Handen af van Oekraïne

Een cri­sis vormt de schei­d­sli­jn tussen per­cep­tie en werke­lijkheid. Ergo, een cri­sis is het gevolg van een fatale foutieve inschat­ting van een bepaalde ontwik­kel­ing, ongeacht van welke aard.

Als fre­quent bezoek­er van de voor­ma­lige Sov­jet-Unie en daar­na heb ik mijn vooro­ordeel­bril in het kad­er de werke­lijkheid jegens de Russen des­ti­jds aanzien­lijk moeten bijstellen. In de eerste plaats was de organ­isatie van de samen­lev­ing niet zo zeer com­mu­nis­tisch (daar heette dat ​“social­is­tisch”) als veeleer staatskap­i­tal­is­tisch van opzet. Immers, alle direc­tieven kwa­men van het Krem­lin bol­w­erk dat er op gericht was om het West­ers kap­i­tal­isme naar de kroon te steken. De aan­lei­d­ing daar­toe vor­mde de Wall Street crash van 1929. Voor Stal­in reden om de meest vooraanstaande econoom Kon­drati­eff in die tijd de vraag voor te leggen wan­neer het kap­i­tal­isme zou afster­ven. Hij kwam toen met het bek­ende antwo­ord dat wij nu als de Kon­drati­eff cyclus ken­nen. Helaas kwam hem dat antwo­ord duur te staan.

Na de implosie van het Sov­jet Rijk in ¹⁹⁹⁰⁄₉₁ leek het erop dat de ​“koude oor­log” defin­i­tief voor­bij zou zijn, zek­er na de hartelijke bijeenkomst van Boris Jeltsin als hoofd van de Rus­sis­che staat in Wash­ing­ton tij­dens zijn ont­moet­ing met pres­i­dent Clin­ton. De Russen hield­en verder Afghanistan voor gezien en moesten hun won­den likken na het bij­na 75-jarige mis­luk­te ​“com­mu­nis­tis­che” avontuur.

Om de Russen te begri­jpen dien je in hun his­to­rie te duiken. Enige malen wer­den ze achtereen over­weldigd door de Mon­golen in de Mid­deleeuwen, lat­er de Turken, de Fransen (Napoleon) en last but not least door Hitler Duit­s­land. Deze vier veroverin­gen van het Rus­sisch ter­ri­to­ri­um hebben er behoor­lijk inge­hakt. Men spreekt er nu nog van de eerste en tweede Patri­ot­tis­tis­che Oor­log, duidend op de oor­logen tegen Napoleon en Hitler. De gevaren kwa­men zow­el uit het oost­en (Mon­golen), zuiden (Turken) en tweemaal uit het West­en (Napoleon en Hitler). Het is om die reden dat de Tsaren en lat­er de com­mu­nis­ten in de eerste plaats naar ​‘safe­keep­ing’ hebben gestreefd. Van­daar dat het Azi­atis­che gedeelte (Mon­golië alsmede de voor­ma­lige Sov­jet-Repub­lieken in Cen­traal-Azië) als vei­lighei­ds­buffer dien­den. Om de dezelfde reden wen­ste Stal­in na WO II een flinke vinger in de cen­traal-Europese machts­feer te hebben.

Na ​“die Wende” viel de Sov­jet-Unie uit elka­ar en herkre­gen voor­ma­lige stat­en als Polen, de Baltische stat­en, Tjechië, Slowak­i­je, Hon­gar­i­je, Roe­menië en Bul­gar­i­je alsnog hun vri­jheid en onafhanke­lijkheid. Oekraïne verkreeg zoals alle overige voor­ma­lige Sov­jet repub­lieken ook haar zelf­s­tandigheid maar bleef economisch maar ook etnisch/​cul­tureel sterk op Mosk­ou georiën­teerd. Door­dat Stal­in tij­dens zijn bewind alle voor­ma­lige 15 Sov­jet repub­lieken mid­dels ​“genetis­che kruis­bes­tu­iv­ing” aan zich wist te binden, bevin­den er zich sterke Rus­sis­che ​‘roots’ in alle voor­ma­lige gebieds­de­len. Daaren­boven vormt Kiev, vroeger Kiev-Russ geheten, in feite de bak­er­mat van Rus­land. De toen­ma­lige bevolk­ing van Kiev moest vlucht­en voor de Mon­golen en stichtte daarop Mosk­ou in het koud­ere noorden.

In de his­to­rie zijn oorza­ak en gevolg onver­breke­lijk met elka­ar vet­bon­den. Als politi­ci in het West­en hier­aan voor­bi­j­gaan dan ver­g­root zulks de kans op een hernieuwde con­frontatie met Rus­land dat uit z’n geschiede­nis ruim­schoots ler­ing heeft getrokken.

Het lijkt alsof de EU en de V.S. niet door enige ken­nis op dit gebied wor­den geremd in hun ijver Oekraïne nad­er bin­nen de Europese invloedss­feer te trekken. Dit getu­igt van een grove inschat­tings­fout die mede heeft geleid tot de recente révolte in Kiev. De cul­tureel-his­torische ver­bon­den­heid tussen Rus­land en Oekraïne is grot­er dan met welke andere voor­ma­lige Sov­jet-Repub­liek ook. Bijgevolg zal Poet­in dit ter­ri­toir nooit opgeven op straffe door z’n eigen bevolk­ing vol­strekt ongeloofwaardig te wor­den bevonden.

De poli­tieke verdeeld­heid in Oekraïne vloeit vooral voort uit de inli­jv­ing van Oost-Polen (met Lvov, nu Lviv geheten) door Stal­in ten tijde van WO II. Deze inli­jv­ing diende ter beveilig­ing van de Rus­sis­che west­grens. De andere voed­ings­bo­dem tot verdeeld­heid ligt in de zuidelijke Krim door Chroet­sjov (zelf een Ukraïniër) in 1954 aan Ukraïne geschonken. Dit was niet meer dan een sym­bol­isch gebaar aangezien de Rus­sis­che Zwarte Zee vloot daar toen reeds de dienst uit­maak­te. Voor Rus­land als voor­namelijk con­ti­nen­tale staat vormt de Zwarte Zee vloot strate­gisch gezien een belan­grijke uit­vals­ba­sis richt­ing Mid­del­landse Zee (via een spe­ci­aal daar­toe ges­loten ver­drag met Turk­i­je). Ook dat ​“ter­ri­toir” zal Rus­land ​‘nev­er ever’ opgeven.

Niet­temin blijken poli­tieke span­nin­gen een welkome aflei­d­ing in economisch min­der floris­sante tij­den. Gelet op de voorgeschiede­nis kun je Poet­in niet zoveel kwal­ijk nemen. Afgaande op de aan­vanke­lijke afspraak met de EU en V.S. was het de bedoel­ing een inter­im bewind in Ukraïne aan te stellen, waar­van ook voor­ma­lig maar de fac­to legi­t­iem pres­i­dent Yanoekovit­sj deel zou uit­mak­en. Na het brute optre­den van Yanoekovit­sj moest de laat­ste even­wel het hazen­pad kiezen en werd er een meer West­ers georiën­teerd inter­im bewind aangesteld, dat door Poet­in als ​“nazi-fascis­tisch” werd bestem­peld. Deze betitel­ing was met name bedoeld als een schot voor de boeg richt­ing Angela Merkel die steeds meer de zijde van Oba­ma blijkt te kiezen. Verder dient niet ver­geten te wor­den dat Yanoekovit­sj een democ­ra­tisch gekozen pres­i­dent was. Ook in dit opzicht heeft Poet­in het gelijk aan z’n zijde.

Voorts, welk doel streeft de EU na anders dan de grens op te schuiv­en richt­ing Rus­land waarmee de Rus­sis­che beer tot grom­men wordt aangezet. Dat gebeurde ook toen Georgië (geboortestreek van Stal­in) aan de Europese poort klopte. De V.S. zouden niet anders rea­geren wan­neer de Russen in Amerika’s achter­tu­in aan het pio­nieren zouden zijn. Neem maar de Cubaanse cri­sis begin jaren ​’60. Scher­men met het inter­na­tionale recht klinkt nogal hypocri­et als afsprak­en op voor­hand al niet wor­den nagekomen. Boven­di­en is het inzetten van drones op plekken waar al dan niet ver­meende ter­ror­is­ten zich ophouden dan geen schend­ing van het inter­na­tionale recht?

Nu bei­de machts­blokken bin­nen het kad­er van Oekraïne niet langer door één deur blijken te kun­nen, wordt er met sanc­ties gedreigd. Wat bereik je daarmee zou de eerst gestelde vraag moeten zijn. Sanc­ties zullen in de relatie met Rus­land juist als een boe­merang werken. Poet­in heeft al gedreigd aan de gaskraan te gaan draaien ​‘if worse comes to worse’. Tegelijk zullen de Russen graag hun Chi­nese buren tege­moet willen komen met meer gas- en olielev­erin­gen waarte­gen Chi­na dan weer wapens kan kopen in Rus­land. Deze 2 lan­den delen de lang­ste lands­grens ter wereld. Voorts zijn er door West­erse bedri­jven (Siemens, Mer­cedes-Benz, Shell, Heineken, Cater­pil­lar om een paar voor­beelden te noe­men) grote investerin­gen gedaan die in het uiter­ste geval zouden kun­nen wor­den genationaliseerd.

Boven­di­en, door bankrekenin­gen te bevriezen en visa restric­ties in te stellen zijn we weer terug bij de Koude Oor­log en wordt het dialoog daarmee ​‘kalt gestellt’.

Het is niet voor niets dat pre­mier Medvedev tij­dens een persin­ter­view vorige week opmerk­te dat Rus­land op zoek is naar een voor­spel­bare economisch sterke part­ner en niet naar een slechte relatie met verzwak­te machts­blokken (die bezig zijn hun eigen koop­kracht op te blazen). Deze opmerk­ing ben ik in de West­erse pers nog niet tegen gekomen maar duidt in elk geval op een meer Oost­erse oriën­tatie. De nieuwe mon­e­taire alliantie met Chi­na die de dol­lar als ruil­munt uit­sluit, wijst hier ook op. Poli­tieke lei­ders die dit soort beweg­in­gen in de hand werken, ver­di­enen op z’n minst onze afkeuring!

In plaats van het Rus­sis­che wantrouwen jegens het West­en nieuw lev­en in te blazen, ware het vanu­it ons eigen belang beter juist han­dreikin­gen met Rus­land te mak­en die tot een serieus dialoog lei­den en naar alle waarschi­jn­lijkheid uitein­delijk ook de poli­tieke sta­biliteit in Oekraïne ten goede zou kun­nen komen.

Zojuist bin­nen gekomen 

Vol­gens de pro-Rus­sis­che krant Iskra zou de afgelopen nacht om 02.00 uur een ongereg­istreerd vlieg­tu­ig met onbek­ende bestem­ming (maar naar alle waarschi­jn­lijkheid richt­ing V.S.) zijn vertrokken na eerst 4 truck loads en de inhoud van 2 car­go minibus­jes zon­der num­mer­plat­en te hebben opgenomen. Het zou dan gaan om 40 ton goud gaan (de totale Oekraïnse voor­raad (waarmee de kelders van de New York Fed weer wat opgeschaald kun­nen wor­den). Dit laat­ste is een ver­moe­den dat waarschi­jn­lijk nooit zal wor­den bevestigd. 

Robert Bron­cel
voor US Markets

PS. deze col­umn gaat ook weer naar pre­mier Rutte.