Tot voorkort dankten we onze welvaart aan de economische groei. Thans lijkt dit kennelijk ook via de geldgroei te ‘lukken’. Daarmee kon de ‘recessie’ onder de mat worden geveegd en zijn analisten (in Amerika cheerleaders geheten) en beleggers weer opgelucht. Dus de afdaling in het najaar van 2008 was achteraf niet veel meer dan een schrikreactie na de val van Lehman. Middels de beursinjecties kon dat ‘vlekje’ intussen weer grotendeels worden weggewerkt. Wie had dat vooruit gedacht? Wat manipulatie al niet vermag!
Manipulatie op alle fronten
De manipulatie gaat vrolijk door, waarbij de schuldcreatie middels de geldpers (‘quantative easing’, ‘monatizing’) een nooit eerder vertoonde omvang kent. De schuld op schuldcreatie wordt gezien als een noodzakelijk kwaad om de economische motor weer op gang te krijgen. Hiertoe zijn alle middelen geheiligd inclusief het verkwanselen van de financiële toekomst van ons nageslacht. Achter de coulissen speelt de zogeheten President’s Working Group on Financial Markets populair aangeduid met het Plunge Protection Team. Dit ‘groepje’ werd na de Wall Street Crash in 1987 door toenmalig president Reagan in het leven geroepen om de beurs weer in het gareel te krijgen.
Binnen de overlevingsstrategie speelt dit Team al geruime tijd een uitermate belangrijke rol. Zo wordt onder aan- en uitvoering van Goldman Sachs de beurs voortdurend middels flitstransacties aangestuurd. Hun software is zodanig ontwikkeld dat men te allen tijde volledig op de hoogte is van alle ingelegde koop- en verkoopopdrachten (voorkennis!). Dit wordt wel predatory trading genoemd. Daartoe draagt de Federal Reserve Board (FED) zorg voor uitgebreide liquiditeiten om de beurs ‘verder te onderhouden’. Wat gaat de beurs straks doen na het stopzetten van deze acties? De rente zal hoe dan ook stelselmatig laag worden gehouden. Elke verhoging is letaal!
Zie ook de manipulaties in de edelmetaalmarkt in mijn laatste column ‘Goud als speelbal of beter speelval’. Volgens een vast patroon beweegt de goudprijs naar boven maximaal met niet meer dan 2% per dag, waarna de dag daarop nog een stijging van 1% is toegestaan.
Maar ook met betrekking tot de verstrekking van de werkloosheids‑, inflatie‑, BBP-en vastgoedcijfers wordt er stelselmatig met voorbedachte rade gegoocheld en ‘gevogeld’. Daar dit onderwerp al eerder in deze context aan de orde is geweest, ga ik hierop nu niet verder in.
De noodzaak hiertoe is ingegeven om rust aan het front te houden. Vooralsnog blijkt het geloof in een goede afloop te kunnen standhouden. Van de andere kant dienen we wel bij de les te blijven, omdat de ontwikkelingen in een steeds grotere stroomversnelling geraken.
De breedschalige manipulatie heeft enerzijds tot doel om schuldimplosie te voorkomen en het vertrouwen in de dollar te schragen. In dat kader dient een stijging van edelmetaal en andere commodities coûte que coûte te worden tegengegaan. Zonder deze manipulaties zou het gedaan zijn met de huidige ‘rust’ op de markten en zou het inflatiespook reeds volop heersen.
Hoop
Voorts is er hoop gevestigd op de ‘derde wereld’. Juist waar de ‘eerste wereld’ verstrikt is geraakt in een tumultueuze kredietgroei die de economische groei ver te boven ging, laat de ‘derde wereld’ nu precies het omgekeerde beeld zien. Daar is niet alleen sprake van een sterke economische groei maar tegelijkertijd van een sterke groei van de financiële reserves, ook in de vorm van edelmetaal! Opvallend: in het Westen is de vraag naar goud juist afgenomen.
Zetten we de participatie van de ‘derde wereld’ op ruwweg één derde van de wereldeconomie dan lijkt die hoop toch wel iets te hoog gegrepen. China mede gedwongen door de afnemende export naar het Westen zet intussen vooral in op de thuismarkt en de rest van Azië alsmede op Zuid-Amerika en Afrika. Dat is ook logisch in verband met de grondstoffenbehoefte. De V.S. moet niet zeuren over een te goedkope yuan. Deze is tussen juli 2005 en juli 2008 al met 21% gestegen totdat de Chinese regering dit proces heeft gestopt vanwege hun exportindustrie.
IJdele hoop
Wat tot dus ver te veel buiten beeld blijft, is de onhoudbare situatie in de ‘tweede wereld’, Japan. Dat komt voort uit de ijdele hoop dat dit land zich weer zou kunnen optrekken aan de niet aflatende groei in China. Echter, Japan is met een staatsschuld van omgerekend $10 biljoen absoluut wereldleider. Deze schuld is bijna even hoog als die van de V.S. met dien verstande dat Amerika’s BBP bijna drie maal zo groot is als dat van Japan. Volgens de CIA World Book heeft Japan de hoogste schuld/BBP-verhouding na Zimbabwe. Bijna een kwart van deze schuld of bijna de helft van het BBP dient nog dit jaar geherfinancierd te worden.
Als deze ‘roll over’ niet tegen de huidige lage rentevoet slaagt dan is een hogere rente onafwendbaar, tenzij de Japanse centrale bank overgaat tot een grootschalige dumping van Amerikaanse Treasury’s. Door welk land zullen die grotendeels moeten worden opgenomen? U raadt het al, natuurlijk door de Amerikaanse centrale bank. Uiteraard zijn er daar ook geen middelen voorhanden om deze ‘lading’ op te nemen. Maar met de toch openstaande geldpers hoeft dat ‘vanzelfsprekend’ geen malheur te zijn.
Lenen en uitlenen
De enige kopers van Treasury’s zijn de Fed, de Bank of England (die dit schuldpapier iets meer ‘krediet’ geeft dan het eigen schuldpapier), de commerciële banken die ‘voor een drol’ van soms maar 0,1% bij de centrale bank kunnen lenen om er gemiddeld 3½% mee te vangen en de Chinezen inclusief Taiwanezen vanwege hun (nog) gekoppelde munt.
Finale di Basta
Wel zou de verdere teloorgang van de dollar als reservevaluta met de Japanse wantoestand steeds meer op gang kunnen worden gebracht. Zoals eerder in deze column uitgesproken doemt daarmee het spook van de valuta collapse op als eindstadium van de optelsom van alle hieraan voorafgegane bubbles (vastgoed, krediet, schuld). Voor zover u er belang bij heeft, kunt u de yen shorten. De vraag is evenwel gewettigd om dat dan ook niet tegelijk te doen voor de euro, de dollar en het pond sterling. Het zijn immers alle IOYN (I Owe You Nothing) valuta’s geworden. Zoals gisteren op Zero Hedge stond vermeld, spelen de belangrijkste centrale bankiers hun World Series of Poker met als inzet de ‘Default of Sovereign Debt’ en het einde van de ‘domestic fiat currencies’ in de slipstream.
Dat impliceert dan wezenlijk tevens het einde van de 400-jarige hegemonie van het Westen over het de rest van de wereld met grote gevolgen voor de levensstandaard in onze regio.
Geketend aan schulden
Immers, de uitstaande schulden noch de rente kunnen ooit worden terugbetaald. Voor de V.S. hebben we het dan over $12,6 biljoen (waarvan 36% slechts een looptijd heeft van één jaar), verder ca. $60 biljoen aan ongedekte schuldverplichtingen (zorg, onderwijs, pensioenen) plus een jaarlijks (huidig!) tekort op de lopende rekening van $1,6 biljoen, de vastgoed perikelen niet meegeteld en een totale schuldverplichting aan de rest van de wereld van $4,8 biljoen.
Dus totaal een kleine $80.000.000.000.000. Voor Europa in totaliteit zal er ongetwijfeld een iets lager bedrag uitstaan maar ook hier zitten we aan gigantische schulden geketend. De Bank of International Settlements (BIS) in Basel, de bank der centrale banken, heeft uitgerekend dat de V.S. per jaar gemiddeld een budget surplus van 4,3% zal moeten laten zien gedurende een periode van tien jaar (dus elk jaar opnieuw) om de schuld niet verder te laten oplopen.
Volgens Bill Gross, co-oprichter van PIMCO, ’s werelds grootste obligatiefonds is er maar één manier om onder deze excessieve schuldenlast uit te komen en dat is door inflatie, devaluatie en/of door exorbitante belastingheffing. Inflatie is onder deze omstandigheden gunstig omdat de schuld hiermee erodeert ten nadele van de crediteur. Inflatie is echter nogal nadelig voor de koopkracht. Een andere optie is devaluatie van de munt met in wezen dezelfde gevolgen. Devaluatie van de dollar is evenwel lastig gezien de koppeling van de Chinese munt. Inflatie initiëren in een deflatoir proces kan bij een snelle monetaire expansie zoals nu acuut leiden tot hyperinflatie. Verdere afroming van de koopkracht middels belastingheffing is evenmin een aanlokkelijke optie.
Winnaars bij inflatie
- Houders van een hypotheek met een lange relatief lage rente; zij betalen terug in steeds
geringer koopkracht
- houders van een consumentenkrediet met een relatief lage rentevoet
- houders van aandelen die in zekere mate beschermd zijn omdat de stijgende prijs van
goederen doorgaans doorwerkt in de waardering van aandelen maar ook niet meer dan dat
- beleggers in commodities die de prijsstijging weten bij te houden
- beleggers in edelmetaal
Verliezers bij inflatie
- de consument zonder een drijfanker van edelmetaal of commodities
- de houders van een spaarrekening, obligaties of een ander vast inkomen
- gepensioneerden die afhankelijk zijn van een vast en niet inflatievast pensioen.
Deflatie
Waarom geen deflatie? Wel, de technische definitie van deflatie is het dichtdraaien van de geldkraan zoals in de jaren ’30 gebeurde. De gevolgen daarvan zijn genoegzaam bekend.
Thans wordt het andere scenario van de ongebreidelde geldpers in combinatie met ongekende overheidsstimuli uitgeprobeerd, straks eindigend in een nog rampzaliger scenario.
Einde van de ‘papieren standaard’?
Het einde van de papieren standaard werd in 1971 ingeluid met de loskoppeling van het goud. Nadien werd zoetjesaan de koopkracht groots uitgehold, terwijl de dollar nog steeds als algemeen ruil- en reservemiddel wordt geaccepteerd. In 1971 kocht je de Dow nog voor 30 ounces, thans voor slechts 10 ounces. In de geschiedenisboekjes zal men zich later afvragen hoe het in godsnaam mogelijk was dat domheid zó lang heeft kunnen standhouden. Sterker, dat er zelfs 30 jaar na 1971 een puur gekunstelde valuta als de euro voet aan de grond heeft kunnen krijgen.
Let wel, het gaat om munten die geen enkele dekking kennen anders dan hun BBP. Als dan de schulden naar de kroon van het BBP stijgen c.q. overstijgen (hetgeen van alle tijden is!) dan blijven deze munten vooralsnog algemeen aanvaard betaalmiddel. Dat kun je straks toch zelfs aan een econoom niet meer uitleggen?
Metalen standaard
Zouden we terugkeren naar een ‘metalen standaard’ dan kan de geldhoeveelheid niet harder groeien dan de snelheid waarmee het erts uit de bodem wordt gehaald en waarmee de economische groei dan op z’n minst gelijke tred weet te houden. Daardoor blijft de waarde van het (echte) geld eveneens op z’n minst constant of zou zelfs iets kunnen stijgen (lichte deflatie). Dat moedigt sparen aan en zou ook de basis van de economische groei moeten zijn in plaats van louter krediet dat juist ontsparend werkt. Dit vormde uiteindelijk de bron van welvaart.
De ‘perfect storm’
De combinatie van imploderende vastgoedmarkten, een nagenoeg uitgevallen kredietfunctie,
dalende consumentenuitgaven, stijgende werkloosheid, ongebreidelde geldgroei, steeds verder oplopende schulden met steeds meer staten in de problemen levert een combinatie van factoren die zonder precedent is. Dus ligt het voor de hand dat de gevolgen eveneens zonder precedent zullen zijn! Tijdens een presentatie van de Wereldbank werd de vraag gesteld bij welke schuldhoogte het vertrouwen uit de markt zou lopen. Verrassenderwijs lag het antwoord ergens tussen $15 en $25 biljoen. Je zou zeggen dat dit al een gepasseerd station is.
Het blijkt dat men in de macro-economie de contouren kwijt is, waardoor de grondregels aan de laars worden gelapt en hiermee de perfect storm wordt afgeroepen.
Robert Broncel