MET HET OOG OP DE TOEKOMST

De meest prangende vraag is wat ons in deze sys­teem­cri­sis in de nabi­je en wat verdere toekomst te wacht­en staat. Te mid­den van aller­hande uit­sprak­en van anal­is­ten, goeroes, economen, bankiers en andere belei­ds­mak­ers raak je als beleg­ger het zicht behoor­lijk kwi­jt. Juist waar de menin­gen alles­be­halve eenslu­idend zijn, wordt besluiteloosheid een slechte raadgev­er. Vooral tegen­spraak geeft aan hoe groot de ver­twi­jfel­ing in deze financieel/​economische wereld is. Dat alles in een tijds­bestek waarin geen van ons zich ooit eerder heeft bevon­den. We kun­nen slechts ref­er­eren aan de jaren ​’30 en aan Kon­drati­effs golfthe­o­rie en meer niet!

Ler­ing
Wat we uit die peri­ode hebben kun­nen leren is dat de belei­ds­mak­ers des­ti­jds net zo min wis­ten wat wijsheid was als heden ten dage. De enige ler­ing die men thans uit die tijd heeft getrokken is dat niet dezelfde ​‘fout’ – het dicht­draaien van de geld­kraan – opnieuw moest wor­den gemaakt. Dus gebeurt nu pre­cies het omge­keerde (Keynes). De belei­ds­mak­ers zien geen alter­natief voor het in stand houden van wat we hebben en dat niet wensen op te geven. De con­se­quen­ties van de toren­hoge schulden wor­den gemak­shalve doorgeschoven naar vol­gende gen­er­aties. Com­pli­catie is dat de komende kli­maat­cri­sis hier dwars doorheen speelt. 

Essen­tiële vraag
De vraag is wil je een en ander lijdza­am afwacht­en zoals de meesten onder ons lijken te doen, omdat de materie te dif­fu­us lijkt? Of zouden we zouden we toch wel graag finan­cieel resistent willen zijn tegen het naderende onheil? We moeten dan wel weten op welke wijze op de gevol­gen te kun­nen inspe­len? Van alle tij­den is dat de beste kansen zich voor­doen ten tijde van een omslag (cri­sis).

De beste kansen
Gedurende een cri­sis is er door­gaans sprake van heftige financieel/​economische tur­bu­len­ties. Immers, dan zie je enerz­i­jds bestaande waar­den ver­schrompe­len en wat lat­er nieuwe aanzwellen. Je kunt dat een beet­je vergelijken met een aanstor­mende tsuna­mi zoals ik die zelf van zeer nabij heb mogen meemak­en. Met een goede surf­plank maak je gebruik van de aanzwellende golf en land je veilig achter de water­mas­sa. Zon­der plank ben je red­de­loos verloren.

Mid­de­len om te over­leven
Eén van de mid­de­len om te over­leven is geld, niet waar? Dat kun je ver­di­enen, sparen, beleggen of naar believen uit­geven. Maar wat nu als blijkt dat de waarde van het geld of beter je koop­kracht daalt bijvoor­beeld door kosten­sti­jging en/​of nog erg­er door afname van je geldelijke inkom­sten (incl. pen­sioen). Er zijn meerdere sig­nalen die daarop wijzen, ongeacht de nog lage inflatie. Boven­di­en doen de cen­trale banken je geloven dat alles mid­dels hun geld­in­jec­ties weer goed komt. In dat geval zouden we ons geen zor­gen moeten mak­en en niet hoeven denken aan de gevleugelde Britse uit­spraak: ​‘to be or not to be’. Maar dit cre­do doet nu meer opgeld dan sinds vele decen­nia!

Uit­er­aard wil iedereen bij die eerste cat­e­gorie behoren. Dat is een klipp-und-klare moti­vatie. Daarop anticiperen zou je bij­na vanzelf bij de juiste ​‘surf­plank’ moeten bren­gen. Alleen moet je wel weten hoe je hier­mee ade­quaat om te gaan om straks veilig te kun­nen lan­den. Echter, je dient er wel voor wak­en dat er straks geen surf­planken meer te koop zijn en dan wordt het alleen nog maar zwemmen!

Koop­kracht
Om de trends te ont­dekken, hoef je slechts om je heen te kijken en op je koop­kracht te bli­jven let­ten. Hier­bij dien je jezelf de vol­gende vra­gen te stellen:

• kan ik lev­en met een lager inkomen, indi­en ik niet meer full-time kan werken of werk­loos wordt?
• kan ik mijn hypotheek bli­jven bekosti­gen?
• kan ik mijn niet dal­ende zorg­premies bli­jven betal­en?
• kan ik mijn kinderen straks nog wel lat­en stud­eren?
• kan ik in mijn oude dag bli­jven voorzien?
• heb ik vol­doende reserves voor ver­vang­ing (op ter­mi­jn) van appa­ratu­ur thuis?
• kan ik een reserve­fonds aan­leggen voor calamiteit­en of dat in stand houden?

Dit zijn een aan­tal vra­gen waar­van velen van ons zich de laat­ste tijd meer en meer bewust zijn geworden.

Trends
Voor een sta­biele koop­kracht heb je sta­biele mark­t­pri­jzen en op z’n minst een sta­biel inkomen nodig. Wil je die behouden dan blijkt een vaste baan noch het inkomen opeens niet meer zo zek­er te zijn. Dat zelfde geldt voor spaargeld, je pen­sioen alsmede voor de meeste andere beleg­gingsvor­men. De hamvraag is hoe je je koop­kracht in stand kunt houden, ongeacht wat er straks op je af komt. Je zult je dan moeten instellen op ontwik­kelin­gen die onafwend­baar lijken, zoals:

• een sti­j­gende energiepri­js (vol­gens het IEA sti­jgt de vraag met 40% in 20 jaar!)
• een sti­j­gende zorg­pri­js
• een indal­end zorg­s­telsel
• een sti­j­gende onder­wi­jspri­js
• een niet sti­j­gend inkomen
• samengevat een dal­ende koopkracht

Of de over­heid dit wenst te ver­tal­en in een dal­ende koop­kracht is in wezen irrel­e­vant. Nog­maals, je koop­kracht wordt niet alleen naar kosten maar ook naar inkomen geme­ten. Dus als je finan­ciële plaat­je ten­deert tot min­der spankracht, moet je anderz­i­jds zor­gen voor tegen­wicht. Tegen­wicht creëer je door juist op trends in te spe­len. De cen­trale trend is sti­j­gende pri­jzen bij dal­ende inkomens. Let wel, dit is bij­na het omge­keerde van de trend zoals wij die sinds WO II hebben leren ken­nen, waar­bij de koop­kracht de inflatie nage­noeg kon bijbe­nen. Vast staat dat de ongelovi­gen gaan boeten en de trend­vol­gers zich vrij zullen spe­len. Dat was al zo in de bij­bel alsmede in de jaren ​’30 en dat zal nu niet anders zijn. Het ken­merk van de kud­de is niet alleen de bepal­ing van het gedrag maar vooral de richting!

Hoog­ste tijd voor de ontkop­pel­ing
Door de huidi­ge waarde­pa­tro­nen en ref­er­en­tiepun­ten zoals wij die vanaf de oor­log hebben meegekre­gen, los te kop­pe­len kun je beter anticiperen op toekom­stige ontwik­kelin­gen zoals die zich thans zeer scherp begin­nen af te tekenen.

Zo zal er sprake zijn van de vol­gende ​‘issues’:

1. een door schuld opge­blazen geld­cir­cuit ver­li­est het vertrouwen met als resul­taat een terug­keer naar een nieuwe mon­e­taire basis met een hoof­drol voor het edelmetaal
2. een door schuld onderges­neeuwde economie in de west­erse wereld
3. een door pure reserves gedreven groeieconomie in de oost­erse wereld
4. een groeiende wereld­bevolk­ing met steeds meer dorst naar wel­vaart, water, energie en andere hulpbronnen.
5. naar­mate die vraag groeit, sti­j­gen de pri­jzen die ​‘zij’ wel en ​‘wij’ op ter­mi­jn niet meer kun­nen betalen
6. in steeds meer lan­den (w.o. Duit­s­land) gaan stem­men op om de munt te deval­ueren, ver­taald in hogere invo­er­pri­jzen en een hogere edelmetaalprijs
7. hol­lende inflatie die de schuld doet ver­damp­en en/​of rentesti­jging op ter­mi­jn om de inflatie te stop­pen maar in dat geval economisch her­s­tel in de weg staat. 
8. toen­e­mende schade als gevolg van niet meer te stu­iten kli­ma­tol­o­gis­che rampspoed.

Als gevolg van een en ander zullen mon­e­taire en geopoli­tieke span­nin­gen te begin­nen met economis­che pro­tec­tiemaa­trege­len toen­e­men, het­geen het inter­na­tionale gist­ing­spro­ces bevordert en ver­snelt. De ervar­ing leert dat his­torische ontwik­kelin­gen zich in het alge­meen traag voort­be­we­gen tot­dat de druk op de ketel te groot wordt. Voor­beelden uit de vorige eeuw: WO I, WO II, de val van de muur. Nie­mand kan voor­spellen wan­neer een dergelijk cul­mi­natiepunt zich opnieuw aan­di­ent, maar je kunt je er wel tegen wape­nen door vooral te anticiperen op wat men in Azië nodig heeft om vooruit te komen en….. meest belan­grijk: de mid­de­len daar­toe heeft, inclusief een gigan­tisch ken­nis- en goed­koop arbeidspotentieel!

De deriva­ten­cri­sis, waar­voor ik al heb gewaarschuwd in mijn col­umn van 28 novem­ber 2006 onder de titel ​‘Olifant in de Pels’, liggen met een veel te hoge waarder­ing nog steeds als een steen op de maag van de banken. Dit vor­mde de gron­doorza­ak van alle prob­le­men als gevolg waar­van het Amerikaanse over­hei­d­steko­rt in het fis­cale jaar eindi­gend op 30 sep­tem­ber naar lief­st $1.420 mil­jard is opgelopen. De intussen sti­j­gende werk­loosheid vraagt ook om meer stim­u­ler­ing. Het is als oude kanker­cellen bestri­j­den met nieuwe. Door­gaan hier­mee ver­erg­ert de kwaal. Het mag dan enig uit­s­tel bren­gen maar je gaat er niet­temin wel aan ten onder!

Han­dreikin­gen
1. door afscheid te nemen van west­ers waarde­pa­pi­er: oblig­aties, aan­de­len en belan­gen in
vast­goed voor zover je dat al niet hebt gedaan
2. vanu­it de Azi­atis­che groeivraag investeren in water, grond­stof­fen en (groene)
energie
3. door last but not least in edel­metaal te beleggen, waar­van de waardes­ti­jging nog lang niet
ten einde is*), sterk­er: de vooruitzicht­en zijn nog nooit zó gun­stig geweest!

*) uit een recent onder­zoek in de V.S. is gebleken dat gemid­deld nog niet 1% van alle
burg­ers en nog geen 4% van alle ​‘ingewi­j­den’ in goud en/​of zil­ver doet (zie ook mijn
col­umn ​‘De Meest Ver­guis­de Val­u­ta’ van 22 sep­tem­ber j.l. en de col­umn van 8 jan­u­ari
2004), maar ja, ook nie­mand geloofde dat de banken zouden kun­nen sprin­gen en ziedaar!

Deze han­dreikin­gen zullen blijken je beste lev­ensverzek­er­ing te zijn! Dat moet je niet meer aan de over­heid, de bank, pen­sioen­fonds of beleg­gings­fonds over­lat­en maar zelf doen. Hoe langer je dit uit­stelt, hoe duur­der de instap!

Robert Bron­cel
voor US Markets