Ik had laatst een droom. In die droom was ik terug in mijn studentenhuis. Al mijn medestudenten hadden door pokerwedstrijdjes onderlinge schulden, maar hadden bovendien ook schulden met het gasbedrijf, de stroomleverancier, het waterbedrijf, de slager, bakker en kruidenier, de universiteit, de wasserette en de boekhandel. In de droom had ik het gevoel dat het niet lang meer zou duren of de lichten en de verwarming zouden uitgaan. De pokerschuld van de ene student aan mij maakte dat ik de bakker niet kon betalen, en soortgelijke problemen hadden ook de andere studenten. De maand was immers altijd een beetje langer dan de studiefinanciering. We maakten ruzie, erge ruzie, en sommige studenten dreigden de armste studenten uit het studentenhuis te zetten.
Toen zijn we samen gaan zitten in een grote vergadering om overleg te plegen over de ontstane situatie. De eerste belangrijke beslissing was dat we onze onderlinge schulden zouden vergeten, en ons enkel zouden buigen over de schulden die we buiten het studentenhuis hadden. We legden de rekeningen en ons geld bijeen om de allerbelangrijkste meteen af te betalen: gas, elektriciteit, water, universiteit, en boekhandel. Op die manier zouden we productief kunnen blijven, voor ons betekende dat afstuderen. Daarna maakten we afspraken met de bakkers, de slagers, de wasserette en alle andere schuldeisers voor afbetalingsregelingen. En tenslotte spraken we af dat iedereen eerst de belangrijkste kosten zou betalen voordat er zelfs maar aan pokeren gedacht kon worden. Het betekende dat we een tijdlang de broekriem moesten aanhalen, maar we zouden erdoor komen. En we zouden ons nooit meer laten verleiden om in dezelfde situatie te komen: voortaan was pokeren om geld verboden. Ach, en toen werd ik wakker.
Fantasme
Maar nadat ik wakker werd, droomde ik nog. Ik fantaseerde over de uitvaardiging van een Europese Verordening. Alle banken zouden voortaan in overheidsbeheer komen en zonder winstoogmerk werken. Alle schulden van de landen van de Eurozone onderling werden weggestreept, inclusief zogezegde renteverplichtingen. De munt werd op goudstandaard gezet, en alle schulden met niet-Eurolanden werden afbetaald of er werden reële doelstellingen daartoe afgesproken. Staatsobligaties werden voortaan enkel aan de burgers van het desbetreffende land verkocht, zodat de overheidsuitgaven direct verband met de draagkracht van de bevolking hield. En er kwam een maximum op salarissen, alles boven €300.000 per jaar werd in een speciaal investeringsfonds gestort, beheerd door de overheid (lees Het Volk). Met het fonds werden projecten binnen de EU gefinancierd met het exclusieve doel de werkgelegenheid te stimuleren: voortaan zou Europa boven alles de doelstelling houden dat het in de hoogst mogelijke mate zou produceren wat het consumeerde. Zo werd de samenleving in korte tijdspanne duurzaam.
Too big to bail
Alleen een volledige vernieuwing van het monetaire systeem kan soelaas bieden. Alles wat voortborduurt op het oude rentesysteem met de financiële wereld in private handen is een voortzetting van dit systeem, waarin schulden heen en weer worden geschoven en een promille van de bevolking profiteert terwijl de rest crepeert. De schulden verdwijnen niet, ze kunnen alleen maar worden verplaatst. Maar Europa hoeft zich natuurlijk feitelijk alleen zorgen te maken over de schulden die het heeft buiten Europa. Door de rest kan het zondermeer een streep trekken. Dan is de hele zaak gered en kunnen we weer met volle kracht vooruitgaan. Vijf minuten moed, heet dat. En er is reden tot optimisme. Europa onder de hoede van de Luxemburger Junker verzet zich alvast tegen VS-minister Geithner, die wil dat het Europese noodfonds wordt vergroot zodat Griekenland, daarna Portugal, Spanje, Italië (enfin u kent de landen in de Eurozone wel) kunnen worden “gered”. Too big to fail heet dat in het jargon. Zo niet in Europa. Duitsland heeft bij monde van de minister van Financiën al laten weten dat de laatste bijdrage van Duitsland aan het noodfonds inderdaad de laatste zal zijn. Bij het aangaan van een crediteur-debiteurrelatie dragen zowel de schuldenaar als de schuldeiser verantwoordelijkheid, en steeds luider klinkt het: too big to bail. Recht zo die gaat!
Mispel
Want de hele banksector is natuurlijk zo rot als een mispel, bijvoorbeeld omdat de verhouding tussen deposito’s en kredieten helemaal zoek is, en moet dus helemaal niet gered worden. En als die banksector dreigt om te vallen door het Griekse faillissement dan lijkt het moment aangebroken om in één klap die hele sector te nationaliseren en te beperken tot de enige taak die het bankwezen legitimeert, namelijk het zijn van een plaats waar je je geld veilig kunt bewaren. Omdat duidelijk is geworden dat banken het vertrouwen dat ze werd gegeven stelselmatig hebben geschonden, omdat ze bijvoorbeeld investeren verwarden met speculeren, vertrouwen we die taak voortaan toe aan investeringsfondsen. Natuurlijk, net als de studenten in mijn droom zullen we allemaal eerst een stapje achteruit moeten doen. Dat is dan ook een belangrijke voorwaarde: iedereen moet een stapje terugdoen, want anders veranderen we ons gedrag niet. De Amerikaanse psychologe Sonja Lyubomirsky schreef dat onderzoeken in zowel de psychologie als de economie uitwijzen dat wanneer enkel uw loon daalt, of wanneer enkel u een foute investering doet, of enkel uw baan verdwijnt, u aanzienlijk minder tevreden over uw leven wordt, terwijl als iedereen van arbeider tot bankdirecteur een stap terug moet doen de voldoening over uw leven vrijwel onveranderd blijft (New York Times 26 12 2008).
The dollar: their currency, their problem
Maar we hebben eerst een beetje rust in de Eurozone nodig. En die zal komen als de schijnwerpers weer op de VS zullen zijn gericht. Herinnert u zich nog, Bernanke die tot drie keer toe de groeiramingen van de VS naar beneden bijstelde? Het derde en vierde kwartaal van 2011 zullen al dusdanig minder aan belastingen opleveren dat het zgn. schuldenplafond lang voor de gestelde termijn (ruwweg, de volgende presidentsverkiezing) wordt bereikt. De Amerikanen zullen in de loop van de komende maanden merken dat their currency their problem is. Op dit eigenste ogenblik moet Europa zich op de banknationalisatie voorbereiden, om in december zonder enige vorm van waarschuwing toe te slaan. Bam. Schulden saneren, regeling treffen met BRIC en OPEC, en klaar. Daarna kunnen we uitkijken naar decennialange economische stabiliteit. Eindelijk een strijd die wel degelijk voor Kerstmis gestreden kan zijn.
Jarl Kampen
Publicist US Markets