HOE VERDER?

In deze bij­zon­der ​“boeiende tij­den” doemt voorts de vraag op hoe nu verder?
Het antwo­ord zou ons al gegeven moeten zijn, indi­en de belan­grijk­ste finan­ciële belei­ds­mak­ers met name in de V.S. eens open kaart zouden spe­len. Immers, zij bli­jven ons doen geloven dat de economie à la jaren ​’30 weer aan het beteren is en dat het met andere woor­den uitein­delijk alle­maal wel weer zal loslopen. Per slot is dit niet de eerste ​‘bust’ die we meemaken.

Niet­temin zijn er hier en daar teke­nen van inkeer. Zo heeft de nieuwe Britse regering Cameron de moed opgevat het beleid van voor­ganger Brown direct naar de prul­len­bak te ver­wi­jzen. Ook Angela Merkel in Duit­s­land heeft de hand­schoen opgenomen om een eind te mak­en aan het potvert­eren eve­nals buur­man Sarkozy. Echter, bezuinigin­gen dra­gen wel bij tot een min­der snelle schul­dop­bouw maar ook niet meer dan dat. In het verleden kon­den we ons een schul­dop­bouw per­mit­teren zolang de economis­che groei zorgde voor het nodi­ge ​‘inver­di­enen’. Dat sta­tion is intussen gepasseerd. De bezuinigin­gen van nu lei­den tot de vraa­gui­t­val van mor­gen en bijgevolg een lagere economis­che groei. Boven­di­en wordt de huidi­ge min­i­male groei bereikt mid­dels een max­i­maal gebruik van de geld­pers. Dat is op zich al een peper­dure groei ten koste van ons nageslacht!

Dweilen
De bezuinigin­gen te onzent lossen ook het inter­na­tionale schulden­prob­leem niet op. Zek­er niet als we de PIG­GS en wellicht in de toekomst ook nog lan­den als Frankrijk en Bel­gië uit het finan­ciële slop moeten halen. Dat bli­jft dan ook bij ons dweilen met de kraan open.

De totaal uit de hand gelopen schulden­cre­atie vraagt niet alleen om het terug­drin­gen van schulden maar vooral om op die schulden af te schri­jven. Dat pro­ces heet domweg schuld­saner­ing. Tevens zou men hier­voor niet langer de belast­ing­be­taler moeten lat­en opdraaien maar dege­nen die deze schulden (waaron­der met name de banken) hebben gefi­nancierd, onder vri­jwar­ing van de pen­sioen­fond­sen. Tot dusver hebben we met onze finan­ciële ingrepen weliswaar de pijn­grens weten te ver­leggen, maar eens zal die pijn­bar­rière toch genomen moeten worden. 

Hoe dicht­bij dat ​“eens” is, weten we nog niet. Wel dat hier­mee een ander tijd­perk zal wor­den ingelu­id. Een tijd­perk waarin een degelijk finan­cieel beleid zal zijn vereist onder degelijke inter­na­tionale afsprak­en en vooral onder degelijke en betrouw­bare uitvo­erders. Je kunt een beleid nog zou goed uit­stip­pe­len maar het komt alti­jd weer neer op de uitvo­er­ing ervan. Nu de gehele wereld als het ware economisch aan elka­ar is gekop­peld, dient een mon­di­aal strin­gent en con­sis­tent beleid meer dan ooit als bak­en van rust op de inter­na­tionale kapitaalmarkten.

‘Gold, Peace and Prop­er­ty’
Dit ter inlei­d­ing van een onlangs gepub­liceerd essay van Repub­likeins Con­gres­lid Ron Paul, één van de weinige kri­tis­che vol­gers bin­nen het Con­gres van het huidi­ge mon­e­taire beleid. In dit essay getiteld ​‘Gold, Peace and Prop­er­ty’ breekt hij een lans brak voor een Gouden Stan­daard ​“nieuwe sti­jl”. Een dergelijke stan­daard zou in de eerste plaats rigoureus moeten afreke­nen met de ver­maledi­jde ​‘boom-bust’ cyclus, zoals we die al zo dik­wi­jls hebben mogen meemak­en. De Rus­sis­che econoom Kon­drati­eff heeft hier­aan onder Stal­in zijn cyclus­the­o­rie ontleend. Volkomen ten onrechte werd hierover in het West­en veel gescham­perd. Immers, wat wist een Rus­sisch econoom onder het com­mu­nisme nu van het west­erse kap­i­tal­isme? Het heeft meer dan tachtig jaar gedu­urd voor­dat zijn cyclus­the­o­rie defin­i­tief werd getoetst.

In con­cre­to zou deze nieuwe stan­daard moeten dienen voor het bin­nen vooraf vast­gelegde marges in stand houden van de val­utawaarde. Dat geldt natu­urlijk in de eerste plaats voor de belan­grijk­ste handelsvaluta’s met de dol­lar voorop waarin nog steeds 80% van de wereld­han­del plaats vin­dt. De afsprak­en van het Sta­biliteitspact van Maas­tricht (euro) zouden als ​‘lich­t­end voor­beeld’ kun­nen dienen maar dan ingelegd met een bek­waam toezicht­sor­gaan dat harde sanc­ties kan toepassen op een regering die in de fout mocht gaan. Voorts zouden de eigen goudreserves (de vraag is even­wel hoeveel goud­staaf­jes er nog in de kelders van de cen­trale banken liggen) als onder­pand moeten dienen. Hierover bestaat vreemd genoeg geen pub­li­catiev­er­plicht­ing meer, ter­wi­jl het toch het goud van de belast­ing­be­taler betreft.

Opmerke­lijk was voorts dat Paul het Con­gres in dit zelfde kad­er betichtte van gebrek aan ver­ant­wo­ordelijkheid met betrekking tot de intussen onbe­heers­bare mon­e­taire sit­u­atie. Ook houdt hij het Con­gres ver­ant­wo­ordelijk voor de verwachte inflatie. Die legt hij niet neer bij zon­de­bokken als de OPEC of de vakbonden.

Voorts ref­er­eerde Paul aan de Burg­eroor­log in de V.S. ten tijde waar­van een Con­ti­nen­tale papier­dol­lar aan­vanke­lijk één goud­dol­lar waard was. Niet veel lat­er bleek de ver­houd­ing al één op 1.000 Con­ti­nen­tale dol­lars te liggen. Het meest bek­ende voor­beeld van een ons­tu­it­bare geld­pers in een recen­ter verleden was natu­urlijk de Weimar Repub­liek die na WO I ontstond. Bij de vrede van Ver­sailles in 1919 was bepaald dat er her­stel­be­talin­gen moesten plaats vin­den met name aan Enge­land en Frankrijk, zow­el ​“in natu­ra” als ​“in pecu­nia”. De hoogte van die betalin­gen was der­mate exor­bi­tant dat die niet op te hoesten waren anders dan mid­dels de geld­pers. Daarop ontstond hyper­in­flatie waar­bij het goud onbe­taal­baar werd. De Duit­sers hebben van deze ver­arm­ing een grot­er trau­ma opgelopen dan van de ver­loren oor­logen. Het zal niet ver­bazen indi­en er juist vanu­it deze hoek een nieuwe wind zal opsteken.

Paul had natu­urlijk ook kun­nen wijzen op de val van het Perzis­che, Romeinse en Byzan­ti­jnse Rijk die alle op soort­gelijke wijze ten onder zijn gegaan, opval­lend genoeg met een inter­val van een slordi­ge 800 jaar. Intussen zijn er — toe­val of niet — opnieuw 800 jaar verstreken.

Ver­vol­gens haalde Paul de Gold Reserve Act uit 1934 aan die door Roo­sevelt werd uit­gevaardigd om een eind te mak­en aan de zgn. gouden munt stan­daard en iedereen ver­plichtte z’n goud in te lev­eren. Daarop werd een nieuwe gouden (bul­lion) stan­daard afgekondigd mid­dels een goud­kop­pel­ing in de ver­houd­ing van een troy ounce met een tegen­waarde van 35 dol­lar (was $21). In deze nieuwe ver­houd­ing werd de munt met tweed­erde gede­val­ueerd, het­geen de ernst van de sit­u­atie onderstreepte.

In die tijd gold de Amerikaanse economie nog goed­deels als autarkisch. Dat wil zeggen dat men vee­lal con­sumeerde wat er werd gepro­duceerd. Men was met andere woor­den veel min­der afhanke­lijk van import en export. Boven­di­en gold Ameri­ka toen nog als het groot­ste cred­i­teuren­land. Thans is het het groot­ste deb­i­teuren­land en komt alleen al meer dan 60% van de oliecon­sump­tie voor reken­ing van de import met een totaal van ruim 37 mil­jard vat­en per jaar. Stel je voor dat de oliepri­js als gevolg van een defin­i­tieve ban op off­shore drilling verder gaat oplopen. Ook dat gaat koop­kracht kosten en zal de pijn bij het invo­eren van een nieuw mon­e­tair sys­teem ver­groten. Voor­namelijk bij een gebrek aan poli­tieke wil wordt er vooral­snog bin­nen een totaal verziekt sys­teem maar doorge­mod­derd tot­dat de wal het schip ken­nelijk vanzelf moet keren.

Nog ten tijde van WO II in 1944 werd er een poging gedaan om de inflatie voor­goed uit te ban­nen mid­dels afsprak­en in het akko­ord van Bret­ton Woods. Paul sprak hier van een inter­na­tion­aal Fed­er­al Reserve Sys­tem dat in 1971 zoals bek­end een zachte dood is gestorven.

De oor­logs­dreig­ing vanu­it de Sov­jet-Unie alsmede de oor­log in Viet­nam met ook toen al grote (defensie)tekorten gooiden roet in het eten met als gevolg dat Nixon op 15 augus­tus 1971 besloot om het goud­luik van Bret­ton Woods te sluiten. Tot die tijd was de dol­lar nog aan het goud gekop­peld. Andere munten waren op hun beurt weer aan de dol­lar gekop­peld zodat er nog steeds in goud kon wor­den omgewis­seld. Na deze fatale datum brak de peri­ode van ​‘man­aged’ fiat­geld aan. Dat heeft er in gere­sul­teerd dat de waarde van het goud in dol­lars uitge­drukt intussen is vervi­jfend­er­tigvoudigd, de CPI (inflatie-index) met meer dan 90% is opgelopen en het han­del­steko­rt met 1150% is geste­gen. Als gevolg hier­van verk­laart Paul de dol­lar ​“voor dood”! De euro heeft het in de korte tijd van haar bestaan in wezen relatief nog slechter gedaan. Deze heeft in goud uitge­drukt al tweed­erde van haar koop­kracht ver­loren zien gaan.

Paul beschouwt de ​“dood” van de dol­lar tevens als een ​‘oppor­tu­ni­ty’, een nieuwe kans. Hij zegt let­ter­lijk: ​‘the time is ripe for the insti­tu­tion of a trust­wor­thy mon­e­tary sys­tem. It’s not at all dif­fi­cult. The way to stop infla­tion is to stop inflat­ing the mon­ey sup­ply’ (de tijd is rijp voor de ves­tig­ing van een betrouw­baar mon­e­tair sys­tem. Dat is hele­maal niet moeil­ijk. Om de inflatie te stop­pen moet je ophouden met het opblazen van de geld­ho­eveel­heid). Paul gaf tevens aan waarom politi­ci en bankiers juist voor inflatie kiezen. Hier­mee kun­nen immers ​“leuke” din­gen voor de mensen wor­den gedaan zon­der dat de belastin­gen omhoog hoeven. Boven­di­en streelt dit hun hang naar macht en pop­u­lar­iteit. De cen­trale bank is daar­toe het ide­ale hulp­stuk. Door dit insti­tu­ut af te schaf­fen creëer je pas echte ​“legi­t­ieme ver­houdin­gen” als wezen­lijk onderdeel van een sta­biel geldverkeer.

Hier en daar zie je nu in de V.S. buiten de zgn. tea par­ties – iets meer gepronon­ceerd – teke­nen van enige opposi­tie. Zolang het hier­bij bli­jft zal men er in het Witte Huis noch op Wall Street wakker van liggen.

Paul’s moti­vatie is dat een fiat­va­l­u­ta (zon­der onder­pand) de vri­jheid en zek­er­heid van de burg­er verk­wanselt ten faveure van een regering om de rijk­dom der natie te verk­wis­ten aan ​‘waste­ful pet pro­grams’, wars and cor­rup­tion’. Hier­mee geeft hij aan hoe ver­w­even de ver­wor­ven­heden van een natie zijn met een onver­valst en gezond mon­e­tair systeem.

De schuld van het huidi­ge ​“inter­ven­tion­al­is­tis­che mon­e­taire gepruts” legt hij bij de economen neer die ofwel slecht zijn opgeleid of pres­tige hopen te win­nen. Hoe dan ook zijn de resul­tat­en ​‘hor­ren­dous’! ​‘Essen­tial­ly, infla­tion is noth­ing else but legal­ized coun­ter­feit­ing’ (inflatie is in wezen niets anders dan gele­galiseerde dief­stal van iemands koop­kracht). Paul is er van over­tu­igd dat er onoverzien­bare prob­le­men ontstaan als er niet op korte ter­mi­jn spijk­ers met kop­pen wor­den ges­la­gen. Om deze reden is hij voor terug­keer van een nieuwe ​‘gold coin stan­dard’ die verenig­baar is met menselijke doel­stellin­gen als ​“vrede en wel­vaart” (Peace and Prosperity).

Onver­mi­jdelijke keuze
Wat hij niet ver­meldt, is dat er een hoge pri­js voor deze nieuwe stan­daard zal gelden. Maar andere ​‘smak­en’ zijn er even­min. De keuze bestaat nog slechts uit een aanzien­lijke koop­krachtin­lev­er­ing (als gevolg van afschri­jv­ing op schulden) of in een iets lat­er sta­di­um hyper­in­flatie en chaos bij ​“her­hal­ing van de huidi­ge mon­e­taire zetten”, mogelijk­er­wi­js lei­dend tot een oor­log (Iran is intussen een steeds meer in het oog sprin­gende ​“optie”). Dat is de onver­mi­jdelijke keuze. Van uit­s­tel kan er in dit geval geen afs­tel komen, in tegendeel:

Sig­nalen, sig­nalen!
• Het IMF twi­jfelt niet ten onrechte aan een mon­di­aal economisch her­s­tel met grote down­side risks als gevolg van de te nemen bezuinig­ings­maa­trege­len in Europa en het risi­co van een bub­ble in Azië omdat daarheen te veel en te snel beleg­gingskap­i­taal vloeit juist als gevolg van een trager groeiende economie in het Westen.

• De aan­de­len­markt in Ameri­ka is met een koers/​winstverhouding van 23,4 (Wilshire 5000 Index) en een gemid­deld div­i­den­dren­de­ment van slechts 1,75% aanzien­lijk overge­waardeerd; de his­torisch gemid­delde koers/​winstverhouding ligt op 15,3; onder de huidi­ge omstandighe­den alle reden voor een dal­ing met min­i­maal een derde.

• George Soros heeft berek­end dat de Europese ​‘debt rid­den’ lan­den bin­nen drie jaar voor bij­na €2.000 mil­jard aan schuld­her­fi­nancier­ing zullen moeten doen; dat zal niet lukken tegen de huidi­ge lage rentevoet; hij noemde de cred­it default swaps (om oblig­atiehoud­ers tegen wan­be­tal­ing te bescher­men) een ​‘license to kill’; hij tax­eert de totaal uit­staande schulden­berg in Europa op niet min­der dan ruim €7.000 miljard.

• War­ren Buf­fett waarschuwt voor een Munic­i­pal Debt Melt­down in de V.S. nu nog slechts twee stat­en, te weten Mon­tana en North Dako­ta, hun voeten hebben weten droog te houden; niet alleen de stat­en zijn in ​“alle finan­ciële stat­en” maar ook diverse ste­den; als de banken, GM, AIG, Fan­nie Mae en Fred­die Mac wor­den ​“geholpen” kun je de stat­en en ste­den toch moeil­ijk in de kou lat­en staan.

• Deze ​“regionale saner­ing” van wellicht enige duizen­den mil­jar­den dient dan nog te wor­den opgeteld bij de opgelopen staatss­chuld van $13.000 mil­jard (dit vol­gens de laat­ste opgave van het min­is­terie van Finan­ciën); vol­gens berekenin­gen van het IMF zal de staatss­chuld door almaar groeiende teko­rten in 2012 oplopen naar $14.200 mil­jard (meer dan 100% van het BBP); dat kost de gehele Amerikaanse natie alles bijeen een jaar lang werken zon­der een cent in het loon­za­k­je te vinden!

• Voor­ma­lig Fed pres­i­dent en adviseur van het Witte Huis waarschuwde deze week nadrukke­lijk dat ​‘time is run­ning out to fix the huge eco­nom­ic and fis­cal prob­lems; the risks asso­ci­at­ed with the vir­tu­al­ly unprece­dent­ed lev­els of pub­lic debts are evi­dent and must be effec­tive­ly dealt with now!’ (er is geen tijd meer te ver­liezen om de enorme economis­che en fis­cale prob­le­men te lijf te gaan; de risico’s van de nooit eerder ver­toonde pub­lieke schulden zijn evi­dent en vra­gen om een snelle en afdoende oplossing

• Echt nijpend wordt het als het vertrouwen in de euro en dol­lar zodanig gaat afne­men dat de over­he­den niet meer weg komen met lage rentes en op deze wijze hun ​“Grieken­land” zullen vinden.

Veeg teken is dat de beurzen de laat­ste tijd mid­dels meer ingrepen van het Plunge Pro­tec­tion Team op peil moeten wor­den gehouden, ter­wi­jl dat in de omge­keerde beweg­ingsricht­ing mid­dels de zgn. bul­lion banks ook voor het edel­metaal geldt.

Dit is te meer opval­lend daar het edel­metaal door­gaans in de zomer­maan­den de zwak­ste peri­ode door­maakt. Bernanke zei dit niet te begri­jpen. Is hij werke­lijk zo naïef? In de vol­gende col­umn aan­dacht voor het edel­metaal.

Robert Bron­cel
voor US Markets