ONZE TOEKOMST of FATA MORGANA?

ONZE TOEKOMST of FATA MORGANA?

Een cri­sis (omslag­punt) lei­dt tot prikkels en nieuwe kansen, ter­wi­jl denkers hier­door geïn­spireerd rak­en. Tech­nol­o­gis­che inno­vatie (ballpen, raket, tv, radar, radiote­le­scoop, etc. uit de jaren ​‘30) blijkt dan dik­wi­jls een opval­len­der rol te spe­len, maar zou wellicht thans ook een impuls kun­nen geven aan de her­in­richt­ing van ons financieel/​economisch bestel (inclusief toezicht op de toezichthoud­ers!). Waar de super­tanker van het tijds­denken door­gaans maar langza­am van richt­ing weet te veran­deren, blijkt zulks onder moeil­ijk­er omstandighe­den toch gemakke­lijk­er te kunnen.

Daar­bij bevin­den we ons in een veld van steeds sneller veran­derende omgevingsfactoren:

• de kli­maat­cri­sis met enerz­i­jds afne­mende zoet­wa­ter reserves en anderz­i­jds een rap­per sti­j­gend zeeniveau
• de voed­sel­cri­sis als gevolg van steeds veelvuldiger optre­dende weer­tur­bu­len­ties (droogte, over­stro­min­gen, stor­men), in samen­hang met een aanzwellende wereldbevolking
• de energiecri­sis als gevolg van steeds moeil­ijk­er exploiteer­bare fos­siele voorkomens 
• en alsof dat alles bijeen niet genoeg is, een wereld­wi­jde finan­ciële sys­teem­cri­sis waar­bij alleen al in de VS een bedrag van bij­na 13.000 mil­jard is ver­dampt en thans — erg­er dan erg — een cri­sis in de Trea­sury Bond sec­tor dreigt
• en posi­tieve fac­tor is de economis­che opkomst van Azië. 

In een cri­sis gri­jpt men door­gaans eerst terug naar oplossin­gen vanu­it bek­ende dis­ci­plines en patro­nen die uit­er­aard het meest voor de hand liggen, zoals:

• Om de weer­go­den gun­stiger te stem­men, proberen we onze CO2-uit­stoot te reduc­eren maar 
  dat gebeurt tot op heden met te weinig inzet en daar­door in een veel te traag tem­po, terwijl 
  de enige natu­urlijke CO2 opvang­ca­paciteit als gevolg van ont­boss­ing afneemt 
• Aan de voed­sel­cri­sis wordt hoe­ge­naamd nog niets anders gedaan dan rantsoenen 
  aan de meest hon­geri­gen verstrekken
• Hoewel alter­natieve energie een ​‘hot item’ is, meent men met zonne- en winden­ergie al 
  een heel eind te kun­nen komen zon­der te besef­fen dat het net iets meer is dan een druppel 
  op een gloeiende plaat (niet meer dan 16% van alle gepro­duceerde energie is alternatief 
  inclusief kernen­ergie, implicerend dat 84% nog op fos­siele brand­stof­fen draait)
• De finan­ciële cri­sis denken we op te lossen door heel veel lucht ​‘in een lekke band te 
  pom­pen’ om deze ver­vol­gens om de horens van de koe te hangen zon­der deze direct aan te 
  pakken.

De huidi­ge cri­sis kent echter mon­di­ale afmetin­gen en ver­langt deswege een ade­quate mon­di­ale aan­pak. Intussen valt af te lei­den dat de ernst van de sit­u­atie nog bij veel te weinig belei­ds­mak­ers is doorge­dron­gen. Het lijkt dat zich eerst een regel­rechte ramp moet voltrekken voor­dat ver­sneld voortschri­j­dend inzicht wordt verkre­gen. Boven­di­en kan wor­den vast­gesteld dat de meeste lan­den vooral­snog een ad hoc oploss­ing voorstaan, meestal ingegeven door par­ti­jpoli­tiek belang. Zulke oplossin­gen zijn gedoemd te verzan­den in onto­ereik­end­heid, inco­her­en­tie en ondoel­tr­e­f­fend­heid. Grote prob­le­men vra­gen nu een­maal om een grootse aan­pak die beter buiten de bestaande poli­tieke par­tijkaders gezocht zou moeten worden. 

De komende G‑20 meet­ing staat voor de aller­g­root­ste uitdagin­gen uit de geschiede­nis van ons bestaan. Indi­en mocht blijken dat het nationale belang prevaleert, uit­mon­dend in een vorm van pro­tec­tion­isme, dan zal niet alleen de teleurstelling maar zullen ook de gevol­gen groot zijn. Zo willen de Chinezen en de Russen naar een nieuwe reserve­va­l­u­ta in de vorm van Spe­cial Draw­ing Rights, waarin de dol­lar voor 44%, de euro voor 34%, het Britse pond voor 11% en de yen ook voor 11% par­ticipeert. Gor­don Brown zoekt het bij voorkeur in een Bret­ton Woods II met een nieuwe (goud?)koppeling . De Amerika­nen daar­ente­gen zijn er bij gebaat dat ze op kosten van de hele wereld kun­nen bli­jven potverteren.

Het komt nu aan op een delta­plan van aan­pak reik­end tot ver in deze eeuw en niet langer gestoeld op korte ter­mi­jn­pro­jec­ties die politi­ci door­gaans voorstaan. Sterk­er, politi­ci zouden er beter aan doen de huidi­ge prob­lematiek in deelseg­menten te delegeren aan onafhanke­lijke inter­na­tionale ​‘denk­tanks’ bestaande uit onbevooro­ordeelde spe­cial­is­ten, elk met hun eigen kri­tis­che mas­sa à la de Club van Rome 40 jaar gele­den. Echter, met dit ver­schil dat de uitkom­sten – hoe onpret­tig ook – als redelijk bindend verk­laard zouden moeten kun­nen worden. 

Een en ander zal tevens op een vol­doende mon­di­aal draagvlak moeten kun­nen reke­nen zodanig dat de las­ten naar draagver­mo­gen wor­den geac­com­mod­eerd. De tijd van lob­bies en deel­be­lan­gen (olieboeren, aut­o­fab­rikan­ten, de wapenin­dus­trie, kar­tels, monop­o­lies en wat dies meer zij) dient ongeacht het economisch ​‘belang’ uit­ge­ban­nen te wor­den! Ook het tijd­perk van dereg­u­latie, pri­va­tis­er­ing en aan­deel­houd­er­skap­i­tal­isme (Rea­gan, Thatch­er en ons eigen VVD-tje) is geda­teerd. Het huidi­ge tijds­bestek laat geen ruimte meer voor opportuniteiten.

De groot­ste uitdag­ing ligt in de aan­scher­p­ing van een te ren­ov­eren finan­cieel sys­teem dat zich niet langer voort­sleept van de ene naar de andere cri­sis (twee oliecrises, vast­goed­cri­sis, drie val­u­tacrises, ​‘teck wreck’ en thans ten derde male een sys­teem­cri­sis). De con­tin­uïteit van het voortbestaan van onze ​‘moed­er’ Aarde met alles wat daarop leeft, groeit en bloeit is daar­bij alles over­heersend. Alleen met een dergelijk vizier dienen de echte oplossin­gen te wor­den aange­dra­gen! Dit zal de huidi­ge lei­ders nadrukke­lijk moeten wor­den voorge­houden. Kri­j­gen ze dat licht niet dan wordt het de hoog­ste tijd dat er met spoed nieuwe lei­ders met vol­doende visie opstaan.

Gezien de ver­w­even­heid van onze economieën in samen­hang met de eerder genoemde grond­prob­le­men zullen alle vor­men van symp­toombe­stri­jd­ing c.q deelo­plossin­gen tot sociale en mogelijk zelfs tot geopoli­tieke span­nin­gen kun­nen lei­den, waar­bij geweld in de (nabi­je) toekomst niet kan wor­den uit­ges­loten. Geweld kent daar­bij door­gaans geen winnaars.

Buiten een rig­oreuze schuld­saner­ing zal onze fysieke energie gericht dienen te zijn op onder­wi­js, onder­wi­js en onder­wi­js alsmede onder­zoek, onder­zoek en onder­zoek alsmede inno­vatie, inno­vatie en inno­vatie. Het gaat immers om onze bli­jvende lev­en­skwaliteit! Dat vereist veel inzet van alle weldenk­enden maar draagt ook bij tot sol­i­dariteit geschraagd door een gemeen­schap­pelijk doel en belang. Dat zou dé ​‘zend­ing’ van deze tijd moeten zijn. Bij suc­ces kun­nen we dan pas met recht van een echte ​‘glob­al vil­lage’ spreken.

Robert Bron­cel
voor US Markets