In een grijs verleden, toen de gouden standaard de financiële wereld nog regeerde, lieten landen zich er graag op voorstaan dat zij gecommitteerd waren aan een sterke munt. De Nederlandse premier uit de jaren ’30 Colijn had het graag over de “gave gulden”. Tegenwoordig wordt er door de verantwoordelijke monetaire autoriteiten heel anders gedacht. Er lijkt een wedloop gaande wie zijn munt het meest kan devalueren. Zo sprak de Braziliaanse minister van financiën al van een wereldwijde valuta-oorlog. Het IMF waarschuwde reeds om valuta niet als wapen in te zetten.
De standaardreactie op de crisis was het verlagen van de rente. Hoewel Japan recent zijn rente nog eens verlaagde tot 0 – 0,1 % lijkt dat middel inmiddels uitgewerkt. Wanneer alle centrale banken hun rente tot 1 % of lager hebben laten zakken resteren er niet veel mogelijkheden meer dit wapen nog langer te gebruiken. Een volgende stap was regelrechte interventie op op de valutamarkt. Maar zolang er niet van enige coördinatie sprake is werkt dat niet. De concurrentie is keihard dus samenwerking ver te zoeken.
Dan resteert de optie om de geldpersen weer op volle toeren te laten draaien. De officiële term hiervoor is kwantitatieve verruiming (QE) en het komt er op neer dat er op grote schaal staatsobligaties worden gekocht door de centrale banken. De centrale banken financieren op deze wijze de staatsschuld. Weliswaar wordt QE gepresenteerd om de in het slop geraakte nationale economie weer te stimuleren door meer geld in het financiële systeem te pompen maar het – gewenste – bijeffect van deze geldverruiming is een devaluatie van de munt. Deze vorm van geld bijdrukken is sinds het uitbreken van de crisis op grote schaal toegepast. Zowel in de VS, Japan als in de Eurozone. De Europese Centrale Bank was hierin nog het meest terughoudend met als gevolg een relatief harde euro. Er lijkt wereldwijd een ware valuta-oorlog uitgebroken, een soort dolle race naar de bodem. “Wij kunnen meer geld drukken dan jij”. Met de recente rally op de beurzen prijzen de financiële markten inmiddels een nieuwe ronde van kwantitatieve verruiming door de centrale bank van de VS in.
Dit vooruitzicht verklaart de simultane koersstijging de laatste weken van zowel aandelen, staatobligaties als goud. De goudprijs stijgt omdat volgens beleggers het aanzetten van de geldpersen zal leiden tot oplopende inflatie. Goud is immers een goede bescherming tegen geldontwaarding. Aandelenbeleggers denken dat QE 2 de economische groei opnieuw zal aanjagen met hogere beurskoersen tot gevolg en obligatiebeleggers zien dat centrale banken staatsleningen opkopen met stijgende koersen als resultaat. De centrale banken leggen als het ware een bodem onder de financiële markten. Inmiddels wordt gesproken over de Bernanke-put. QE 2 lijkt het magische middel om alle beleggingen naar grote hoogten te jagen.
Een gelijktijdige stijging van aandelen, goud en obligaties is echter zeer ongebruikelijk. Het is sinds 1980 slechts vier keer eerder voorgekomen. Beleggers in deze verschillende assets veronderstellen immers tegenstrijdige ontwikkelingen op de beurzen. Zo prijzen obligatiebeleggers deflatie in terwijl goudbeleggers uitgaan van inflatie. Maar wie heeft het gelijk nu aan zijn zijde? Het antwoord luidt dat beiden het bij het rechte eind kunnen hebben. Zolang er sprake is van een verschillende tijdshorizon. De verwachting is dat de grootschalige geldverruiming uiteindelijk inflatie tot gevolg zal hebben. De centrale bank van de VS zegt dat ook met zoveel woorden. Maar op korte termijn moet eerst het deflatiespook nog weggejaagd worden.
Professionele obligatiebeleggers kunnen zich echter niet de luxe van een lange termijnvisie veroorloven en daarom is het voor hen zaak nu staatsobligaties te kopen. Een stijgende rente is een later probleem. Een gelijktijdige stijging van aandelen, obligaties en goud heeft in het verleden echter nooit lang geduurd. Na verloop van tijd zal zeker één van de drie het loodje leggen. De vorige vier keer bleek dat steevast de obligatiemarkt.
Aan de huidige simultane rally in aandelen, obligaties en goud zal binnenkort ook een einde komen. De centrale bank van de VS streeft naar meer inflatie en een hogere groei. Obligatiebeleggers zullen het onderspit gaan delven wanneer de FED succesvol blijkt. Het adagium op de beurzen luidt niet voor niets “do not fight the FED”. En wanneer de centrale bank niet in zijn opzet slaagt is het maar de vraag of beleggers in obligaties dan wel beter af zijn. Zeer waarschijnlijk niet.
Jan-willem Nijkamp,
voor US Markets