GELEIDE ECONOMIE

In het voor­ma­lige Sov­jet-blok gold de gelei­de economie als tegen­hang­er van het kap­i­tal­is­tisch sys­teem, zoals het daar werd genoemd. Zow­el de productie‑, dis­trib­u­tie- als pri­js­pa­tro­nen wer­den cen­traal ges­tu­urd vanu­it het Cen­trale Plan­bu­reau. Deze cen­trale regie kende een belan­grijk uit­gangspunt: door de economie van bove­naf te sturen, hoopte men niet alleen een goed economisch inzicht te kri­j­gen. Tevens meende men hier­mee de op- en neer­gaande con­junc­tu­ur bin­nen het kap­i­tal­isme te kun­nen ver­mi­j­den.

Zon­der economis­che recessies en depressies (jaren ​’30) zou het com­mu­nis­tis­che cen­trale sys­teem op den duur de wel­vaart van het kap­i­tal­isme moeten kun­nen overvleuge­len. Een oor­log (Trotzky!) zou dan niet nodig zijn. Dat was de achterliggende gedachte. Om die reden werd ook de toen­ma­lig meest bek­ende econoom Kon­drati­eff voor nad­er advies inge­hu­urd. Het oude Rus­land van vòòr de com­mu­nis­tis­che rev­o­lu­tie in 1917 was nog voor meer dan 90% een agrarische en archaïsche staat. Zoals we weten, ging de gelei­de staat­sec­onomie na ruim 70 jaar ​‘exper­i­menteren’ aan cor­rup­tie ten onder.

Oorza­ak en gevolg

Dat kun je van de ​‘ges­jees­de’ rentepoli­tiek in de V.S. weliswaar niet zeggen, maar de grote geves­tigde bank­in­sti­tuten hebben met aller­hande derivat­en wel de uiter­ste gren­zen opge­zocht. Een en ander in werk­ing gezet door de ​‘gelei­de’ rentepoli­tiek van de Fed. Laat je anderz­i­jds de markt z’n werk doen dan zou een cor­rec­tie zich door de aantrekkende mark­trente in een veel vroeger sta­di­um hebben voltrokken. Maar ook de Fed zelf heeft met Alan Greenspan als voorzit­ter de uiter­ste gren­zen opge­zocht om de economie tot opper­ste groei aan te sturen. Niet­temin staan de ver­sleten kreten vri­jheid en democ­ra­tie nog steeds hoog in het vaandel. 

Vri­jheid en democratie

De vri­jheid heeft men sinds ⁹⁄₁₁ voor een belan­grijk deel opgegeven. Hier en daar wordt al gespro­ken van een poli­ti­es­taat, ter­wi­jl democ­ra­tie er sinds jaar en dag met geld wordt gekocht. Boven­di­en is de macht van het Witte Huis zo groot dat de ver­lei­d­ing tot manip­u­latie er buitenge­woon groot is. De regering Bush heeft daar­van zoals is gebleken als geen ander ge- of mis­bruik gemaakt.

De gemaks­cul­tu­ur

De op- en neer­gaande con­junc­tu­ur is natu­urlijk niet alleen het gevolg van de rentepoli­tiek. Deze heeft ook te mak­en met de Amerikaanse com­mer­ciële com­fort cul­tu­ur. Het economisch denken wordt in belan­grijke mate bepaald door het accom­mod­eren van de zucht naar gemak. Alles moet er makke­lijk kun­nen, dus ook geld uit­geven. En als je dat niet hebt dan is er de bank ​“om de hoek”. Sparen wordt niet ges­tim­uleerd, want tomor­row will always be bet­ter, even when it’s worse today. Van­daar een grote mate van lichtzin­nigheid van de con­sument die je ook weer terug vin­dt bij de beleg­gers op de beurs .

Telkens als de bomen te hoog in de hemel zijn gegroeid, moet er gerooid wor­den. Dat rooien doet weliswaar even pijn maar die moet weer zo snel mogelijk wor­den ver­licht. Van­daar ook het niet afla­tende opti­misme van beleg­gers. Nie­mand kan de beurs ​‘beter’ omhoog voor­spellen dan de beleg­ger zelf(?).

Suck­ers’ rally

Echter, met een reserve­buffer van 0,0 en een ​‘schuld­com­plex’ zon­der weer­ga mag en kan niet wor­den verwacht dat dit pro­ces onge­lim­i­teerd door­gang kan bli­jven vin­den. Hier­voor hoef je geen econoom of anal­ist te zijn. Toch wordt er al weer gespro­ken van een nieuwe economis­che opgang in de tweede helft van dit jaar, ingezet door het beur­shauss­je van thans. Natu­urlijk willen beleg­gers graag steeds maar meer winst zien, maar die moet dan wel ergens van­daan kun­nen komen. De vraag is dan waar­van? Wish­ful think­ing is door­gaans aan­lei­d­ing voor een suckers’rally. Gek genoeg laat de gehele beur­swereld zich graag door de Amerika­nen met een feel good gevoel op sleep­touw nemen

Foute sig­nalen

Tot voor kort was roekeloze con­sump­tie het uit­gangspunt van alle economis­che groeiper­spec­tieven. Maar in een natie gecon­fron­teerd met een oplopende inflatie, spaarteko­rt en zware schulden zou de rente juist omhoog i.p.v. naar bene­den moeten gaan. De neer­waartse bijstelling heeft wederom alles te mak­en met die com­fort econ­o­my. Weliswaar wordt met deze rentepoli­tiek een tijdelijk uit­s­tel van exe­cutie bereikt. Veel beter ware een sta­bielere bal­ans tussen sparen en con­sumeren na te streven. Opnieuw wor­den er door de Fed foute sig­nalen afgegeven, waar­door de afreken­ing straks alleen nog maar grot­er zal zijn. Deze is al flink geste­gen door de bailout van grote insti­tuten als Coun­try­wide – ​’s lands groot­ste hypotheekvertrekker — en Bear Stearns als één der groot­ste invest­ment banks. 

Onder­tussen staan er meer insti­tuten op de nom­i­natie, waar­bij het de vraag is of de sov­er­eign wealth funds (super­rijke over­hei­dsin­sti­tuten in het Nabi­je en Verre Oost­en) bereid zullen bli­jven bij te sprin­gen. Tot nog toe was het goed geld naar kwaad geld smi­jten. Een bailout is niet meer dan symp­toombe­stri­jd­ing, waarmee de oorza­ak van de aan­doen­ing niet wordt weggenomen. Het immer zo bewierook­te ​‘vri­je’ kap­i­tal­is­tis­che mark­t­sys­teem raakt steeds meer uit­ge­woond. Het zal straks haar meerdere moeten erken­nen in een van oor­sprong com­mu­nis­tis­che struc­tu­ur waarmee een land als Chi­na met the best of each in rap tem­po naar boven komt dri­jven. Dat zou de gemid­delde Amerikaan wel eens aan het twi­jfe­len kun­nen brengen!

In een speech gis­ter­avond op de Eco­nom­ic Club of New York haalde voor­ma­lig Fed voorzit­ter Paul Vol­ck­er hard uit naar het huidi­ge Fed beleid van Ben Bernancke. Hier­bij een paar citat­en van zijn uitspraken:

* ​‘The Fed­er­al Reserve has judged it nec­es­sary to take actions that extend to the very edge of 
of its law­ful and implied pow­ers, tran­scend­ing in the process of cer­tain long-embedded
cen­tral bank­ing prin­ci­ples and prac­tices. This will sure­ly be inter­pret­ed as an implied 
promise of sim­i­lar action in times of future turmoil’.
* ​‘This is the moth­er of all crises!’
* ​‘The finan­cial sys­tem has failed the test of the mar­ket place’

Toen hem werd gevraagd of hij ook een dol­lar cri­sis voor­spelde, antwo­ordde hij: ​‘you don’t have to pre­dict it, you are in it!

Door mis­bruik te mak­en van de rol als reserve­va­l­u­ta en deze ​“uitbating”te exporteren, roepen de Amerika­nen hun eigen affront af. Tegelijk tekent zich met de door­gaande dal­ing van de dol­lar en sti­jging van het goud het fail­li­et van deze ​“gelei­de poli­tiek” sim­pel af. Daarmee zou tevens het tweede gedeelte van de slo­gan ​‘the Dutch invent­ed cap­i­tal­ism but we have per­fect­ed it’ naar de geschiedenis­boek­jes kun­nen wor­den verwezen.

Robert Bron­cel
voor US Markets