NOG EEN PONZI-STELSEL

Nu dat het Mad­off-schan­daal wereld­wi­jd de voorpagina’s haalt, is het zin­vol om nog eens een ander Ponzi-stelsel onder de aan­dacht te bren­gen: de staat­soblig­atie.

Nog een Ponzi-stelsel

Nu dat het Mad­off-schan­daal wereld­wi­jd de voorpagina’s haalt, is het zin­vol om nog eens een ander Ponzi-stelsel onder de aan­dacht te bren­gen: de staatsobligatie.

Sociale Zek­er­heid
Lat­en we begin­nen met het omslag­s­telsel in de sociale zek­er­heid dat er op gebaseerd is dat de huidi­ge gen­er­atie arbei­ders voor de huidi­ge voorzienin­gen (zoals AOW) van de niet-werk­enden betaalt. Dat is overi­gens niet alleen in Ned­er­land zo, maar dit sys­teem wordt in vele lan­den in de wereld toegepast, waaron­der Amerika.
Mil­ton Fried­man noemde in 1999 het sociale zek­er­hei­dss­telsel in Verenigde Stat­en het ​‘groot­ste Ponzi-stelsel ter wereld’. Immers, de aan­name is dat toekom­stige over­he­den dezelfde voorzienin­gen zullen bieden als waar de huidi­ge gen­er­atie voor betaalt; een aan­name die in het verleden vaak onterecht bleek te zijn en in de toekomst steeds onwaarschi­jn­lijk­er wordt door de als­maar oplopende kosten (steeds min­der jon­geren die voor steeds meer oud­eren moeten zorgen).

Staatss­chuld
Onder andere door financier­ing­sprob­le­men in de sociale zek­er­heid (en ja, vele andere uit­gaven) lat­en over­he­den con­se­quent hun nationale schuld groeien. Wan­neer bestaande schulden vri­j­vallen, wor­den deze betaald met nieuwe schulden en zelfs de rente op bestaande schulden wordt gefi­nancierd met de uit­gifte van nieuwe schuld­be­wi­jzen. Dat hele piramidespel vertrouwt erop dat er een con­stante toevo­er van nieuwe kop­ers is of dat bestaande kop­ers hun schatk­ist­pa­pi­er maar bli­jven door­rollen. Wan­neer echter vol­doende uitlen­ers hun geld opeisen, zoals bij Mad­off het geval was, dan is het over met de pret. Het grote ver­schil tussen Mad­off en de over­heid is natu­urlijk dat over­he­den dit Ponzi-spel open en bloot bedri­jven onder de valse aan­name dat politi­ci zullen sla­gen daar waar indi­viduen keer op keer hebben gefaald en dat over­he­den immuun zijn voor de economis­che wet­ten die de rest van de maatschap­pij beheersen. 

Zek­er op basis van het verleden kan in ieder geval niet gecon­cludeerd wor­den dat over­he­den nooit in de finan­ciële prob­le­men komen. Over­he­den die sinds het jaar 1500 het meest hun betal­ingsver­plichtin­gen niet zijn nagekomen: Span­je, Ecuador, Venezuela, Frankrijk en Duit­s­land. Maar vergeet ook niet dat we in de geschiede­nis natu­urlijk lan­den als Turk­i­je, Por­tu­gal, Oost­en­rijk, Grieken­land, Rus­land, en Chi­na meerdere malen op de lijst van wan­be­talers hebben zien voorkomen (1).

Cred­it Default Swaps
De pri­jzen van Cred­it Default Swaps (CDS) op over­hei­d­soblig­aties, verzek­erin­gen tegen het niet terug­be­tal­en van de hoofd­som door de uit­gev­er, zijn het laat­ste jaar fors geste­gen. Zo is de CDS van Amerikaans staatspa­pi­er opgelopen van 10 basis­pun­ten vorig jaar tot zo’n 65 basis­pun­ten op dit moment. De CDS van Duit­s­land doet momenteel 48bp (ver­sus 10bp een jaar gele­den), die van Bel­gië 87bp (vs 20bp), die van Ital­ië 169bp (vs 50bp) en die van IJs­land bijvoor­beeld 1066bp (vs 275bp). De trend is duidelijk: mark­t­par­ti­jen schat­ten het risi­co dat over­he­den niet aan hun ver­plichtin­gen richt­ing oblig­atiehoud­ers zullen vol­doen, steeds hoger in.

Hoewel het daad­w­erke­lijke fail­lisse­ment van over­he­den niet niet erg waarschi­jn­lijk lijkt, kan toch het­zelfde effect bereikt wor­den wan­neer de val­u­ta van een land keldert, haar mark­ten instorten en (hyper-)inflatie haar intrede doet. Vraag dat maar eens aan de mensen in IJsland.

Staatspa­pi­er
De vlucht naar een ​‘veilige haven’ in de kredi­et­cri­sis heeft oblig­atiepri­jzen tot ongek­ende hoogten opges­tuwd. 10-jaars Amerikaans staat­soblig­aties lev­eren momenteel zo’n 2% op en voor staatspa­pi­er met een loop­ti­jd van tussen drie maan­den en drie jaar moet de beleg­ger genoe­gen nemen met een effec­tief ren­de­ment van tussen de nul en 0.95% op jaar­ba­sis! In Europa is het iets beter gesteld met de ren­de­menten (tussen de 1.8% en 3% var­iërend van 3‑maands tot 10-jaars papi­er), maar ook hier mak­en de rentes nauwelijks de ver­mo­gens­be­last­ing goed.

Tel daar­bij op dat de typ­is­che opkop­ers van staatspa­pi­er in het verleden, de Sov­er­eign Wealth Funds, op dit moment op het thu­is­front meer finan­ciële gat­en te dicht­en hebben dan in het verleden, en er resul­teren weinig over­tu­igende rede­nen om nu long staatspa­pi­er te zit­ten. In tegen­deel. Ik ga short staat­soblig­aties, ondanks de sti­j­gende lange ter­mi­jn trend, en dan vooral die van Amerikaanse make­lij. De momen­tu­mindi­ca­toren zijn erg overgekocht en de tijd is rijp voor het onthullen van een nieuw Ponzi-stelsel

Cees Quri­jns