… neen, zo eenvoudig is het spijtig genoeg niet. Nochtans zit de tweede grootste olievoorraad ter wereld opgeborgen in zandlagen, vooral in Canada. In enkele artikelen gaan we dieper in op oliezand, wat het is, hoe de olie eruit wordt gehaald, welke implicaties er zijn voor de economie en voor het milieu en welke winstkansen er op de beurs zijn.
Oliewinning met de strandschep, deel 1
Voorraadje van 175 miljard vaten
Om meteen met de deur in huis te vallen: in de Canadese provincie Alberta bevindt zich, na Saoedi-Arabië, de grootste olievoorraad ter wereld. Grotendeels vastgehouden in zandlagen liggen er bijna 175 miljard (!) vaten olie te wachten op ontginning.
Ogenblikje. Voor u uw ticket naar Alberta bestelt, moet u weten dat men al jaren bezig met het exploiteren van dit oliezand. Aanvankelijk kostte het hele proces meer dan de olie die eruit kwam waard was, maar de laatste tijd is er heel wat vooruitgang geboekt en wordt de prijs van olie-uit-zand concurrentieel met de alom bekende oliesoort.
Wat is oliezand en hoe ga je ermee om?
Oliezand is een mengsel bestaande uit 10 – 12% bitumen naast 80 – 85% zand en 4 – 6% water. Vroeger (want men kent oliezand al heel lang) noemde men het teerzand. Maar die naam is niet juist, teer is het residu als je olie raffineert en komt in de natuur niet voor. Tot daar, what’s in a name en een walvis is allesbehalve een vis.
Bitumen is een kleverige smurrie, het is de zwaarste vorm van ruwe olie, het is taai en je moet het verwarmen of verdunnen met lichtere olie om het vloeibaar te krijgen. Deze eigenschap brengt ons al bij een belangrijk aspect van het winnen van olie op deze manier: de grondstof (oliezand) moet ter plekke verwerkt worden. ‘Gewone’ ruwe olie kan je via pijpleidingen pompen tot bij de raffinaderij, in het geval van oliezand zijn er complete fabrieken nodig op de plaats van ontginning.
Wegens het relatief lage gehalte van bitumen heb je ongeveer 2 ton zand nodig om 1 vat
(159 liter) olie te bekomen. Het rendement is ca 75%, dat betekent 25% van de bitumen samen met het zand teruggaat naar de plek waar het werd opgedolven.
(159 liter) olie te bekomen. Het rendement is ca 75%, dat betekent 25% van de bitumen samen met het zand teruggaat naar de plek waar het werd opgedolven.
Het plaatje hierboven toont een plek waar je het oliezand letterlijk maar op te scheppen hebt.
Helaas zijn zulke plaatsen zeldzaam en moet in de meeste gevallen stevig gegraven worden, tot 75 meter diep of nog meer. Wij komen op dit graven terug als we het hebben over het milieu.
Als het oliezand zich beneden een bepaald diepte bevindt, wordt stoom ingeschakeld om het kleverige goud naar boven te brengen.
Je merkt het: oliewinning op deze manier staat heel ver af van de tijd, toen je maar een gat te graven had ergens in Texas of in een woestijn, waarop de olie vrolijk de lucht inspoot.
Hoe haal je olie, of beter gezegd bitumen, uit zand?
De producenten delven elke twee dagen een berg oliezand waarmee je het complete Yankee stadion in New York kunt vullen.
Die enorme berg moet nu bewerkt worden. Om de massa vloeibaar te maken, wordt ze verdund met water of soms ook oplosmiddelen, zodat het bitumen zich afscheidt van het zand.
Verdund oliezand in centrifuge
Dat lijkt niet zo moeilijk, maar denk eraan dat het in Alberta ’ winters tot ‑40°C kan vriezen. Dat kost nog eens extra energie om te vermijden dat je tot de lente moet wachten vooraleer die klomp ijs gesmolten is.
Het mengsel van warm water, zand en bitumen wordt gescheiden in een centrifuge. Als dit is gebeurd, is er nog het probleem van het transport. Bitumen bestaat uit taaie brokken, die met enorme mechanische schoppen opgepakt worden en via reusachtige naar het volgende stadium van de productie vervoerd. Hierbij moet het bitumen vermengd worden met dunvloeibare koolwaterstoffen (denk aan petroleum of white spirit) vooraleer via een pijplijn gepompt te worden naar de raffinaderij.
Het mengsel van warm water, zand en bitumen wordt gescheiden in een centrifuge. Als dit is gebeurd, is er nog het probleem van het transport. Bitumen bestaat uit taaie brokken, die met enorme mechanische schoppen opgepakt worden en via reusachtige naar het volgende stadium van de productie vervoerd. Hierbij moet het bitumen vermengd worden met dunvloeibare koolwaterstoffen (denk aan petroleum of white spirit) vooraleer via een pijplijn gepompt te worden naar de raffinaderij.
Al die bewerkingen leiden ertoe, dat de productiekost van olie uit zand ongeveer driemaal hoger is dan uit ‘gewone’ ruwe olie, nl. ongeveer 20 dollar per vat.
Zoals we al zegden is men al jaren bezig met het exploiteren van oliezand. Alles gebeurde op een relatief laag pitje, tot de olieprijzen de pan uit swingden. Opeens realiseerde men zich, dat zelfs met de hogere exploitatiekosten oliezand een rendabel alternatief kan beiden voor conventionele olie.
Hier begint het economische verhaal, dat we u zullen brengen in een volgend artikel, samen met wat er te zeggen valt vanuit ecologische hoek. Dat wordt dan het tweede artikel in deze reeks. In het derde en laatste stukje zullen we het hebben over de firma’s die betrokken zijn bij oliezand en over hun vooruitzichten op de beurs.
Jan Van Besauw
Columnist voor US Markets
26 januari 2006.
Ondergetekende is gepensioneerd, hij schrijft voor US Markets columns en financiële berichten. Hij heeft op het moment van schrijven geen materieel belang of bezit in de besproken fondsen of bedrijven .