Meer dan ooit staan alle seinen voor edelmetaal op groen. Toch wordt de stijging door ‘kenners’ waaronder professor Roubini aangeduid als een nieuwe bubble. Op de keeper beschouwd beweegt de goudprijs zich echter nog maar net op 50% van de top in januari 1980. Opvallend is dat de mindset bij velen zich nog in de mode van vóór de crash bevindt. Dat is niet zo verwonderlijk gezien de huidige economische ‘opleving’, met bovendien verwachte positieve groeicijfers voor volgend jaar.
De bron van zorg blijft
Vanuit het verre verleden weten we al dat geldsmijterij van ‘hogerhand’ altijd aanleiding was voor het in gang zetten van sombere tijden. Wat ook altijd weer terugkeerde was de hang naar het edelmetaal als ruilmiddel en later ook als een duidelijk monetair referentiekader (gouden standaard!). Dat deze destijds werd afgeschaft, had te maken met overheden die het stemvee meer ‘leuke dingen’ beloofden met staatsschuldvorming tot gevolg die achteraf altijd een sigaar uit eigen doos bleken te zijn. In het westen kun je heden ten dage zelfs spreken van spoorwagons vol met sigarendozen! De schulden kunnen immers middels belastingheffing nooit meer worden gesaneerd en dus blijft er op termijn maar één resort over en dat is inflatie of belastingheffing via de achterdeur.
Intussen zijn er buiten onze ingedutte regio wel degelijk diverse ‘jongelui’ wakker geworden die ook op de trom beginnen te roffelen, met name in de BRIC-landen. Niet ten onrechte. Zij hebben geen trek in deze spoorlading sigaren. Ze zien dat deze trein rechtstreeks op een crash aanstuurt, waarvan zij gevrijwaard wensen te blijven. Vrijwaren kunnen ze zich nog niet daar ze thans nog te afhankelijk zijn van de westerse economie. Wel is er een beweging op gang gekomen om zich meer los te maken van de dollar en te diversificeren in andere valuta’s en uiteraard in goud.
Te weinig besef bij het publiek en bij de belegger
Te onzent is er bij velen nog te weinig besef dat edelmetaal ten tijde van een systeemcrisis verreweg de beste overlevingskansen biedt. Dit bleek onder meer bij mijn onderzoekje op de ‘Dag des Aandeels’, formeel nu ‘Dag van de Belegger’ in de RAI vorige week. Op een slordige 50 respondenten kreeg ik niet meer dan 3% ‘bijval’, turbo’s in goud meegerekend. De reden hiervan is dat er in de financiële pers en ook van de zijde van analisten veel te weinig publiciteit wordt gewijd aan de fundamentele problematiek. De oorzaak hiervan is dat de beleidsmakers zowel nationaal als internationaal hierover bij voorkeur het zwijgen doen.
Ze hebben er ook geen belang bij want dat zou de meute alleen maar in de gordijnen jagen. Bijgevolg wordt ‘het probleem’ vooruitgeschoven en weggemasseerd met meer toezicht. Maar wat heb je aan meer toezicht als het ‘inzicht’ of de handhaving van regels ontbreekt.
‘Uncle’ Ben met de billen bloot?
Wat op dit moment het meest opspeelt, zijn de niet aflatende stimuleringsmaatregelen — in vaktermen heet dat monetaire verruiming — zonder dat hiertegenover voldoende dekking staat in de vorm van inkomsten, en bijgevolg resulterend in nog grotere schulden. Dat heeft weer het aanwakkeren van een vertrouwenscrisis tot gevolg in de drager van die schuld: de munt.
Aangezien nagenoeg alle westerse landen in het zelfde schuitje zitten, is er sprake van een volledig uit de klauwen gelopen probleem. Dat valt niet meer te verdoezelen. De vraag is nu in hoeverre ‘uncle’ Ben als kwade genius van deze ontwikkeling op 3 december met de billen bloot moet ten overstaan van het Congres.
Als hij wordt gedwongen volledig opening van zaken te geven dan tekent hij hierbij niet alleen voor het failliet van zijn beleid maar tegelijk voor het failliet van de dollar en daarmee voor een verdere stijging van het edelmetaal. Aangezien er dan een soort kanteling in het financieel/economische denken en doen zou kunnen ontstaan, moet je er van uitgaan dat het wederom slechts bij ‘masseren’ blijft.
De goudprijs is intussen hierop vooruit gelopen en heeft het niveau van $1.200 gepasseerd. De barrière van $1.000 als plafond geldt nu als bodem gezien de standvastig opgaande lijn!
Dalende koopkracht
Intussen worden er in steeds ruimere kring allerlei projecties gemaakt met betrekking tot de verder opgaande lijn van het goud met zilver in de slipstream. De niveaus rijken intussen tot boven de $6.000 per troy ounce (31,1 gram). Op basis hiervan kun je stellen dat conform deze verwachting de koopkracht van de dollar met nog eens een slordige 80% zou kunnen dalen. Een soortgelijk rekensommetje kun je maken in vastgoed. Kocht je drie jaar geleden een huis voor laten we zeggen $200.000 toen de goudprijs nog op gemiddeld $600 stond, dan kostte dat huis 333 ounsjes. Bij een goudprijs van tweemaal $600 en een woning die nu gemiddeld met 30% is afgewaardeerd, kost dat zelfde huis nog maar 116 ounsjes. Kortom, de koopkracht is in het onderhavige geval in drie jaar tijd al met bijna tweederde afgenomen.
Idem dito geldt dat voor de aandelenindex. In 1998 kon je met een kilo goud bijna 17 maal de AEX op een gemiddelde stand van 1170 kopen. Nu kun je met dat zelfde kilootje 82 maal de AEX kopen, een koopkrachtverlies van bijna 80%. Met de gestegen koopkracht van het goud haal je als het ware de wereld naar je toe. Dat is de koopkrachtsterkte van het edelmetaal!
Inflatie
Als je de cijfers moet geloven is er van inflatie nagenoeg geen sprake. Kijk je daarentegen naar de gemiddelde stijging van de grondstoffen tot dusver dit jaar dan is dit cijfer volgens Reuters Commodity Research Bureau (CRB) met 21% gestegen. De CRB (te volgen op www.barchart.com) geldt als de meest betrouwbare inflatie-indicator. Nu kun je op basis van voorraadvorming nog wel even vooruit maar op goed moment moet er toch weer worden ingekocht. Zolang het doorberekenen van hogere inkoopprijzen kan worden opgevangen met meer koopkracht dan is er niet zo veel aan de hand. Vervelend wordt het als die koopkracht juist dalende is.
De zorg van de Aziaat
Kijken we met name naar Azië dan valt op dat de groei er onverkort doorgaat, de betrouwbaarheid van de cijfers maar even buiten beschouwing latend. Op grond van een stijgende productie en productiviteit wordt er ook meer vermogen geproduceerd. Daar er bovendien geen sprake is van staatsschulden maar juist van grote reserves (behalve Japan), is er geen sprake van koopkrachtverlies. Dat ontstaat pas op het moment dat de inflatie in de dollar merkbaar wordt in landen die hun munt aan de dollar hebben gekoppeld. Vandaar de intussen opgezette diversificatieprogramma’s om in andere valuta’s (euro) en in goud te gaan.
De Aziatische consument geeft pas geld uit nadat z’n familie haar sociale zekerheid voldoende heeft veilig gesteld. De Aziaat heeft bij gebrek aan democratie NOOIT de eigen overheid vertrouwd, dus zoekt hij z’n zekerheid bij gebrek aan een gemeenschappelijke sociale zekerheid door de eeuwen heen altijd in edelmetaal. Nu de verkoop daarvan is vrijgegeven zie je een ongelooflijk sterke vraag opkomen.
Nog meer seinen op groen voor edelmetaal
Terwijl ook de (beleggers)vraag toeneemt, valt tegelijkertijd de productie terug. Sinds 2001 neemt de wereldwijde productie gemiddeld met 5% per jaar af. Dat komt vooral doordat oudere mijnen meer en meer uitgeput raken en nieuwe vondsten voor onvoldoende vervanging zorgen. Tegelijk stijgen de kosten omdat meer input moet worden geleverd om het steeds moeilijker winbare metaal boven de grond te krijgen.
Tenslotte ontstaat er ook steeds strengere milieuwetgeving als gevolg waarvan vergunningen niet afkomen dan wel dat aan dusdanig strenge eisen dient te worden voldaan dat de productie pas bij een hogere marktprijs rendabel wordt. Een tamelijk nieuw fenomeen is het zgn. hulpbronnationalisme waarbij de staat de ‘zorg’ over de nationale hulpbronnen overneemt, vooralsnog vooral zichtbaar in Zuid-Amerika. Maar ook China neigt hiertoe steeds meer naarmate het zelf meer en meer van de eigen hulpbronnen gebruik maakt.
Voortgaande koopkrachtdaling
Ondanks de verkopen door de centrale banken sinds 1998* waardoor de goudprijs al sinds die tijd onder druk staat, is de prijs gestaag gestegen van $250 toen naar $1.200 thans of een stijging van 380%. Omgerekend in euro’s bedroeg de goudprijs in 1998 gemiddeld €9.300 per kilo tegen thans €26.300 of een stijging van 280%. Dit verschil is terug te vinden in het verval van de dollar ten opzichte van de euro in deze periode. In goud uitgedrukt blijkt de euro dus een duidelijke meerwaarde boven de dollar te hebben gekregen.
Echter, gezien de nog niet zichtbare schuldbergen in het eurocircuit mag ook in euro’s een verdere stijging van het edelmetaal worden verwacht. De situatie in Europa is nogal diffuus, omdat deze per land verschilt. Krijgen we ook ‘Dubais’ in Europa dan zal dit zich ongetwijfeld direct vertalen in een verder stijgende goudprijs!
Ophoging goudreserves
Gezien de gigantische reserves in de opkomende landen is er volop ruimte meer in edelmetaal te gaan doen. Hier ligt een totale valutareserve van ca. $4,1 biljoen of $4.100 miljard als het ware weg te kwijnen. Iedere 1% die in goud zou worden geïnvesteerd, vertegenwoordigt niet meer dan $41 miljard. Als de centrale banken van deze landen hun huidige bezit van gemiddeld 2,2% in buitenlandse reserves aan goud naar gemiddeld 5% zouden ophogen versus een gemiddelde van bijna 37% in de westerse wereld dan zou dat al corresponderen met $115 miljard. Om dit in een goed perspectief te plaatsen, spendeerde India een paar weken geleden ‘slechts’ $7 miljard om 200 ton van het IMF over te nemen.
Voortgaande manipulaties en de gevolgen daarvan
Een ander verschijnsel waarop in dit kader al eerder is gewezen, is de nagenoeg onhoudbare situatie op de COMEX in New York en de LME in Londen, waarbij de zgn. bullion banks onder leiding van JPMorgan bij voortduring de goudprijs trachten te drukken middels het uitbrengen van nog meer ‘shorts’ dan ‘longs’ door de andere marktpartijen. Dit spel der manipulatie als gevolg waarvan de spotprijs zowel in zilver als goud hoger uitkomt dan de termijnprijs zal z’n Waterloo moeten vinden, omdat de onderliggende fysieke waarde met geen mogelijkheid meer valt aan te slepen. Als deze beurzen om deze reden moeten sluiten is het hek van de dam en zal de edelmetaalprijs nog eens met tientallen procenten stijgen.
Betrouwbaarheid Fort Knox
Voorts is er sprake van een veel geringere goudvoorraad in Fort Knox dan de opgegeven 8.133 ton als gevolg van de vele gold leases als eerder in deze column besproken. Als dan ook nog mocht blijken dat er voor een slordige 16.000 ton aan tungsten is verwerkt in de gold bars dan zijn alle hekken van de dam. Dat is twee maal de aanwezige hoeveelheid in Fort Knox! Als die 8.133 ton niettemin juist en puur mocht zijn dan dekt die hoeveelheid op basis van de huidige goudprijs slechts 13% van de totale geldhoeveelheid. Om deze slechts voor de helft te dekken, zou de goudprijs met een factor drie moeten stijgen. En met zoveel meer naarmate er zich minder van het ‘gele goedje’ in de onderaardse gewelven van Fort Knox mocht bevindt.
Alle bovenstaande ontwikkelingen duiden in wezen maar in één richting, n.l. herstel van de gouden standaard met haar eigen clearing systeem, waarbinnen bindende afspraken worden gemaakt voor al dan niet vaste (binnen een vastgestelde boven- en ondergrens) wisselkoersen.
Kruitvat Iran
Iran weet zich voortdurend op de kaart te houden en ook hier is de vraag tot hoe lang?
Afgezien van het voorgenomen kernprogramma was het verhaal in De Telegraaf van zaterdag j.l. bepaaldelijk angstaanjagend om vanaf een normaal transportschip raketten te kunnen lanceren om daarmee de elektronische infrastructuur in een land als bijvoorbeeld de V.S. te ontregelen. Je moet hopen dat dit verhaal op onjuistheid berust. Anders zou het duiden op een casus belli met alle gevolgen voor verdere prijsstijgingen in de grondstoffensector.
Aantekening
Niettemin mag niet worden verwacht dat de goudprijs nu als een streep naar boven trekt. Dat is zeker niet in het belang van de ‘have nots’. Een nieuwe testing van het niveau van $1.000 zou zonder meer gezond zijn. Misschien dat de afronding van het ‘dehedging’ programma van Barrick Gold, de grootste producent ter wereld, daartoe een bijdrage zou kunnen leveren. Of dit ook gebeurt, valt niet te zeggen daar er al zoveel ‘ongeleide projectielen’ rondzweven. Een lagere prijs vormt altijd een betere instap.
In ieder geval genoeg redenen waarom edelmetaal voor de langere termijn verreweg de beste kansen tot overleving biedt! Maar hoe hierin te beleggen? Zie hiervoor het overzicht op www.edelmetaal-info.nl. Thans genieten aandelen in mijnbouwers de voorkeur daar deze sinds 2003 nog steeds niet hoger gewaardeerd staan, terwijl het edelmetaal zo fors is gestegen.
* Al sinds die tijd werd de hand gelicht met de belangrijkste voorwaarden weshalve een centrale bank goud zou moeten aanhouden, zoals op grond van:
- economische zekerheid, bederft niet en zonder tegenpartijrisico, zie onderstaand voorbeeld:
- als reserve tegen extra uitgaven (rampen, oorlog)
- onderpand van de geldcirculatie dus vertrouwen in de munt
- risicodiversificatie, wat je nu ziet in de opkomende landen
- de schaarsheidsfactor; tot dusver is er slechts 165.000 ton goud gedolven met een waarde van ca. $6 biljoen of €4 biljoen op basis van de huidige goudprijs; dat lijkt misschien veel maar is niet meer dan 10% van de uitstaande mondiale geldhoeveelheid.
Robert Broncel
voor US Markets
copyright, 3 december 2009
PS. mijn vorige column met als titel ‘Viva la Restauration’ heb ik ook verstuurd aan Nout Wellink, ‘onze’ bankpresident, overigens zonder respons tot nog toe.