GOUD, MINST RENDEREND!

Na een peri­ode van 20 jaar waarin de grond­stof­fen­sec­tor met goud voorop zich in de ​‘dol­drums’ bevond, was het geduld bij meerdere cen­trale bankiers op. Dat gold ook voor toen­ma­lig pres­i­dent Duisen­berg van de Ned­er­landse Bank. Het was tijd vond hij om het ​“minst ren­derende onderdeel” op de bal­ans tegen bodem­pri­jzen van de hand te doen. Hij was des­ti­jds trouwens niet de enige bankpres­i­dent die op die manier meende de staatskas te moeten ​“spekken”. Al dan niet voor deze ​“wijsheid” beloond, werd hij ver­vol­gens benoemd tot eerste bankpres­i­dent van de ECB om ver­vol­gens de euro te intro­duc­eren. Hoe het daarmee zal aflopen laat zich nog slechts raden.

​“Veilige haven”
Maar ook thans zijn er nog ​“coryfeeën” die hun neus voor het edel­metaal ophalen of twi­jfe­len, omdat men domweg ​“de tand des tijds” niet ver­staat of niet wenst te ver­staan. Zo stond er in de Finan­ciële Telegraaf van 9 dez­er een artikel met de kop ​“Op zoek naar een veilige haven” waarin economen zich hardop afvra­gen of er niet een nieuwe zeep­bel in goud is ontstaan. De schri­jver van het stuk Giel ten Bosch was even­min in staat verder te kijken dan de andere in dit artikel niet nad­er genoemde economen. Alleen Alfred Kleinknecht (TU Delft) werd bij name aange­haald met de woor­den ​“nooit een gram goud te hebben gekocht en dat ook nooit zou doen”. Voorts stond te lezen dat ​“deze veilige haven” ook maar een tijdelijke zou zijn. Immers, elke zeep­bel wordt opge­blazen. Het zouden boven­di­en niet de grote insti­tu­tionele beleg­gers maar de angstige par­ti­c­uliere beleg­gert­jes zijn die voor deze zeep­bel hebben gezorgd. Al met een klinkt dat ​“buitenge­woon geloofwaardig”!

Bernanke
Een andere ​“oude bek­ende” is de heer Bernanke die zoals reeds opge­merkt in de vorige col­umn ​“Hoe Verder” hoogst puz­zled was waarom het edel­metaal ​“tegen de stroom” in bli­jft sti­j­gen en nieuwe hoogtepun­ten weet te bereiken, ter­wi­jl de meeste andere com­modi­ties zijn gedaald. Sti­jging van de goud­pri­js zou wijzen op inflatie ter­wi­jl er ​“hele­maal geen sprake van inflatie” is. Ja, dat is dankz­ij de geflat­teerde CPI cijfers. Bernanke ging zelfs zover door te zeggen dat ​‘evi­dence sug­gests that mar­kets expect about 2 per­cent infla­tion over the next 10 years’ (vol­gens verwacht­ing van de markt(!) zou er voor de komende 10 jaar niet meer dan 2% inflatie inzit­ten). Wish­ful think­ing! Wie kan er ueber­haupt zolang vooruit kijken? Tenslotte zegt hij dat ​‘defla­tion is now more of a threat’. Let op het woord­je ​‘now’, waar hyper­in­flatie met de nieuw­ste inten­ties het bal­ansto­taal van $2.400 mil­jard naar bij­na $5.000 mil­jard op te blazen op de loer ligt. Per slot dient een dou­ble dip te wor­den voorkomen.

Onder de huidi­ge omstandighe­den kan hij ook moeil­ijk anders bew­eren, omdat elke rentev­er­hoging elke vorm van her­s­tel zou weg­vagen. Maar het zou ook een dolk­stoot zijn in de rug van de staatss­chuld. De V.S. heeft intussen een schuld uit­staan van een slordi­ge 85% van het BBP, waarmee de dol­lar al ​“aardig onwaardig” wordt. We hebben het dan slechts over dit moment, omdat de staatss­chuld voort­durend verder aanzwelt, naar verwacht­ing zelfs naar $4 à $5 biljoen in de komende vijf tot 10 jaar. Alleen met groeiper­cent­ages à la Chi­na zou er zicht kun­nen zijn op een langzame afbouw van de staatss­chuld (vooropgesteld dat aan de groei hier­van een halt zou wor­den toegeroepen), daar­bij de toekom­stige pen­sioen- en zorgver­plichtin­gen niet meegerekend.

War­ren Buf­fett
Twee weken terug wist de Wall Street Jour­nal, het meest geza­ghebbende finan­ciële dag­blad, te melden dat War­ren Buf­fett — ​’s werelds meest suc­cesvolle beleg­ger aller tij­den – even­min een gat in het goud zag. In dit artikel werd hij aange­haald met de woor­den: ​‘gold gets dug out of the grond in Africa or some­place, then we melt it down, dig anoth­er hole, bury it again and pay peo­ple to stand around guard­ing it’ (goud wordt ergens in Afri­ka uit de grond gehaald, daar­na ges­molten om dan weer in een ander gat te wor­den begraven, bewaakt door mensen die er voor wor­den betaald). Voorts werd goud hierin omschreven als volatiel (de S&P bleek de afgelopen jaren even­wel volatiel­er te zijn geweest), moeil­ijk om te waarderen (ter­wi­jl juist de waarde van de uit­staande ​“fiat”schuld moeil­ijk is te meten) en geen inkom­sten genereert*). Goud zou niet meer zijn dan een ​“sub­sti­tu­ut” geld­mid­del, jawel! Hij verzuimde te melden dat goud bij uit­stek de tegen­hang­er is van de valutazeepbel!

*) Het Amerikaanse Lega­cy Coin & Cap­i­tal sug­gereerde dat je als bezit­ter van bul­lion via je deposit bij de bank dit bez­it aan de bank kunt uitle­nen die het weer uitleent aan spec­u­lanten om er hun short posi­ties mee te kun­nen afdekken. De bank betaalt hierop rente. Je moet dan wel min­stens 100 ounces goud of 50 ounces plat­inum of 5.000 ounces zil­ver bezit­ten. Je bli­jft te allen tijde eige­naar maar wel afhanke­lijk van de bank die momenteel slechts 2% rente betaalt. Er wor­den daar­bij geen opslagkosten in reken­ing gebracht. In mijn Strate­gis­che Porte­feuille tre­ft u zon­der bijkomende risico’s een veel beter alternatief!

In het zelfde artikel stond dat de mark­tvraag in de peri­ode vanaf 2002 (toen het goud begon aan te trekken) tot nu toe ​‘slechts’ 22.500 ton heeft bedra­gen ter­wi­jl voor 29.000 ton aan de markt werd toegevoegd (pro­duc­tie + scrab + aan­bod van west­erse cen­trale banken). Een opval­lend gegeven omdat de goud­pri­js in diezelfde peri­ode in dol­lars ruim vervier­voudigde en in euro’s ver­drievoudigde. Beleg­gers en verza­me­laars zouden het ver­schil hebben gemaakt. Hoewel aan­nemelijk vat­ten crit­i­ci dit argu­ment op als niet sus­tain­able of van spec­u­latieve aard. Maar men realiseert zich echter niet dat het mon­di­ale beleg­gingsto­taal nog nauwelijks voor 1% in edel­metaal is belegd, ter­wi­jl 25% veel real­is­tis­ch­er zou zijn. Zou dit per­cent­age al naar 2% oplopen dan zou dat al een geweldige boost voor het edel­metaal beteke­nen. Er is dus absolu­ut nog lang geen sprake van een euforie.

Elliott Wave
Over euforie gespro­ken! Een ander ​“sterk” gelu­id kwam er van Bob Prechter van Elliott Wave die meent dat de goud­pri­js zou terug­vallen naar een niveau van $600. Hij ver­wi­jst hier­bij naar de gevoe­ligheid van edel­metaal alsmede naar de andere com­modi­ties ten tijde van de crash in 2008. Echter, hier was sprake van het door­rollen van schuld waar­voor geen ruimte meer was ten tijde van het uiteenspat­ten van de cred­it bub­ble. Om aan liq­uiditeit te komen werd bin­nen een zeer kort tijds­bestek van alle beleg­gingscat­e­gorieën afscheid genomen. Dat risi­co zou nu veel klein­er moeten zijn, hoewel een paniekre­ac­tie niet uit te sluiten valt.

In Reuters Invest­ment Out­look baseert Prechter zich op de sen­ti­mentsin­dex die nu op 98% ligt, de hoog­ste stand ooit geme­ten. Hij voegt er aan toe: ​‘I still feel that gold is not going to the moon’. ​‘Feel’ heeft met gevoel te mak­en. Die 98% zou immers beteke­nen dat nage­noeg alle beleg­gers wereld­wi­jd hun vizier op goud zouden hebben staan. Voorts dient de vraag te wor­den gesteld waar­door een dergelijke dal­ing zou kun­nen wor­den veroorza­akt. De meest voor de hand liggende is dat de negatieve rente van nu (rentevoet minus inflatie) straks posi­tief zou wor­den (rente hoger dan inflatie). Dat kan alleen mid­dels rentev­er­hogin­gen waarmee op slag zelfs de ger­ing­ste groei om zeep zou wor­den geholpen.

Nout Wellink
Eind novem­ber vorig jaar, al weer ruim een half jaar gele­den, heeft ​“onze” bankpres­i­dent mijn col­umn getiteld ​“Viva la Restau­ra­tion” ont­van­gen bedoeld ​“om zijn inzicht­en te ver­ruimen”. Buiten een ont­vangst­beves­tig­ing is hierop nooit enig enkel taal noch teken gevol­gd. Dat zou ook niet kun­nen omdat het deficit van het beleid van de cen­trale bank en dat van zijn inter­na­tionale ​“mede­makkers” nooit zou kun­nen wor­den toegeven. Anderz­i­jds een nalatigheid en in wezen een hoogst straf­bare zaak omdat de man in de straat in de toekomst steeds meer van zijn koop­kracht zal wor­den beroofd zon­der dat hem ooit ken­baar zal wor­den gemaakt. Naar mijn beste weten valt het onder­w­erp ​“berov­ing” nog steeds onder het Wet­boek van Strafrecht, ook al lijkt het ​“van onder­af” onzichtbaar.

Duit­s­land
In Duit­s­land bestaat er even­wel veel meer oog voor de ges­pan­nen mon­e­taire ontwik­kel­ing, het­geen zich ver­taalde in een sterk aantrekkende vraag naar het edel­metaal. Dit houdt ver­band met het recente besluit tot mon­e­taire ver­ruim­ing bin­nen de euro­zone ten einde in de eerste plaats de Griekse staatss­chuld ​“te accom­mod­eren”. Ook wor­den vooral­snog lan­den als Span­je en Por­tu­gal mid­dels de recent beschik­baar gestelde mid­de­len (out of thin air) uit de wind gehouden. De Duit­sers zien daarmee juist een nieuw ​“Weimar” (hyper­in­flatie!) opdoemen.

Chi­na
Een zelfde ten­dens zie je in Azië met Chi­na voorop. Hier geldt het goud al sinds mensen­heuge­nis als ​‘hedge’ tegen slechtere tij­den. Tot de loskop­pel­ing van het goud in 1971 deelden Chi­na en India nog slechts voor 1% in het mon­di­ale bru­to prod­uct. Intussen is dat al meer dan 10%. Deze lan­den met een economis­che groei van drie maal die van het West­en verte­gen­wo­ordi­gen maar lief­st 38% van de wereld­bevolk­ing. Veel teke­nen wijzen intussen op een ver­schuiv­ing van het epi­cen­trum van de economis­che macht naar het rijkere Oost­en zón­der schulden.

Als gevolg van de aantrekkende economis­che groei aldaar komt de trek van het plat­te­land naar de ste­den goed op gang. Deze trek creëert een con­tinu toen­e­mende vraag naar grond­stof­fen, infra­struc­tu­ur (wegen, gebouwen, energie- en telecom­mu­ni­ca­tienetwerken) en dien­sten. Hoewel nog pril begint zich een steeds bredere wel­vaart te ontwikke­len. Een soci­aal vangnet is even­wel (nog) ondenkbaar. Voor de Chi­nese lei­ders is sociale rust anderz­i­jds de hoog­ste pri­or­iteit. Van­daar dat de con­sument wordt aanger­aden (op eigen kosten) in edel­metaal te gaan dat intussen over­al te koop is. In India zelfs via het postkan­toor. De World Gold Coun­cil (orgaan van de belan­grijk­ste goud­pro­du­cen­ten) beves­tigt de voort­durend sti­j­gende vraag naar het edel­metaal vanu­it deze regio, buiten de vraag van cen­trale banken als die in het Mid­den-Oost­en (Sau­di-Ara­bië), Venezuela, Viet­nam, Rus­land e.a.

Tegelijk­er­ti­jd kun je je afvra­gen waarom de Chi­nese over­heid zelf geen goud koopt, zelfs niet van het IMF. Daar­voor zijn twee duidelijke rede­nen aan te geven.

1- De Indi­ase aankoop in novem­ber vorig jaar heeft aange­toond hoe gevoelig de markt daarop in de vorm van een sterk sti­j­gende goud­pri­js reageert; deze aankoop op een niveau van $1.046 per ounce heeft een zware bodem gelegd

2- Chi­na heeft zelf vol­doende goud in de bodem waarmee de goud­voor­raad door­lopend kan wor­den aange­vuld zon­der dit aan de buitenwacht ken­nis te hoeven geven; er vin­dt bijgevolg nage­noeg geen export van ​“het gouden goed­je” plaats.

Lead­ing indi­ca­tor
Aan de hand van de mon­e­taire ontwik­kelin­gen is al eeuwen­lang duidelijk dat goud (de anti­va­l­u­ta) als de enige mon­e­taire barom­e­ter van het finan­cieel bestel geldt. Dat wordt tij­dens de col­leges in macro-economie veel te weinig benadrukt. Je zou bij­na denken dat dit te mak­en heeft met de ruimte bin­nen de poli­tieke kaders die belei­ds­mak­ers zich wensen voor te behouden. Immers, om de kiez­er gun­stig te stem­men, moeten er leuke din­gen voor de mensen kun­nen wor­den gedaan. Dat dit uit­loopt in teko­rten is van lat­er zorg. Teko­rten blijken uitein­delijk alle­maal sigaren uit eigen doos en kun­nen doorgeschoven naar ons nageslacht.

Onder aller­lei omstandighe­den lei­dt dat er toe dat er veel te weinig wordt gedaan om die teko­rten te beteuge­len. Deze wor­den ver­vol­gens bij de staatss­chuld opgeteld die telkens hun pla­fond zien opge­hoogd. Nu dreigt op goed moment de (her)financieringsvraag zo groot te dat straks aan een hogere rente niet valt te ontkomen.

Finan­cieel moeras
Na de banken kri­j­gen we de zgn. sou­ver­eign debts, lan­den die niet meer aan hun schuld­ver­plichtin­gen kun­nen vol­doen. Hoe nijpend de sit­u­atie ook buiten de soev­ere­ine staat van Ameri­ka is, werd o.m. duidelijk in de staat New York. Deze heeft geen mid­de­len meer om de donaties aan het pen­sioen­fonds te vol­doen. Oploss­ing: van ​“hoger­hand” werd aan­bev­olen om maar te lenen bij het pen­sioen­fonds. Stel je voor, je hebt geen geld om je bankschuld af te betal­en dus dan maar de bank die je de afbe­talin­gen moet voorschi­eten zodat de bank er twee maal bij inschi­et. Hier loopt de nood vol­strekt uit het zicht van het gezonde verstand.

Voorts — hoewel zwaar onder­be­licht in de pers — zullen er dit jaar 48 stat­en voor een geza­men­lijk geschat totaal van $300 mil­jard in default te gaan, waaron­der Cal­i­fornië, Flori­da, New York en Illi­nois met meer dan 20% van het BBP! Zet dat bijvoor­beeld af tegen Grieken­land met een per­cent­age van 13,6% dan is dit land nog redelijk ​“goed af”. Uitein­delijk zal de Fed wel weer bijsprin­gen zoals dat ook met de banken is gebeurd. Dit bijsprin­gen vraagt op ter­mi­jn steeds grotere offers. Ameri­ka is het bezuinig­ingssta­di­um al lang voor­bij! Het finan­ciële moeras diept zich daarmee steeds verder uit.

In weer­wil van dit alles is de dol­lar nog steeds voor bij­na 80% de spil in de wereld­han­del. De waardeon­twik­kel­ing van het edel­metaal maakt intussen pijn­lijk duidelijk dat het vertrouwen in de dol­lar maar ook in de euro en het pond intussen duidelijk ​“sluimerend” afne­mend is. Op enige ter­mi­jn zul je dit verder terugzien in de pri­j­son­twik­kel­ing bin­nen de gehele commoditysector.

Over­lev­ingskansen

Als deze fac­toren straks voor slechts 10% vat kri­j­gen op alle uit­staande schulden dan ligt de

gehele werelde­conomie goed­deels op z’n gat. Belei­ds­mak­ers zullen zo lang mogelijk tra­cht­en ons een dergelijke ​‘hard crash’ te besparen. Zij bevin­den zich als piloot immers in het zelfde vlieg­tu­ig. De tur­bu­len­ties zullen niet­temin steeds heftiger wor­den en de cab­in ser­vice als gevolg daar­van gaan­deweg min­der. Alleen met een ​‘gold­en life jack­et’ voorzien van hard asset koord­jes heb je als ​“pas­sagi­er” straks vol­doende overlevings-(koopkracht)kansen!

Op de komende G‑20 top in Toron­to komen deze onder­w­er­pen ongetwi­jfeld aan de orde maar zullen zoveel mogelijk bin­nen­skamers wor­den gehouden. Naar buiten toe dient er geen bull of uncer­tain­ty bul­letin te wor­den uit­ge­bracht zodat we ​“rustig kun­nen bli­jven slapen”! 

Robert Bron­cel
voor US Markets