PERSPECTIEVEN
Helaas waren er maar weinig economen noch analisten die de huidige crisis hebben zien aankomen. Opmerkelijk is dat de meesten intussen wel weten wanneer deze eindigt en dat zou zo’n beetje tegen de jaarwisseling kunnen zijn, niettegenstaande een aantal ‘vuiltjes’ zoals:
- de oplopende werkloosheid richting 10%
- het verder toenemend aantal faillissementen
- de druk op de winstgevendheid in het bedrijfsleven
- de voortwoekerende schuldencrisis
- de ondermaatse kredietfaciliteit van de banken
- de nooit eerder vertoonde hoge budgettaire overheidstekorten, mede als gevolg van
teruglopende belastinginkomsten - de snel oplopende staatsschuld en de veelal torenhoge schulden bij diverse staten
- de gedaalde koopkracht als gevolg van een vermogenskrimp met $ 1.330 miljard (vastgoed*, de beurs en pensioen) en stijgende kosten in de gezondheidszorg en het onderwijs met als gevolg steeds meer credit card achterstanden
- de aanzwellende rentedruk die tot nog toe kunstmatig laag wordt gehouden.
‘) De woningbouw steeg in mei met 17.2%; da’s mooi maar vergroot slechts het aanbod! Nog minder mooi is dat Deutsche Bank verwacht dat de huizenprijzen in het New Yorkse in de komende tijd met nog eens 40% zullen dalen! Landelijk genomen zijn de huizenprijzen vanaf de piek in 2006 al met 32,2% gedaald, volgens Associated Press.
Econoom met visie
De grootste ‘misfit’ van de markt blijkt het blinde vertrouwen in de macro-economen te zijn geweest met Alan Greenspan voorop. Hij gold als één der felste opponenten van de verguisde econoom en Nobelprijswinnaar Milton Friedman. In zijn profetisch in 1993 verschenen boek ‘Money Mischief’ (nu bij Amazon te verkrijgen voor $ 10,98) geeft Friedman feilloos aan op welke wijze de federale overheid zich aan de portemonnee van haar onderdanen zou gaan vergrijpen. Op welke wijze de geldhoeveelheid op hol zou worden gebracht. Waarom het buitenland het op termijn voor gezien zou houden om de Amerikaanse schuld te financieren, waarom de Fed de staatsschuld zou overnemen en waarom deze opeenstapeling van handelingen tot een massive inflation zou moeten leiden.
Met de weg bereid door Bush wist Obama in nog geen 100 dagen de geldhoeveelheid te verdubbelen en de overheid over te halen verplichtingen aan te gaan voor een bedrag van meer dan $ 7.000 miljard
DE GROTE VRAAG IS WAAR AL DAT GELD VANDAAN MOET KOMEN? Het enige antwoord is inflatie tot in de klucht! Zelfs Warren Buffett verklaarde onlangs voor CNBC: ‘the only way out for the U.S. to solve its woes, is to inflate the dollar’.
Gevolgen
Op termijn zou dit betekenen dat de VS geïsoleerd komt te staan in de Derde Wereld en er van Europa weinig hoeft te worden verwacht. Een herstel zal bijgevolg een proces van lange adem worden. De rollen zouden kunnen worden omgedraaid, waarbij met name China na de thuismarkt verder ontwikkeld te hebben, op volle kracht vooruitstoomt. De VS met hun in de toekomst veel goedkopere dollar zou dan de Chinese ‘bijrol’ toebedeeld kunnen krijgen.
Turning point
In landen met een aanzienlijk dollaroverschot begint men steeds meer het vinkentouw op te zoeken. Er wordt ingezet op indamming van de invloed van de dollar. Op een bijeenkomst vorige week in Yekaterinburg in de Oeral zaten behalve Rusland en de voormalige Sovjetrepublieken Kazakhstan, Tajikistan, Kyrgisstan en Uzbekistan (belangrijke grondstoffenleveranciers!) ook China aan tafel, met een waarnemingsstatus voor India, Iran, Pakistan en Mongolië. Brazilië zou ook aanschuiven.
De deelnemers verzekerden de VS enerzijds er niet op uit te zijn om de Amerikaanse financiële en militaire hegemonie te ‘ontmantelen’ maar wel tot afspraken te komen, waarbinnen een veel kleinere rol voor de dollar is weggelegd (thans vindt 70% van alle internationale transacties in dollars plaats). Dat moet veranderen, vinden zij. Er werd aan toegevoegd dat ‘de grenzen zijn bereikt in het subsidiëren van de militaire omcirkeling van Eurazië, terwijl de VS wordt toegestaan zich onze export en bedrijven toe te eigenen tegen uitwisseling van papiergeld van een bedenkelijke waarde’. Op termijn vreest men een pijnlijke afwaardering van de dollar, waardoor hun exportmarkten in de problemen komen met valutastijging en werkloosheid als gevolg.
Medvedev, die toevallig het afgelopen weekend in ons land toefde, verklaarde voorts dat ‘we financiële instituten behoeven van een geheel andere orde waarin geen ruimte is voor welke dominantie dan ook’. Wat de VS als verreweg ‘s werelds grootste debiteur vooral wordt kwalijk genomen is geen wezenlijke maatregelen te nemen om orde op zaken te stellen, terwijl dat in het verleden middels het IMF en de Wereldbank wel van andere landen die in de problemen waren, werd geëist. Het kunstmatig laag houden van de rente in combinatie met de belastingverlagingen (Bush) tegen de achtergrond van torenhoge handels- en budgettaire tekorten wordt gezien als het toppunt van hypocrisie en financiële verloedering. ‘Het kan niet zo zijn dat de VS als enige boven de wet leeft’, werd er bij gezegd.
De BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China) bezitten gezamenlijk $2,8 miljard aan reserves. Op grond hiervan eisen ze een grotere rol op het toneel van de internationale financiële markten. Gezien hun dollarbelang dienen ze er echter tegelijk voor te waken deze munt niet een al te grote schop te geven. Kortom, een nogal ambivalente samenkomst.
Spectaculair nieuws
Volgens nog onbevestigde berichten is China voornemens een nieuwe kaart uit te spelen in de grondstoffenmarkt. Hoewel ze grootschalig shoppen in Afrika en Zuid-Amerika, voelen ze zich door het Westen gedwarsboomd om grote mijnbouw- (Rio Tinto) en oliemaatschappijen (Unocal) over te nemen. Er zijn echter ook hedgefondsen, die zich op dit terrein bewegen. Door juist hierin te investeren, is China eveneens in staat om aanzienlijke belangen in de mijnbouw- en olie/gassector op te bouwen. Tegelijk dient op deze wijze het Amerikaanse schatkistpapier als onderpand en vormen een ‘hedge’ tegen inflatie!
Neutralisering Amerikaanse manipulatietactiek
Waar de Treasury en de Fed juist probeerden deze hedgefondsen de wind uit de zeilen te nemen, stappen de Chinezen in. Daarmede wordt tevens de Amerikaanse manipulatietactiek voor een deel geneutraliseerd. Immers waar de hedge funds zich juist aan de koopzijde bewogen, poogde Washington de prijzen laag te houden, daardoor de inflatie laag te houden en daarmee de rente laag te houden. De hedgefondsen hebben als gevolg hiervan veel geld verloren. Van de ruim 7500 fondsen zijn er intussen ruim 1400 onderuit gegaan. De Chinezen kunnen zich thans relatief goedkoop inkopen en steken hiermee een ‘lastige spaak’ in het Amerikaanse manipulatiewiel.
Met hun Amerikaanse schuldpapier hebben de Chinezen een prachtig middel om zich binnen deze fondsen een aanzienlijk belang te verwerven. In eerste instantie wordt er van vijf of zes speerpuntfondsen gesproken. Tevens wordt hiermee een deel van het valutarisico afgedekt. Er staan immers grondstoffen tegenover. Telkens als Washington probeert deze markten te manipuleren, waardoor de prijzen dalen, zullen de Chinezen tegen een lagere koers bijspringen. Dit is goed nieuws voor de hedgefondsen en ook voor de grondstoffenmarkten.
Vergeet niet dat natuurlijke hulpbronnen en commodities niet zoals papiergeld door centrale banken ongelimiteerd kunnen worden gereproduceerd, dus inflatievast zijn!
Aanpak schuldproblematiek zonder soelaas
Om de schuldproblematiek aan te pakken, moeten er schuldbewijzen (schatkistpapier) worden uitgegeven. Hoe hoger de schuld hoe groter de uitgifte van dit ‘papier’ met druk op een hogere rente. Om die laag te houden dient er manipulatief spitsroeden te worden gelopen.
Een andere manier is de belasting te verhogen. Belastingverhogingen leiden onmiddellijk tot koopkrachtverlies.
Om die reden wil Obama in de eerste plaats de hogere inkomens aanpakken door ondermeer de ‘capital gain tax’ (vermogenswinstbelasting) bijna te verdubbelen van 15% naar 28%. Dat brengt ‘havoc’ op de beurs, want niemand ziet graag z’n vermogenswinst verwateren. Daarbij komt dat de staat voor hetzelfde percentage dient te suppleren bij verlies. Dus beide oplossingen leiden eerder tot een verlies/verlies situatie.
Hervorming van het financiële systeem
Om een volgende crisis te voorkomen kwam Obama vorige week uit met een serie ingrijpende hervormingen op het terrein van de financiële ‘infrastructuur’ zoals:
- versterking van de autoriteit van de Fed
- strenger toezicht op de securitisatie- (het proces waarbij onderliggende leningen zoals
hypotheken, autoleningen, credit card schulden worden gebundeld in vast renderende
schuldbewijzen en als derivaten worden verpakt en doorverkocht) - versterking van de bescherming van de consument tegen het aangaan van nieuwe schulden
- verhoogd toezicht op grote financiële instituten, die bij wanprestatie voor ernstige
financiële problemen kunnen zorgen.
Een en ander wijst in de richting van een centraal gecontroleerde economie, waarbij de Fed meer macht en verantwoordelijkheid toebedeeld krijgt niettegenstaande het falend optreden voorafgaand aan deze crisis! Wekt dat vertrouwen?
Regeltjes en afspraken lijken prachtig zolang ze worden nageleefd. De ervaring leert dat het toezicht en uitvoering op termijn (het ging toch immers aldoor goed?) verslapt. Het instellen van nieuwe voorschriften weet wel het geloof voor langere tijd in stand te houden maar niet de uitvoering er van.
Opvallend is natuurlijk dat de wezenlijke aanpak van de schuldsanering tot dus ver achterwege blijft. Zo lang deze uitblijft, loopt de VS steeds meer kans de sanering van buitenaf opgelegd te krijgen. Op een gegeven moment gaan ook landen hun knopen tellen, met China (1,3 miljard mensen!) voorop. In Washington rekent men vooralsnog op voldoende begrip en lankmoedigheid vanuit het buitenland. Naarmate de pijn en het risico daar echter toenemen, zullen deze factoren navenant in werkingskracht afnemen.
Robert Broncel
US Markets