning maar het ​“God spe­len” door het lot van bedri­jven te bezege­len is geen presta­tie. Wie heeft op dit moment echt een totaaloverzicht op de daad­w­erke­lijke kap­i­taal­be­hoefte van de banken. Waarom zouden de banken tijdig melden dat het erg­ste leed gele­den is? Het opkrikken van de kap­i­taal- buffers met pub­liek geld en het schoud­erophalen naar behoeftige bedri­jven kan nog wel even vol­ge­houden wor­den. Zodra deze sit­u­atie onhoud­baar wordt door­dat de doos met daarin hopelijk een lev­ende of dode kat, open gaat, zal het ​“God­je spe­len” direct begin­nen. Een pri­vate bank zal met de voorken­nis van door hen zelf te ver­strekken financierin­gen, haar klanten en beleg­gers pri­ma kun­nen advis­eren. Uit­er­aard wel nadat eerst de eigen porte­feuille is gevuld met goed­koop ingekochte aandelenpakketten. 

Het tem­po en de tim­ing waarmee bedri­jven weer op de been wor­den geholpen mag gewoon­weg niet door belan­gen­ver­stren­geling wor­den beïnvloed. 

Vertrouwen is niet te koop. Zoethoud­ert­jes wel (bailouts en stim­u­ler­ings­maa­trege­len) maar die zijn beperkt houd­baar. Als het vertrouwen te lang als boks­bal wordt gebruikt zal dit op ter­mi­jn lei­den tot con­ser­vatief gedrag onder de bevolk­ing. Mensen gaan hun kelderkas­ten volzetten met gedroogde etenswaren en gaan zich weer afvra­gen of de euro’s die op de inter­net­pag­i­na van hun bankreken­ing staan ver­meld, er daad- werke­lijk zijn en zo ja, wil iemand ze nog ruilen tegen een boter­ham en een glas melk.

Het zal wel loslopen maar het gedrag van mensen is in tij­den van angst en onzek­er­heid onvoor­spel­baar. De goud­pri­js loopt al weer een maand­je of twee behoor­lijk op en de ana­lysten die drie maan­den gele­den een sti­j­gende dol­lar en een struc­tureel lagere pri­js voor goud zagen, vallen nu weer over elka­ar heen om te roepen dat het record van vorig jaar maart, er de komende 3 maan­den aan­gaat. De goud­pri­js staat m.u.v. de dol­lar en de yen, in zo’n beet­je alle val­u­ta in de buurt van een all-time high. Dit is niet het gevolg van vertrouwen in banken en het mon­e­taire sys­teem. Dit is angst en onzekerheid.

Jan Maarten Kops
US Markets