MOSTERD NA DE MAALTIJD

Hoewel de EU al meerdere malen op het Nobel Pri­js­li­jst­je stond moest het tot 2012 duren voor­dat de Vre­despri­js kon uitein­delijk wor­den uit­gereikt. Velen waren ver­baasd van­wege het moment, waarop de euro­zone op krak­en staat en woe­dende massa’s in diverse ste­den in Zuid-Europa de straat op gaan omdat ze wor­den kaalgeschoren. De inter­na­tionale media reageer­den met enige stomheid.

Hoe het verder moet met de moed­er aller bubbels weet nie­mand anders dan door er grof waarde­loos geld tegen aan te gooien in de hoop daarmee zoveel tijd te kopen dat de prob­le­men zich vanzelf weer oplossen, natu­urlijk niet meer dan wish­ful think­ing. In Oslo werd gemem­o­reerd dat het niet­temin de moeite waard was op de inges­la­gen weg door te bli­jven gaan. Hier­mee wordt het huidi­ge beleid als het ware nog eens onderschreven.

Mos­terd na de maalti­jd
In de Britse Tele­graph deed colum­nist Iain Mar­tin deze uitreik­ing af als ​‘beyond par­o­dy’. Voorts vroeg hij zich af of Europa zelf wel het fun­da­ment voor de vrede sinds WO II had gelegd. Hij stelde dat het de Brit­ten en de Amerika­nen waren die vrede in Europa gebracht had­den. Natu­urlijk zullen we de geal­lieer­den alti­jd dankbaar bli­jven maar anderz­i­jds zijn de fun­da­menten voor de een­word­ing gelegd door ico­nen als Robert Schu­man, Jean Mon­net in de jaren ​’50 en verder inhoud gegeven door pres­i­dent De Gaulle van Frankrijk en bond­skanse­li­er Ade­nauer van toen nog West-Duit­s­land. Eigen­lijk zou je hen deze pri­js moeten opdragen.

Immers, was het na 1990 niet de struc­tu­ur van de Europese Mon­e­taire Unie die de cred­it booms in de per­ifere PIIGS heeft veroorza­akt? En waren het niet de politi­ci die nu met samengeknepen billen proberen de totaal uit de hand gelopen ontwik­kel­ing met vol­strekt zin­loos aange­brachte nood­ver­ban­den te red­den? Had er niet in een veel vroeger sta­di­um halt en front moeten wor­den gemaakt? Nu hoor je in de zuidelijke lan­den kreten dat de sociale orde en de democ­ra­tie op het spel staan. Kor­tom, de Nobel­pri­js komt op een moment dat de EU op een regel­rechte ramp afstevent.

De moti­vatie van het Nobel­com­mit­tee was even­wel: ​‘we want to focus on what has been achieved in Europe in terms of peace and rec­on­cil­i­a­tion and not let the con­ti­nent go into dis­in­te­gra­tion again because it means the emer­gence of extrem­ism and nation­al­ism’, ver­taald: we willen focussen op wat is bereikt in ter­men van vrede en ver­zoen­ing en het con­ti­nent niet tot desin­te­gratie lat­en ver­vallen, omdat dit extrem­isme en nation­al­isme uit­lokt. In Oslo is men niet ten onrechte bevreesd voor het uiteen­vallen van de EU en zal de vre­despri­js meer moeten wor­den beschouwd als een aan­moedig­ing­spremie.

Onom­keer­baar
Gedane zak­en nemen geen keer. Zo werd in het gerenom­meerde zak­en­blad For­tune een artikel gewi­jd aan een rap­port uit­ge­bracht door de bek­ende Britse econoom Roger Boo­tle, die buiten zijn gegronde eurotwi­jfels feil­loos de dot­com en de huizen bubbels wist te voorspellen.

Boo­tle is over­tu­igd van een par­tial breakup bin­nen de euro­zone en ziet de zuidelijke lan­den terugk­eren naar hun oor­spronke­lijke valuta’s. Hij won met zijn essay ​‘Leav­ing the Euro, a Prac­ti­cal Guide’, de pres­tigeuze Wolf­son Eco­nom­ics Prize met antwo­ord op de vraag op welke wijze het economisch pro­ces het beste kan wor­den begeleid wan­neer leden­lan­den uit het europact tre­den. Hij gaf hier­voor een heldere blauw­druk af. Het voert te ver hierop in detail in te gaan maar wel om de hoofdli­j­nen aan te geven. Hij schetst daarin een sce­nario dat er nog lev­en is na de mon­e­taire zond­vloed. Ergo, hij brak een lans voor een exo­dus van de zwakke lan­den uit de euro als enige oploss­ing om uit de malaise te komen. Hij noemde de euro in dit kad­er a depres­sion mak­ing machine.

Enige oploss­ing
Wat hij onze huidi­ge politi­ci hoogst kwal­ijk neemt is hun kortzichtigheid door aan te sturen op bezuinigin­gen zon­der veel oog te hebben voor groei­her­s­tel. Juist het ver­lat­en van de euro is de enige manier om die groei weer nieuw lev­en in te blazen en to get Europe out of this mess. Hoe eerder hoe beter, alle in het lev­en geroepen ste­un­fond­sen ten spijt.

Natu­urlijk zal een en ander niet van een leien dak­je lopen met reek­sen aan fail­lisse­menten, gigan­tis­che defaults van over­hei­dss­chulden en waarschi­jn­lijk de nodi­ge beurspaniek tot gevolg. Maar ja, dat is toch al niet meer te ver­mi­j­den. Pijn­lijke beslissin­gen zullen straks hoe dan ook wor­den afged­won­gen. De zwakkere naties hebben geen enkele kans van over­leven door bin­nen de euro te bli­jven. Met meer dan 100% schuld afgezet tegen het BBP is de kans op over­leven verkeken.

De crux zit ​‘em in de con­cur­ren­tiekracht die in de zuidelijke lan­den ver te zoeken is vergeleken met de noordelijke Europese lan­den. De scheve con­cur­ren­tiev­er­houdin­gen die Boo­tle inschat op 30 tot 40% ten opzichte van core lan­den zullen mid­dels fors lagere lonen, hogere belastin­gen en forse beteugeling van de over­hei­d­suit­gaven recht getrokken moeten wor­den. Als de per­ifere lan­den bin­nen de euro willen bli­jven dienen ze het­zelfde te doen zon­der dat dit soulaas biedt. Immers, de rente­be­talin­gen en aflossin­gen in euro’s zullen bli­jven staan, ter­wi­jl de belastinginkom­sten zon­der groei en ondanks de ver­hogin­gen bli­jven dalen. M.a.w. het wordt onmo­gelijk voor deze lan­den om aan hun ver­plichtin­gen te bli­jven vol­doen. Een onmid­del­lijke ​‘exit’ zou zow­el het schuld­prob­leem als het con­cur­ren­tieprob­leem in één keer kun­nen doen draaien.

Op het moment van loskop­pel­ing zou de ​“neu­ro” sterk sti­j­gen tegen­over de zuidelijke valuta’s en ook tegen­over de dol­lar. Dat is dan ook het meest heikele punt voor de noordelijken stat­en. Om die reden wordt de euro lief­st toch maar zo lang mogelijk in stand gehouden. Ze ​“zuidelijken” zullen anderz­i­jds voor een slordi­ge 70% op de uit­staande lenin­gen moeten afschri­jven maar daarmee is dan wel de bodem van de put in zicht gekomen. De nationale schuld van de PIIGS wordt omgezet in de locale val­u­ta. Maar in wezen was daar de euro al een zekere fictie.

Om verdere kap­i­taalver­damp­ing te voorkomen zou ook de banken­sec­tor op de locale val­u­ta moeten over­schake­len. Anders ligt dat voor inter­na­tion­aal oper­erende bedri­jven die niet in staat zullen zijn hun lenin­gen mid­dels de locale val­u­ta terug te betal­en. Ze bli­jven wel ver­plicht in de euro te bli­jven. Boo­tle ziet dit een beet­je als de bot­tle­neck van de euro exit. Ook zal een ​‘exit’ van­wege de duur­dere import een flinke inflatie bew­erk­stel­li­gen. De lonen zouden daar­door weer een stuk(je) kun­nen sti­j­gen. Boo­tle verwacht dat de val­u­taval voor Grieken­land op 55% uitkomt, voor Span­je en Ital­ië op 40% en voor het Ierse pond op 25% of anders gezegd: de ver­arm­ing zou dan op deze per­cent­ages neerkomen. Maar ook een land als Frankrijk zal het ondanks of beter dankz­ij Hol­lande niet droog houden (RB).

Vol­gens Boo­tle zal er na deze economis­che dre­un een sit­u­atie van sta­bil­isatie optre­den met groei ​“in de ver­leng­ing”, gedreven door een sti­j­gende export. De noordelijke lan­den zouden weliswaar lij­den onder een duur­dere val­u­ta maar weer prof­iteren van een goed­kopere import. Boo­tle sluit af met een 2‑tal opmerkingen:

• achter­af zal blijken dat de politi­ci het vol­strekt bij het ver­keerde eind hebben gehad
• uitein­delijk wint de werkelijkheid.

Maar het bli­jft vooral zwem­men in sterk stromend water met onder­weg de nodi­ge draaikolken. De mij vaak gestelde vraag hoe lang deze doo­dsstri­jd nog moet duren laat ik over aan Nigel Farage, lei­der van de Britse onafhanke­lijkhei­dspar­tij. Klik hier om de video te bekijken.

Inter­es­sant is om hierte­gen Wolf­gang Schaüble’s ​‘Mas­ter Plan’ af te zetten dat hij dit week­end in Sin­ga­pore lanceerde. Daar­bij ging hij er van uit dat Grieken­land uit vrees voor een ket­tin­gre­ac­tie bin­nen­bo­ord moet bli­jven en Brus­sel met meer bevoegdhe­den dient te wor­den uit­gerust. Dit is alle­maal niks nieuws. Alleen nieuw is dit nieuws uit de mond van één der meest kri­tis­che lieden bin­nen de euro­zone te moeten verne­men. Boven­di­en, hoe hard­er wordt geroepen dat de een­heid bewaard dient te bli­jven, hoe grot­er het brokken­risi­co door­gaans al is. Honi soit qui mal y pense!

Robert Bron­cel
voor US Markets