Frank H. Knight: contraire criticaster
De boerenzoon uit Illinois Frank Hyneman Knight leefde van 1885 tot 1972. Hoewel hij zijn middelbare studies niet afmaakte, slaagde hij er toch in, te worden toegelaten tot de universiteit. Zijn oorspronkelijk opzet was te doctoreren in de filosofie, maar de economie-microbe kreeg hem te pakken en op 31-jarige leeftijd had hij zijn doctorsdiploma op zak. We schreven toen het jaar 1916, één jaar voordat de VS zich gingen inlaten met de Groote Oorlog die sinds 1914 woedde in Europa, het Midden-Oosten, Afrika en Azië.
Zijn carrière startte aan de universiteit van Chicago, waar hij spoedig professor Economie werd. De korte maar hevige recessie die duurde van 1919 tot 1921 heeft hem waarschijnlijk aan het denken gezet en hij verwerkte zijn doctoraatsthesis tot een boek dat tot op de dag van vandaag wereldfaam geniet.
Door de oorspronkelijke titel van zijn thesis (Cost, Value and Profit) te veranderen in Risk, Uncertainty and Profit maakte Knight duidelijk hoe hij aankeek tegen de economische bedrijvigheid. Het boek verscheen in 1921, net op de drempel van de Roaring Twenties.
Maar in de titel staat nog een derde woord: Winst. En daarover had Knight een origineel, naar onze mening bij de filosofie aanleunend idee. Stel zei hij, je hebt een systeem om gegarandeerd winst te maken. Hoelang zal het dan duren, voordat de concurrentie net hetzelfde doet en het gras van voor je voeten wegmaait? Hij gaf wel toe, dat in de winstkansen een belangrijke component zekerheid moet zitten, maar het is het onzekere gedeelte dat het verschil maakt tussen succes en tegenslag. Waaruit bestaat het onzekere gedeelte? Bijna louter uit psychologische factoren: leiderschap, intuïtie, keuzes, motivering van de medewerkers enz.
In de stroom van ongebreideld optimisme die in 1920’er jaren zou spoelen over de VS en een groot deel van de wereld, was Knight een dukdalf, waarop de golven stuksloegen. Hij geloofde niet, dat de wetenschap alle problemen zou oplossen. Hij geloofde niet, dat de rente vanzelf zakt als de mensen (te) veel sparen, hij geloofde evenmin dat iemand de loop van de economie kan voorspellen.
Hij spaarde zijn kritiek niet en verzamelde kwade vrienden en razende vijanden bij bosjes. Stel je voor dat, gedurende een periode van hausse, een professor beweert dat diegenen die zich beleggingsexperts noemen altijd achteraan de feiten hollen. Dat ze een keerpunt altijd vaststellen na de verandering. Hij geloofde niet, dat iemand een beurskoers kan voorspellen. Toch was Knight niet de eerste met dergelijke kritische standpunten.
Zijn Franse tijdgenoot Louis Bachelier (1870−1946) dacht in dezelfde richting. Een beurskoers, zeiden Knight en Bachelier, toont vandaag de resultante van de verwachtingen van kopers én verkopers. Hebben ze allen gelijk, dan zal de koers niet hoeven te veranderen morgen. Dat doet ze natuurlijk wel, wat aantoont dat de resultante van de verwachtingen vandaag verkeerd is. Over deze onzekerheid en het daaraan verbonden risico handelt Knights boek.
We zegden het al: Knight was een ‘contrarian’, een dwarsligger. Wat hij zegde over de ondernemers werd ook niet in dank afgenomen. In volle Roaring Twenties, met een op volle toeten draaiende industrie en Wall Street die gouden tijden beleefde, stelde hij doodleuk dat er weinig of geen goed ondernemers waren. ‘Ze zijn overbetaald, ze hebben te veel zelfvertrouwen en klampen zich te veel vast aan dat waarmee ze bezig zijn, m.a.w. ze zijn verliefd op hun producten en/of methodes en kunnen niets loslaten, ook al tonen de cijfers dat het tijd is om om te switchen naar wat anders’. Tot daar Knight zelf aan het woord.
Hoe dan ook, de bijdragen die Knight deed aan de economie zijn niet te onderschatten en al wie dit vak studeert ontmoet hem op haar of zijn pad. Hij had op vele vlakken originele en controversiële ideeën. Zo nam in de Roaring Twenties het aantal voertuigen in de VS explosief toe en de wegeninfrastructuur kon niet volgen, met enorme verkeersopstoppingen als gevolg. Hiervoor had Knight een oplossing: laat de wegen aanleggen en exploiteren door privé-firma’s, die om uit de kosten te komen tol zullen heffen. Gevolg: er zullen minder auto’s op de wegen verschijnen en de files verdwijnen. Of de autofabrikanten hem deze stelling in dank hebben afgenomen, daarvan hoeven we geen tekeningetje te maken.
Frank Knight heeft in alle geval school gemaakt en dit in de letterlijke zin van het woord. Want hij is samen met andere economen de grondlegger geweest van de zg. Chicago School of Economics. Zijn collega-professoren hadden wel respect voor hem, maar weinig of geen vriendschap, omdat hij hen frequent in de wielen reed. Zo was Knight een fervent tegenstander van kwantitatieve methodes en dat alleen bracht hem in conflict met zijn collega’s.
Tussen 1917en 1966 (zes jaar voor zijn dood) heeft hij vele tientallen publicaties en boeken voortgebracht en we kunnen spreken van een Knightiaans onzekerheidsprincipe, een begrip in de economie, dat de huidige studenten moeten kunnen begrijpen en toepassen.
Een Nobelprijs heeft Knight nooit gekregen, die was gereserveerd voor sommige van zijn discipelen zoals Milton Friedman in 1976.
Jan Van Besauw
Publicist voor US Markets
Ondergetekende is een gepensioneerde marketing manager. Hij schrijft voor US Markets o.m. columns, nieuwsberichten en artikels over uiteenlopende onderwerpen.