Of je het nou leuk vind of niet, wij met z’n allen zijn één grote massa die elkaar achternalopen. Ik wil hierbij niet iedereen over dezelfde kam scheren, want er zijn altijd wel personen te vinden die van de massa afwijken. Maar op een paar alternatievelingen na mag de mens gerust een kuddedier worden genoemd. Dit kuddegedrag word voornamelijk veroorzaakt door 2 fundamentele emoties die je al vanaf je geboorte bezit: hebzucht en angst...
Hebzucht & Angst
Hebzucht kenmerkt zich in het feit dat de mens altijd streeft naar meer, zowel materieel als immaterieel. Dat is geen schande, dat is nu eenmaal het aard van het beestje. In de film Wall Street werd dit al eens mooi verwoord door aandelentycoon Gordon Gekko in zijn befaamde speech over hebzucht:
“Greed -- for lack of a better word -- is good.
Greed is right.
Greed works.
Greed clarifies, cuts through, and captures the essence of the evolutionary spirit.
Greed, in all of its forms -- greed for life, for money, for love, knowledge -- has marked the upward surge of mankind.â€
Aan de andere kant van het spectrum vinden we de gevoelens van angst. De angst om iets waardevols of dierbaars te verliezen. Bang om alles kwijt te raken en er slapeloze nachten aan overhouden. Vaak is angst is op de beurs, en eigenlijk in de meeste gevallen, een slechte raadgever. Je kunt dan bepaalde zaken niet meer rationeel bekijken en begint domme dingen doen. En met je over het algemeen duurverdiende centen wil je zeker geen domme dingen doen, of wel?
De aandelenbeurs is eigenlijk één groot psychologisch speelveld. Er zijn eigenlijk 3 verschillende emoties te onderscheiden: hebzucht, rust en angst. Op de lange termijn zullen aandelen altijd terugkeren naar hun fundamenteel juiste waarde. Dié prijs waarbij alle bekende informatie realistisch en juist in de koers verwerkt zit. Emoties zijn in zulke tijden spaarzaam en alles wordt vanuit een zakelijke kant bekeken. De juiste manier van doen dus.
Echter, het merendeel van de tijd zullen aandelen afwijken van die ‘juiste’ koers. Er is dan sprake van een onder- of overwaardering in de markt. Als we bijvoorbeeld terugdenken aan het einde van de jaren ’90, dan waren dat de gloriejaren voor de financiële markten. Technologiefondsen leidden de dans omhoog en iedereen maakte winst (behalve de shorters dan…) De kwaliteit van een bedrijf deed er op een gegeven moment niet meer toe, alles ging gewoon omhoog en record na record werd gebroken. Hebzucht vervaagt op zo’n moment het gevoel voor risico. Je ziet alleen nog gouden bergen en neemt geen notitie van de eventuele gevaren.
Maar op het moment dat zelfs de grootste rotzooi naar boven komt drijven, en dat gebeurde zeer zeker bij de internethausse, dan is het opletten geblazen. De meeste handelaren weten dat ze de aandelen tegen te hoge prijzen kopen, maar zolang je er vertrouwen in hebt dat je diezelfde aandelen later voor nog hogere prijzen kunt doorverkopen dan blijf je lekker op de rijdende trein zitten. In die hausseperiode zie je dan ook alsmaar stijgende koersen waarbij de volatiliteit (beweeglijkheid van de koersen) laag blijft. Er is totaal geen onzekerheid en iedereen heeft vertrouwen in de toekomst. En als iedereen, inclusief de poetsvrouw, optimistisch is geworden dan heeft de hebzucht z’n werk gedaan en is de piek bereikt…
Met zulk hoog opgelopen koersen hoeft er maar iets van negatieve aard te gebeuren en het fragiele kaartenhuis zakt in elkaar. In het begin zullen die dalingen vaak nog in de laagste versnelling plaatsvinden. Op dat moment hebben beleggers nog goede hoop dat de koersen hun weg naar top zullen hervinden.
Maar naarmate de dalingen verder doorzetten treedt er toch een gevoel van ongerustheid op. Je begint pijn in je maag te krijgen en je komt de nachten ook niet meer zo lekker door. Je banksaldo zie je met de dag krimpen en de eerste zweetdruppeltjes verschijnen op je voorhoofd. En de echte pijn moet dan nog beginnen. De verkopen gaan alsmaar door en beginnen te versnellen, mede doordat veel beleggers verplicht zijn hun aandelen bestens de deur uit te doen. Dit is een gevolg van het effectenkrediet dat ze hebben opgenomen in de tijden dat alles nog geweldig was en de hebzucht regeerde.
En op het moment dat de massale paniek z’n intrede doet en iedereen aan de verkoopkant zit moet je toeslaan. Dat is hét moment dat verkeerde emoties de overhand hebben en aandelen voor irrationeel lage prijzen over de toonbank gaan. De koersen noteren dan ver onder hun ‘juiste’ waarde, iets wat we duidelijk zagen in de lente van 2003. Softwarehuis Ordina bijvoorbeeld was toen te koop tegen een k/w van slecht 3,5! En zo waren er talloze aandelen te vinden die tegen dumpprijzen werden aangeboden. De angst regeert op dat moment, en terwijl totaal reddeloze beleggers hun portefeuille liquideren schraap jij rustig de kwaliteitsaandelen binnen tegen afbraakprijzen. Het is alsof je in de snoepwinkel staat.
Die fundamentele gevoelens van hebzucht (overwaardering) en angst (onderwaardering) kunnen we goed toepassen op de financiële markten. Van geld worden mensen nou eenmaal emotioneel, en daar móet je gewoon gebruik van maken: kopen in tijden van angst en verkopen in tijden van hebzucht. In de technische analyse is er een mooie indicator beschikbaar die deze emoties van hebzucht en angst op een objectieve manier weet te meten. Maar hier binnenkort meer over…
Bas van Stiphout
© US Markets.nl
21 Oktober 2005