De toestand is hopeloos, maar weet men wel hoe ernstig?
Met de titel van deze column parafraseren we deze van een Belgisch Radio 1‑programma, dat jarenlang een ironische blik bood op wat er gebeurde de afgelopen week. De titel past volgens ons op de houding die men in de VS aanneemt t.o.v. de zich opstapelende financiële problemen. Want wat blijkt? De Fed (Federal Reserve, centrale bank van de VS) heeft een leuk lijstje aangelegd van lopende leningen en openstaande schulden. Daaruit volgt de conclusie dat nog meer krediet moet verleend worden, dus nog meer leningen.
En lenen, daarvan kennen ze iets ginds over de plas. Neem nu het hypothecair krediet. In 1997 was het totaal voor de VS hiervoor
100 miljard dollar. Vijf jaar later, in 2002, was dit sommetje opgelopen tot 200 miljard dollar. Hoelang zou het duren voordat het cijfer weer verdubbelt? Drie, vier jaar misschien? Mis: amper twee jaar later, in oktober van dit jaar, staan we al bij 381 miljard dollar. Nog een kleine inspanning en dan prijkt de 400 op het scorebord.
En die miljarden geleende dollars, gespendeerd in de immobiliënsector, zjn maar een fractie van de staatsschuld van de VS. In feite kent dit land twee enorme en groeiende financiële tekorten. Ten eerste is er het veelbesproken budgettekort. Hierover hadden we het in het nieuwbericht van 6 november ll. We komen er verder nog op terug. Het tweede, minder gekende luik van de staatsschuld is het tekort op de lopende rekening, zeg maar het tekort op de handelsbalans. Dit getal is negatief omdat de VS meer goederen en diensten kopen dan ze uitvoeren.
Tot nu toe hebben de VS rustig deze twee schuldenbergen laten groeien. Immers, vanuit het buitenland stroomden de gelden voortdurend toe. In de plaats vertrokken pakken Amerikaanse ‘Treasury Bills’ (schatkistprommesses, kasbons), staatsobligaties enz. naar het buitenland. Dat kon omdat daar de geldverstrekkers een oneindig vertrouwen hadden in het groene bankbiljet. Dit biljet kan je overal ter wereld omwisselen en/of aanbieden ter betaling. De USD geniet een sterke reputatie, de waarde is gebackupt door vertrouwen, niet door goud. De tonnen staven die liggen in Fort Knox liggen te te glanzen, bewaakt door grimmige figuren, hebben enkel een symbolische waarde wat de dollar betreft.
Maar de laatste jaren en maanden is er wat nervositeit ontstaan bij de buitenlandse kredietverstrekkers. De niet echt aantrekkende
VS-economie baart hen zorgen. De geldverslindende militaire operaties in Irak en in Afghanistan lijken nog lang niet ten einde, de olieprijs swingt de pan uit. De wil om dollars te accepteren neemt af. Als deze trend zich doorzet, komt de VS-economie ernstig in gevaar en zullen de obligatie- en aandelenmarkten ineenstorten.
Zijn we de onheilsprofeet aan het spelen? Spijtig genoeg niet. Er zijn al tekenen dat er iets scheefzakt. Een gereputeerde prof van Harvard University, de heer J. Frankel, heeft vastgesteld dat al vier jaar buitenlandse privé-investeerders minder en minder gelden verstrekken aan de VS. Tot op heden maakten buitenlandse regeringen dit goed.
Even een paar cijfers. In 2000 kochten buitenlandse centrale banken, vooral de People’s Bank of China en de Bank of Japan voor
43 miljard Treasury Securities (schatkistcertificaten) in de VS. Daardoor financierden ze ca 10% van het toenmalige budgettaire tekort van dat jaar. Maar drie jaar later, in 2003, hadden genoemde centrale banken voor bijna de helft van het budgettaire tekort geïnvesteerd. Dit was hun reactie op de signalen van de privé-investeerders, die minder en minder geneigd bleken nog langer dollars te accepteren. De centrale banken spendeerden hun centen niet uit menslievendheid of uit sympathie voor G. Bush of A. Greenspan. Ze wisten maar al te goed, dat ze moesten vermijden dat de Fed de rente op de schatkistcertificaten zou verhogen om ze attractiever te maken. En een renteverhoging in de VS, dat zint hen niet.
Op deze wijze hebben buitenlandse centrale banken greep gekregen op de Amerikaanse economie. In ‘the land of the free’ houdt men daarvan niet, maar het is zo. Er is maar één oplossing: de twee deficits van de VS (budgettair en handelstekort) verminderen. Hoe doe je dat? Door de waarde van de dollar te verlagen. Hierdoor worden Amerikaanse goederen en diensten goedkoper en ontstaat er een sterkere stroom vanuit de VS. Intussen heeft de USD het record van februari ll. tegenover de euro doen sneuvelen, zie ons neiuwsbericht van 6 november ll.
Wat de zeer belangrijk geworden handelspartner China zou kunnen doen, is de waarde van de nationale munt, de yuan, tegenover de dollar verhogen. Chinese handelswaar wordt hierdoor duurder, de vraag vanuit de VS daalt. De vraag is: wil China zoiets wel doen? Ze gaan daar toch niet in het eigen vel snijden? Mischien is men daar bereid de yuan aan te sterken voor korte tijd. Kwestie van de oververhitte economie wat te doen afkoelen. Maar wat gebeurt na deze afkoelingsperiode?
Hoe dan ook, de VS mogen niet rekenen op het buitenland om de financiële problemen op te lossen. Het recept voor de Bush-administratie is de overheidsuitgaven verminderen, op grote schaal besparen en de economie doen groeien.
Het is zeer de vraag of men daarginds oren heeft voor deze raad. De houding van VS doet eerder denken aan die van de bewoners van Pompeï, die zich ook geen zorgen maakten toen de Vesuvius nu en dan wat rommelde.
Jan Van Besauw
Columnist voor US Markets