GELD VAN BETAALMIDDEL TOT KLADPAPIER
We leven in een tijd waarin zo’n beetje alles in waarde lijkt te dalen. Dat geldt voor aandelenkoersen, huizenprijzen, bedrijfsobligaties, commercieel vastgoed, olie, andere grondstoffen en diverse munteenheden. Ook de rente blijft maar dalen. De financiële autoriteiten in de VS kunnen in deze neerwaartse spiraal niet achterblijven en verlaagden de fed funds rate naar iets meer dan nul procent. Volgens veel deskundigen heeft de centrale bank van de VS daarmee haar limiet bereikt en zou het rentewapen daarmee uitgewerkt zijn. Niets is minder waar. De centrale bank kan net zo laag zakken als ze maar wil. Als het moet kan ze zelfs onder nul gaan. De reële rente – gecorrigeerd voor inflatie – is momenteel al negatief in de VS.
Afgelopen week maakte de Federal Reserve Board bekend de rente verder te verlagen tot een niveau van nul tot 0,25 %. Bovendien gaf men aan dat de rente voorlopig ook nog wel enige tijd op dit niveau zal blijven en dat ze niet zal schromen haar toevlucht te nemen tot onconventionele middelen als het opkopen van hypotheekobligaties en zelfs staatsleningen om de leenkosten nog verder te verlagen. De Fed heeft het recht doorlopend geld bij te drukken en gaat daarmee zo lang door als zij nodig acht. Overigens was deze laatste renteverlaging eigenlijk een formaliteit daar de werkelijke rente – het percentage dat banken elkaar in rekening brengen bij het uitlenen van korte gelden – reeds was gezakt naar 0,2 %. Zoals zo vaak volgde de Fed slechts de markt.
Het is de markt inmiddels duidelijk. De Fed zal alle denkbare middelen inzetten om de economie in de VS weer op gang te krijgen. Onconventionele middelen zoals het opkopen van obligaties van zowel het bedrijfsleven als de staat behoren ook tot het arsenaal. Wat beoogt de centrale bank met deze strategie? Dat is ondertussen wel tot de markten doorgedrongen. Het vermijden van een langdurige periode van deflatie. Door op grote schaal geld in de economie te pompen tracht de centrale bank de prijzen weer te laten stijgen en de ingezakte vraag weer aan te wakkeren. In feite probeert de centrale bank de inflatie te stimuleren in plaats van deze – zoals normaal — te bestrijden.
De vraag is of dit beleid ook effectief zal zijn. De grote econoom John Maynard Keynes noemde een dergelijk beleid ingegeven door de zogenaamde “geldillusie”. Men creëert een stijging van de lonen en de prijzen met het doel de ingezakte vraag weer aan te wakkeren. Stijgende lonen en prijzen maakt iedereen weer gelukkig, maar voor hoe lang? Voorlopig hebben de acties van de Fed vooral een psychologisch effect. De centrale bank heeft tot op heden nog geen hypotheekobligaties opgekocht maar de aankondiging ervan alleen al heeft de rente op deze leningen reeds van 5,45 % tot 3,9 % doen zakken. Wanneer dit zo voortgaat kan de 30-jarige hypotheekrente – een belangrijke benchmark in de VS – zakken van 6,5 % naar rond de 5 % en dat lijkt een verademing voor de dalende huizenmarkt.
En een einde aan de daling van de huizenprijzen is tenslotte een eerste noodzakelijke stap om de economie van de VS – en dus de wereldeconomie – weer enigszins te laten groeien. Direct na de renteverlaging van de Fed daalde de dollar scherp. Dat geeft ook andere centrale banken de ruimte het beleid van de Fed op afstand na te volgen. De financiële autoriteiten zetten alles op alles om een langdurige periode van deflatie te voorkomen.
Gratis geld van de centrale bank betekent goedkope financiering van de gehele economie. Dat geldt voor de staat met zijn enorme schulden, voor de lokale overheden, voor de bedrijven maar ook voor de consumenten. De gedachte is dat wanneer je maar genoeg met bankbiljetten gaat strooien de consument ze op zeker moment vanzelf weer uit gaat geven. Dit beleid zou kunnen werken. Het gevaar op de lange termijn is uiteraard inflatie. Het geld minder waard maken is weer een stap op weg naar het geld waardeloos maken. Worden bankbiljetten van betaalmiddel tot kladpapier? Dat is echter van later zorg.
Jan-willem Nijkamp
US Markets