Onder de tip van de fraudesluier

In deze artike­len­reeks gaan we een tip oplicht­en van de sluier, die beurs­fraude ont­trekt aan de waarne­m­ing van de modale beleg­ger. Wij richt­en hier­bij ons spot­light op de VS, maar mogen daar­bij niet er a pri­ori van uit­gaan, dat dergelijke prak­tijken niet naar hier kun­nen overwaaien. 

Onder de tip van de fraudesluier

Als je voor enkele jaren besloot te beleggen in een bepaald aan­deel, dan ging je naar een effecten­make­laar of een bank en je kocht een pakket­je aan­de­len van fir­ma X. Je betaalde cash of giraal, je geld kwam op de reken­ing terecht van de bank of de make­laar en 2 tot 3 dagen lat­er kon je je aan­de­len afhalen en ze net­jes opber­gen bij jou thuis of in een bankkluis. 

Hier­boven is deze recht­toe-rech­taan trans­ac­tie afgebeeld. 

Maar in de werke­lijkheid gaat het er meestal anders aan toe. Ten eerste is het fysiek lev­eren van effecten al enkele jaren afgeschaft en zijn alle aan­de­len, fond­sen, oblig­aties of welke beur­swaar­den ook dig­i­taal. Aan­de­len flit­sen over en weer via het inter­net en het is ook zo dat hun koersen bepaald wor­den, dag per dag, uur per uur, min­u­ut per min­u­ut. In de VS gebeuren er op die manier dagelijks ongeveer 2,5 mil­jard trans­ac­ties via de NYSE en de Nasdaq.

In de VS loopt het gros van deze inter­nethandel via een con­trole­or­gan­isme, de Depos­i­to­ry Trust & Clear­ing Cor­po­ra­tion (DTCC). We zeggen ​‘het gros’, want een bepaald deel van de trans­ac­ties kan nog recht­streeks gaan tussen make­laar en klant. 

In het DTCC zelf kan beslist wor­den te wacht­en tot zow­el het geld als de effecten ​‘geleverd’ zijn vooraleer te lat­en weten aan de betrokken par­ti­jen dat de trans­ac­tie is gebeurd. In de VS en onder nor­male omstandighe­den duurt het 3 dagen voor­dat geld en effecten van eige­naar zijn veran­derd. Soms komt het voor, dat het ​‘lev­eren’ van de aan­de­len wat op zich liet wacht­en: de make­laar moest ze zelf (bij)kopen en dat duurt langer dan hij dacht, bij voor­beeld. Om toch de klant tevre­den te houden, kan de make­laar het sys­teem van de ​‘IOU’ (I owe you) toepassen. De make­laar schri­jft de nog niet bij hem aan­wezige effecten over op de effecten­reken­ing van zijn klant en noteert dit in een IOU-lijst. Zodra hij beschikt over de effecten, noteert hij dat zijn klant ze effec­tief in bez­it heeft en schrapt hij ze uit zijn IOU-lijst. 
Niets aan de hand. Dit mech­a­nisme func­tion­eert ook via het DTCC.

Omdat de klant eigen­lijk niet weet of hij nu ​‘echte’ of ​‘te verwacht­en’ effecten bez­it, zijn slim­meriken of beter gezegd fraudeurs op het idee gekomen een lucratieve busi­ness op te bouwen, gebaseerd op IOU’s.

Het is nl. niet moeil­ijk om hopen aan­de­len, die je niet bez­it, te verkopen aan klanten die niet kun­nen nagaan of het­geen op hun effecten­reken­ing staat, echt of nep is. Op die manier ver­voe­gen gewiek­ste fraudeurs het beurs­land­schap en ze kun­nen soms ver­woestin­gen teweeg brengen. 

Stel dat een bepaald aan­deel X goed in de markt ligt. Onze fraudeur heeft dol­lars gero­ken en verkoopt zijn IOU’s als zoete brood­jes. Hij bekom­mert zich hele­maal niet om het ver­w­er­ven van de aan­de­len. Hij heeft maar één doel: zo snel mogelijk een pak dol­lars in zijn zakken doen verd­wi­j­nen. Wat gebeurt er nu met het aan­deel zelf? Door de oper­aties van de fraudeur neemt het aan­bod van het aan­deel X plots toe, met als resul­taat, dat de koers zal gaan dalen. Dit kan snel en diep gaan. Op zek­er ogen­blik is het geen dol­laraan­deel meer, maar een pen­nyaan­deel. De dollar-IOU’s zijn penny-IOU’s gewor­den. Het bedri­jf in kwest­ie ziet zijn beur­swaarde smelten als sneeuw in de zon, er dagen geen nieuwe beleg­gers op want nu beschouwt men het aan­deel als ​‘casi­noaan­deel’. Het bedri­jf komt in een draaikolk terecht, die eindigt in een fail­lisse­ment en job­ver­lies. Alleen de fraudeur telt glim­lachend zijn dol­lar­bil­jet­ten. Zolang hij niet kan opge­spo­ord wor­den, bli­jft hij buiten schot.

En de DTCC dan, zult u zich afvra­gen. Of de Sec (Secu­ri­ties Exchange Com­mis­sion, de beur­swaakhond van de VS). Wel, daar kni­jpt een fameus schoen­t­je. In een vol­gend artikel zullen we het hebben over de rol van deze twee over­hei­d­sor­ga­nen en hoe ze staan tegen­over fraud­uleuze acties zoals we net hebben beschreven. Mooi wordt het niet…

Jan Van Besauw 
Pub­li­cist voor US Markets
23 jan­u­ari 2007.
Onder­getek­ende is een gepen­sioneerde mar­ket­ing man­ag­er. Hij schri­jft voor US Mar­kets o.m. columns, nieuws­bericht­en en finan­ciële berichten.
Reac­ties kunt u sturen naar: jan@​usmarkets.​nl