Jan Maarten Knops zal eens per 2 weken een column schrijven over feiten, oorzaken en mogelijke gevolgen voor de ontwikkelingen van inflatie en de prijzen van grondstoffen in het algemeen en edelmetalen in het bijzonder, waaruit de lezer zelf conclusies kan trekken. Hierbij zijn eerste bijdrage.…
Komt het nog goed?
Dit is de vraag die velen zichzelf, vrienden en collega’s stellen. Ik geef bij u deze het antwoord, ja het komt goed! Helaas kan ik bij deze verlossende woorden niet vermelden wanneer. Enkele wijsgeren uit de politiek en het bankwezen weten te melden dat 2009 een zwaar jaar wordt, máár dat het herstel eind 2009 begin 2010 zal inzetten. Onder andere ECB baas Trichet en onze eigen minister Wouter Bos delen deze mening, uuh, ik bedoel verkondigen deze boodschap.
De beleidsmakers die de omvang van de crisis 3 weken van tevoren nog niet zagen aankomen zouden beter wat voorzichtiger kunnen zijn met hun uitspraken. Het lijkt erop dat zij vooral de taak hebben iedereen gerust te stellen en dat lukt ze natuurlijk nooit als ze zeggen dat ze alle middelen zullen inzetten, maar geen benul hebben of het effect heeft.
U begrijpt dat als onze centrale bankiers het niet met zekerheid kunnen zeggen, dat er dan niemand is die het u kan vertellen. Natuurlijk zijn er slimme visionairs die de ellende waarin we ons nu bevinden hebben zien aankomen en natuurlijk mogen zei ons eraan herinneren dat ze het al die tijd al geroepen hebben. De kennis en inzichten van deze personen zijn in veel gevallen noemenswaardig en soms zelfs uitzonderlijk en het lijkt dus verstandig vaker naar deze groep te luisteren.
Het probleem is echter dat het analyseren en voorspellen van toekomstige catastrofes een heel andere tak van sport is dan het puinruimen nadat, ondanks alle waarschuwingen, een catastrofe heeft plaatsgevonden. Ook de wederopbouw vergt specifieke kennis en ervaring. Met dit gegeven lijkt het niet waarschijnlijk dat de visionairs die het bij het rechte eind hadden bij het voorspellen van de omvang van de kredietcrisis en de gevolgen ervan, tevens het inzicht hebben om de oplossing voor de crisis aan te dragen.
De stelling van het gros van deze personen is namelijk dat de oorzaak van het probleem (onverantwoorde schulden) nooit de oplossing (meer schulden) van het probleem, kan zijn. Op zich is dit een heldere en bijna onweerlegbare vaststelling. In de praktijk zou dit betekenen dat er een grote natuurlijke zuivering onder bedrijven en banken wordt geaccepteerd en dat we een langdurige periode van deflatie en werkloosheid tegemoet gaan. Vervolgens moet een nieuw monetair systeem of aangepaste regelgeving een toekomstige herhaling voorkomen.
De globalisering heeft er echter voor gezorgd dat de verschillende economieën dusdanig met elkaar verweven zijn dat de impact van deze oplossing mogelijk een veel te grote wissel trekt op de ontwikkelingen van de politieke en economische verstandhoudingen in de wereld. Een wereldwijde depressie is nooit eerder voorgekomen en de gevolgen ervan zijn dan ook niet te voorspellen. De meest waarschijnlijke ontwikkeling is het ontstaan van nieuwe en het opbloeien van bestaande conflicten tussen landen of volkeren zonder grondstoffen en landen of volkeren met grondstoffen. Oftewel tussen buren zonder eten en buren met eten.
De kans dat onze beleidsmakers voor deze oplossing zullen kiezen is dan ook niet waarschijnlijk. Alle signalen die tot op heden zijn afgegeven wijzen op een schier onbeperkte bereidheid om de economische groei zo snel mogelijk weer te herstellen. Alle middelen van renteverlaging door centrale banken tot nagenoeg onbeperkte garantstelling door regeringen worden ingezet. Doordat het korte termijn gevaar van inflatie aantoonbaar is geweken kan het korte termijn risico van deflatie worden misbruikt om in eerste instantie de rente maximaal te verlagen (wat reeds gebeurt is) en daarna enorme hoeveelheden geld te creëren (waar men nu mee bezig is). Met geld “out of thin air” creëren wordt uiteindelijk bereikt dat er meer geld in omloop komt. Doordat de omloopsnelheid van het geld ver is teruggevallen als gevolg van de crisis, zal het enige tijd duren voordat die geldgroei merkbaar wordt in de economie. Er zijn 2 factoren die deflatie/inflatie beïnvloeden namelijk geldgroei en de omloopsnelheid van het geld. (de rente wordt verlaagd om de omloopsnelheid op te voeren en verhoogd om hem af te remmen) Wanneer deze 2 factoren samen harder groeien dan de economie dan heeft dit automatisch inflatie tot gevolg. Het lijkt er dus op dat we op de middellange termijn, bij een herstellende economie, een stevige inflatie kunnen verwachten. De beleidsmakers zullen daarbij in eerste instantie niet het risico (durven) nemen de rente in een te snel tempo weer omhoog te brengen en leggen daarmee de basis voor mogelijk zelfs hyperinflatie.
De zogenaamde bailouts die van de VS oversloegen naar Europa en die Wouter Bos inspireerde om Fortis_Nederland en ABN AMRO_ veilig te stellen zijn inmiddels zo omvangrijk geworden dat de tientallen miljarden zijn gegroeid naar honderden miljarden en inmiddels praten we over enkele triljoenen (1 triljoen =1.000.000.000.000) Dit zijn bedragen die ertoe doen en daarmee dus niet zonder gevolgen in het systeem kunnen worden gepompt.
In de media worden alle bedragen op één hoop geveegd en ontbreekt elk overzicht t.a.v. de werkelijke investeringen en kosten. Garantstellingen kosten in eerste instantie immers helemaal niets. Als het vertrouwen erdoor terugkomt zal de garantstelling uiteindelijk nooit worden aangesproken. Bij het opkopen van slechte leningen kunnen onder de juiste voorwaarden zelfs winsten worden gemaakt, dus ook vanuit die hoek zou de schade beperkt kunnen blijven. Het grote probleem zit vooral in het vullen van de gaten die ontstaan zijn door de enorme leverage waarmee hedge funds, private equity funds en zakenbanken hun handel hebben gefinancierd.
Zoals het zich nu laat aanzien lijken de centrale banken bereid te zijn hun munteenheden net zolang te devalueren totdat alle gaten gevuld zijn. De eenvoudigste manier om van een grote schuld af te komen is immers het “bijdrukken” van geld. En aangezien de centrale banken daartoe gemachtigd zijn, is dit dus zeer verleidelijk. (zie de huidige regering van Zimbabwe)
Naast de ontwaarding van spaartegoeden van personen of bedrijven is het risico van de neerwaartse spiraal zeer groot. Als ik nu iets kan kopen voor 1 dollar met de wetenschap dat ik er vanmiddag 2 dollar voor moet betalen en morgen 4, zal ik er voor kiezen de dollar direct uit te geven. De omloopsnelheid van het geld gaat als gevolg hiervan dus vanzelf omhoog, waardoor het probleem nog groter wordt. De rente ophogen zoals dhr. Volcker in begin jaren 80 in de VS heeft gedaan is de enige remedie tegen een onacceptabel hoge omloopsnelheid maar is een pijnlijke ingreep en wanneer te snel ingevoerd catastrofaal voor de economie.
De drukpersen zijn echter reeds aangezet en het monopoly geld dat wordt bijgemaakt zal ons ten koste van de waarde van pensioenen en spaartegoeden helpen de schulden af te lossen. De vraag is wie durft er weer op tijd op de rem te trappen en hoe hard. Het lijkt erop dat we op korte termijn niemand zullen vinden die bij de eerste tekenen van economisch herstel in de buurt van de rem durft te komen. De rente zal niet in het noodzakelijke tempo omhoog worden gebracht want de angst op herhaling is te groot. Helaas weten we ook zeker dat de fundering voor een nieuwe monetaire crisis met deze oplossing dan alweer gelegd is.
We zullen zien.….…
Jan Maarten Kops
voor US Markets