Nieuwe beurskrach onvermijdelijk

Iedere pro­duc­tiefase, of iedere maatschap­pij of ander menselijk ver­schi­jnsel, door­loopt een zoge­naamd transformatieproces.

Tran­si­ties zijn maatschap­pelijke trans­for­matieprocessen, die ten­min­ste één gen­er­atie beslaan.
In dit artikel wil ik aan de hand van zo’n tran­si­tie aangeven, waar we met onze huidi­ge maatschap­pij staan en dat een nieuwe beurskrach onon­tkoom­baar is.

- het betre­ft een struc­turele veran­der­ing van de (wereld)-maatschappij, of een com­plex deel­sys­teem daarvan;

- er is sprake van op elka­ar inwerk­ende en elka­ar ver­sterk­ende tech­nol­o­gis­che, economis­che, ecol­o­gis­che, soci­aal-cul­turele en insti­tu­tionele ontwik­kelin­gen op ver­schil­lende schaalniveaus;

- het is de resul­tante van langzame veran­derin­gen (ontwik­kelin­gen in voor­raden) en snelle dynamiek (stromen).

Een tran­si­tie ligt niet bij voor­baat vast, omdat er gedurende een veran­der­ing­spro­ces alti­jd sprake is van aan­passen aan, leren van, en inspe­len op nieuwe sit­u­aties. Een tran­si­tie is dus geen wetmatigheid.

Vier tran­si­tiefasen

Kijk­end naar de ken­merken van de fasen waarin maatschap­pelijke trans­for­matieprocessen zich voltrekken, zou het heel goed kun­nen, dat we nu aan het eind van de zoge­naamde derde indus­triële rev­o­lu­tie zijn aanbeland.

Figu­ur: Er zijn over het alge­meen vier fasen in een tran­si­tie, die zich het beste lat­en visu­alis­eren mid­dels een S‑curve

In het alge­meen beschri­jven tran­si­ties de S‑curve en zijn vier tran­si­tiefasen te onderscheiden:

1. een vooron­twik­kel­ings­fase van dynamisch even­wicht waarin de sta­tus-quo niet zicht­baar verandert;
2. een ​‘take-off’-fase waarin het veran­der­ing­spro­ces op gang komt, door­dat de toe­s­tand van het sys­teem begint te verschuiven;
3. een ver­snellings­fase waarin zicht­baar struc­turele veran­derin­gen plaatsvin­den door een cumu­latie van op elka­ar inspe­lende soci­aal-cul­turele, economis­che, ecol­o­gis­che en insti­tu­tionele veran­derin­gen; in de ver­snellings­fase is sprake van col­lec­tieve leer­processen, dif­fusie en processen van inbedding;
4. een sta­bil­isatiefase waarin de snel­heid van maatschap­pelijke veran­der­ing afneemt en al lerend een nieuw dynamisch even­wicht wordt bereikt.

Ook een pro­ductleven­scy­clus en een bedri­jf­sleven­scy­clus beschri­jven een S‑curve. In dit geval is er nog een vijfde fase: de afta­kel­ings­fase, waarin kosten sti­j­gen door over­ca­paciteit en waarin een pro­du­cent zich uitein­delijk terugtrekt uit de markt.

Als we terugk­ijken in de geschiede­nis, dan hebben in de laat­ste twee eeuwen drie ingri­jpende tran­si­ties (indus­triële rev­o­lu­ties) plaats­gevon­den:

1. De 1^e indus­triële rev­o­lu­tie (1780 tot cir­ca 1850); de stoommachine 

2. De 2^e indus­triële rev­o­lu­tie (1870 tot circa1930); elec­triciteit, olie en auto

3. De 3^e indus­triële rev­o­lu­tie (1950 tot .…); com­put­er en microprocessor

Het ontstaan van een beurshausse

In de vooron­twik­kel­ings­fase en take-off-fase van een indus­triële rev­o­lu­tie ontstaan er veel nieuwe bedri­jven. Al deze bedri­jven door­lopen min of meer gelijk­ti­jdig dezelfde lev­en­scy­clus. Tij­dens de 2^e indus­triële rev­o­lu­tie waren dit de bedri­jven in de staal‑, olie‑, auto- en elek­triciteitsin­dus­trie. Tij­dens de 3^e indus­triële rev­o­lu­tie waren dit de bedri­jven in de hardware‑, software‑, con­sul­tan­cy- en com­mu­ni­catiein­dus­trie. Tij­dens de ver­snellings­fase van een indus­triële rev­o­lu­tie bevin­den veel van deze nieuwe bedri­jven zich, min of meer gelijk­ti­jdig, in de ver­snellings­fase van hun levenscyclus.

Figu­ur: Ver­loop van een mark­ton­twik­kel­ing: intro­duc­tie, groei, bloei en verval

De verwachte waarde van de aan­de­len van deze bedri­jven, die in de ver­snellings­fase van hun bestaan komen,?? sti­jgt enorm. Dit is de reden waarom aan­de­len in de ver­snellings­fase van een indus­triële rev­o­lu­tie erg duur wor­den. De koers-win­stver­houd­ing van aan­de­len is tussen 1920 – 1930, de ver­snellings­fase van de 2^e indus­triële rev­o­lu­tie, enorm geste­gen en ook tussen 1990 – 2000, de ver­snellings­fase van de 3^e indus­triële revolutie.

Figu­ur: Twee indus­triële rev­o­lu­ties: koers-win­stver­houd­ing (Shiller PE Ratio)

Aan­de­len­splitsin­gen ver­sterken beurshausse

De sti­jging van de koers-win­stver­houd­ing wordt nog eens ver­sterkt, door­dat veel bedri­jven tij­dens de ver­snellings­fase van hun bestaan, besluiten hun aan­de­len te split­sen. Een aan­de­len­splits­ing is gewenst, als de beur­swaarde van een aan­deel te groot is gewor­den en daar­door de ver­han­del­baarheid onvol­doende is. Omdat er bij de lagere koers meer poten­tiële beleg­gers zijn, heeft een splits­ing dus een posi­tief effect op de waarde van het aan­deel. Tussen 1927 — 1929 en 1990 – 2000 zijn er veel aan­de­len­splitsin­gen geweest, die de koers-win­stver­houd­ing posi­tief hebben beïnvloed. 

Tabel 1: Aan­de­len­splitsin­gen voor de beurscrash van 1929

Tabel 2: Aan­de­len­splitsin­gen tij­dens de peri­ode 1990 — 2000

Aan­de­len­splitsin­gen lat­en telkens Dow Jones Index exploderen

De Dow Jones Index wordt voor het eerst gepub­liceerd op 26 mei 1896. De index wordt berek­end door de som van de aan­de­len te delen door 12:

Dow_​12_​26_​mei_​1896 = (a1 + a2+ .….…..+a12) / 12

Op 4 okto­ber 1916 wordt de Dow uit­ge­breid naar 20 bedri­jven; er verd­wi­j­nen 4 bedri­jven en er komen 12 nieuwe bedri­jven bij.

Dow_​20_​4_​okt_​1916 = (a1 + a2+ .….…..+a20) / 20

Twee jaar voor de beurscrash okto­ber 1929, op 31 Decem­ber 1927, wer­den van een aan­tal bedri­jven voor het eerst de aan­de­len ges­plitst. Bij elke wijzig­ing in het mand­je van de Dow Jones of bij een aan­de­len­splits­ing, wordt de for­mule waarmee de Dow Jones wordt berek­end aangepast. Dit gebeurt omdat de index, de uitkomst van de twee for­mules van bei­de mand­jes, op het moment van veran­der­ing dezelfde uitkomst moet oplev­eren. Voor die aan­de­len, die op 31 decem­ber 1927 wor­den ges­plitst, wordt een weg­ings­fac­tor in de bereken­ing meegenomen. De for­mule ziet er als vol­gt uit (Amer­i­can Can wordt met 6 ver­menigvuldigd, Gen­er­al Elec­tric met 4 enz).

Dow_​20_​31_​dec_​1927 = (6.a1 + 4.a2+ .….…..+a20) / 20

Op 1 okto­ber 1928 wordt de Dow Jones verder uit­ge­breid naar 30 aandelen.Omdat men nog alles met de hand moet uitreke­nen wordt de bereken­ing van de index een­voudi­ger.
De weg­ings­fac­tor van de ges­plit­ste aan­de­len verd­wi­jnt en men intro­duceert de Dow Divi­sor. De index wordt berek­end door de som van de aan­de­len te delen door de Dow Divi­sor.
Omdat de index op 1 okto­ber 1928 niet mag veran­deren, kri­jgt de Dow Divi­sor de waarde 16.67. De index-grafiek van de twee tijdspe­ri­o­den moet per slot van reken­ing wel op elka­ar aansluiten.

Dow_​30_​1_​okt_​1928 = (a1 + a2+ .….…..+a30) / 16.67

In het najaar van 1928 en het voor­jaar van 1929 vin­den er 8 aan­de­len­splitsin­gen waar­door de Dow Divi­sor daalt naar 10.77.

Dow_​30_​25_​juni_​1929 = (a1 + a2+ .….…..+a30) / 10.47

Vanaf dat moment lev­ert een waardes­ti­jging van de 30 aan­de­len bij­na driemaal zoveel ind­ex­pun­ten op dan 31 decem­ber 1927. Bij de oude for­mule zou de som van de aan­de­len wor­den gedeeld door 30. 

Figu­ur: Dow Jones Index voor en na Black Tues­day

De extreme sti­jging van de Dow Jones in de peri­ode 1920 – 1929 en met name tussen 1927 – 1929, is dus vooral veroorza­akt omdat de verwachte waarde van de aan­de­len van bedri­jven, die in de ver­snellings­fase van hun bestaan komen, ??enorm sti­jgt. De waardes­ti­jging van de aan­de­len wordt door aan­de­len­splitsin­gen nog verder ver­sterkt en als klap op de vuurpi­jl wordt deze waardes­ti­jging van de aan­de­len nog een keer uitver­g­root in de Dow Jones Index, omdat