Het einde van het kapitalisme?

Het blinde geloof in de vri­je mark­te­conomie kende vooral in de VS een aan­tal ver­stok­te aan­hang­ers en won met de jaren trouwens aan momen­tum. The sky was the lim­it. En waar het com­mu­nisme z’n zwakhe­den meer en meer had pri­js­gegeven, en het volk besliste dat vri­jheid en een weg naar de vri­je markt een betere oploss­ing was, voelden de aan­hang­ers van het West­erse vri­je markt principe zich meer en meer gesterkt in hun houd­ing. Sinds de jaren 70 nam de wel­vaart expo­nen­tieel toe, nieuwe rijken kon­den het mak­en in één gen­er­atie (het laat­ste decen­ni­um soms zelfs in enkele jaren!), de mogelijkhe­den op de finan­ciële mark­ten leken ein­de­loos. Veel regels en reg­u­la­toren leek je niet nodig te hebben: Dar­win heer­ste: de zwakke ontwik­kelin­gen of bedri­jven gin­gen er na ver­loop van tijd uit, de sterken en gezon­den bleven over en dicteer­den hun ​‘gezonde’ regels aan de markt. De kansen lagen open voor iedereen: gezonde en rend­abele ideeën von­den gezwind financiers en bewezen na ver­loop van tijd zichzelf. 
Lees er de biografie van Alan Greenspan ​“The Age Of Tur­bu­lence (Adven­tures In A New World)” maar op na. Ik las het boek toen het net uitk­wam en vond toen al dat bepaalde pas­sages een schri­j­nend vertrouwen in de vri­je markt aan­toon­den. Als je deze in het kad­er van de huidi­ge gebeurtenis­sen opnieuw leest, dan word je er toch stil van. Greenspan, de man van de ​‘irra­tional exu­ber­ance’, creëerde mee een nieuwe en veel grotere zeepbel. 

De vraag die ik me nu stel is vooral: bevin­dt de V.S. zich in een (gewone) recessie of staan we aan het begin van een grote depressie? 
Ver­schil­lende mensen die de mark­ten vol­gen wijzen erop dat de vraag naar investerin­gen (zow­el indus­triële, per­soon­lijke of op gebied van beleg­gin­gen) de komende jaren (som­mi­gen spreken van meer dan 10 jaar) zal dalen. 
Het gevolg hier­van is dat we bij­na onver­mi­jdelijk richt­ing stagflatie gaan, een gegeven dat ik reeds een hele tijd terug uitvo­erig besprak. Besef dat als het zover komt, dit dan nog het betere sce­nario is. 
Een inter­es­sante studie omtrent mark­t­in­vesterin­gen vin­den we bij T.H. Kee jr., die in 2002 de Invest­ment Rate ™ ontwikkelde. Hij ziet de sti­j­gende trend sinds 1981 vanaf eind 2007 eindi­gen en ziet sinds­di­en veel gelijkenis­sen met twee peri­odes: de grote depressie en de peri­ode van stagflatie uit de jaren 70. 

Het finan­ciële sys­teem is immers der­mate verziekt dat het nog een stuk erg­er kan. 
Het han­del­steko­rt van de VS over­sti­jgt momenteel de 1 biljoen dol­lar, de schuld­graad bedraagt momenteel bij­na 500% van het BBP ! Een staat kan voor min­der fail­li­et verk­laard worden… 
Bin­nen het Invest­ment Rate mod­el geeft men vol­gende vari­abe­len op die belan­grijk zijn in het al dan niet veroorza­k­en van een dergelijk rampscenario: 

1. Huizencrisis 
2. Ver­lies van con­t­role op de schuldengraad 
3. Het steeds aantrekkende overheidstekort 
4. De sociale zekerheid 
5. Hulpverlening 
6. Dal­ende dollar 


De gigan­tis­che kap­i­taal­in­jec­ties die nu hun weg vin­den (ik vraag mij hier echter steeds af in hoev­erre deze al zijn vri­jgegeven of hoe je dit kunt nagaan: sug­gesties steeds welkom!) zullen het sys­teem wel moéten red­den, wil het kap­i­tal­isme over­leven. Maar hier vrees ik toch de cas­cade van ste­un­vragers: de auto-indus­trie, kredi­etkaartenin­dus­trie, indus­trie van con­sumentenkredi­eten. En welke sec­toren zullen zij op hun beurt in moeil­ijkhe­den brengen? 

Had men AIG, Fan­nie en Fred­dy, Cit­i­group, Gen­er­al Motors fail­li­et moeten lat­en gaan? Ik durf hier niet op te antwo­or­den. Waarschi­jn­lijk is het goed dat men gehan­deld heeft, maar of men hier ook de lange ter­mi­jn mee zal over­bruggen vraag ik me soms af. Wat opvalt is dat veel van de vri­je markt denkers nu mee aan de oplossin­gen staan om met over­hei­ds­in­gri­jpen de zaak te red­den. Het zegt veel over de ernst (en uitzicht­loosheid) van de problemen. 

Het is duidelijk dat de vri­je markt zoals die er was niet meteen terug komt. Het kap­i­tal­isme kan de komende jaren enkel bli­jven bestaan onder de vorm van een soort gelei­de mark­te­conomie. Een mid­den­weg tussen vrij kap­i­tal­isme en een volledig door de over­heid ges­tu­urde economie, zeg maar. Dat de over­he­den een stuk van hun nu ver­plicht opge­bouwde par­tic­i­paties zullen afs­toten staat vast, de vraag is echter hoe vlug zij hun zieke kinderen opnieuw kun­nen loslaten. 

Ik begri­jp waarom ver­schil­lende mensen advis­eren een deel van het ver­mo­gen in fysiek goud te beleggen. Indi­en de mark­ten de huidi­ge trend bli­jven vol­gen, is dit inder­daad een goed advies. 

Eindi­gen wil ik met een posi­tieve noot: indi­en het kap­i­tal­isme over­leeft, en daar bli­jf ik ondanks de titel van uit­gaan (zoals ik al zei: onder een enigszins andere vorm), mag je niet ver­geten dat veel mark­te­conomieën ver­bazend vlug opnieuw een posi­tieve dynamiek kun­nen ontwikke­len. Het onderne­mers- en beleg­gersvertrouwen staan op een heel laag peil: bij een hernieuwde dynamiek kan het dan ook vlug keren! 


Johan Lam­ote voor USMarkets