DE MEEST VERGUISDE VALUTA
Nog steeds is de dollar verreweg ’s werelds belangrijkste reservevaluta, een status die tijdens de komende G‑20 meeting in Pittsburg ongetwijfeld opnieuw aan de orde zal worden gesteld, met name door landen als China, India, Rusland, Frankrijk (nieuw!), Brazilië en Venezuela. De BRIC-landen bezitten het gros aan dollarreserves. Zij zien deze reserves steeds verder wegsmelten als gevolg van een lange periode van ongeëvenaarde ‘massive quantative easing’ (extreme monetaire expansie zonder enige dekking). De huidige beurstrend is hiervan het meest in het oog springend. Immers, liquiditeit zoekt net als water altijd een heenkomen!
Opvallend daarbij is dat de dollar al sinds 2001 aan het terugvallen is zonder dat iemand zich hierover in het verleden ernstig bekommerde. Nog opvallender was dat na de ineenstorting van zakenbank Lehmann vorig jaar de dollar juist als ‘safe haven’ werd opgezocht, terwijl het goud met bijna een derde werd afgewaardeerd. Doch toen ging liquiditeit voor alles!
Boeiend gevecht op de COMEX
Thans is de neerwaartse druk op de goudprijs nog nooit zo groot geweest gegeven het grote aantal ‘short’ contracten dat uitstaat tegenover de eveneens snel groeiende hoeveelheid ‘longs’ op de Comex (Commodity Exchange) in New York. Datzelfde geldt trouwens ook voor zilver met een ‘short’ omvang intussen gelijk aan de halve mondiale jaarproductie. De vraag is nogmaals hoe lang de grote ‘bullion banks’ dit spelletje (vergelijkbaar met handje drukken op tafel) zullen en kunnen blijven volhouden in de wetenschap dat je niet een halve of de hele jaarproductie in de waagschaal kunt stellen. De kans blijft aanwezig dat de prijs van het edelmetaal nogmaals kortelings naar beneden wordt gedrukt, maar wederom slechts met een tijdelijk effect.
Schulden + plus ongedekte verplichtingen onfinancierbaar
De aanhoudende goudprijsstijging is het gevolg van het toenemend aantal vraagtekens bij de financiering van:
- de Amerikaanse tekorten, die voor dit jaar oplopen richting $2.000.000.000.000 dollar
- bijgevolg de groei van de Amerikaanse staatsschuld naar $12.000.000.000.000 dollar
- de ongedekte verplichtingen op het terrein van de sociale zekerheid (volgens de National Center for Policy Analyses gaat het hier om meer dan $17.000.000.000.000
- de medische zorg die in de toekomst in de orde van grootte van bijna 90.000.000.000.000 dollar komt te liggen (volgens een nieuwe schatting).
Alleen al rentetechnisch valt een en ander op enige termijn niet meer te rijmen en is het bepaaldelijk opmerkelijk dat de dollarreserve houdende naties nog niet harder aan de bel hebben getrokken. De enige rem tot dus ver was dat het mes niet al te snel en te diep in eigen vlees mocht snijden. Intussen is men naarstig doende deze reserves af te bouwen middels aankoop van andere valuta’s w.o. de euro maar ook edelmetaal. Vandaar het oplopen van zowel de euro (hoewel deze in wezen ook ‘geen knip meer voor de neus’ waard is) als goud.
Om serieus bij stil te staan
HSBC, één van de ‘gold bullion banks’, meldt in haar jongste rapport dat ‘the sun is setting for the US dollar as the ultra-loose monetary policy of the US Federal Reserve forces China and the vibrant economies of the emerging world to forge a new global currency order’ (de zon gaat onder voor de US dollar als gevolg van het ongewoon ruime geldscheppende beleid van de Amerikaanse centrale bank, die China met de ‘vibrerende’ economieën in de opkomende wereld dwingt om een nieuw mondiaal valutasysteem in het leven te roepen).
Dit rapport gaat verder met ‘it is not so much that they have risen to our standards; it’s that we have fallen to theirs’ (het is niet zozeer dat zij ons niveau hebben bereikt maar veeleer dat wij zijn afgedaald naar hun niveau). Tenslotte: ‘what is occurring is an epochal loss in the relative wealth and economic power of the old G‑10 bloc of rich countries compared to rising regions in the world’ (wat nu gaande is betreft een doorslaggevend verlies in de relatieve rijkdom en economische macht van het oude G‑10 blok van rijke landen vergeleken met de opkomende regio’s in de wereld van vandaag). Deze uitspraken waren tot nog toe not done!
Zomede betoogt Congreslid Ron Paul, die het functioneren van Fed binnen het Congres aan de kaak heeft gesteld in zijn boek ‘End the Fed’, dat de Fed niet alleen corrupt is maar ook onconstitutioneel en met haar beleid wezenlijk tot inflatie aanzet en de dollar tot depreciatie (waardedaling) brengt. Hij zegt verder dat ter voorkoming van een totale ineenstorting alleen een Gouden Standaard het huidige financiële systeem zal moeten overnemen. Hiermee wordt in één klap alles maar dan ook alles véél duurder, tenzij men reeds op een of andere wijze over goud beschikt! De vraag is slechts wie wanneer deze kat de bel aanbindt.
China opnieuw ‘de grote roerganger’
De immense geldcreatie in het dollarcircuit baart de Chinezen als geen ander de meeste zorg vanwege de waardedaling van de dollar en daarmee nogmaals de inflatiedreiging. Zij gaan nu zelfs zover door ook hun onderdanen aan te raden in edelmetaal te stappen, waartoe in elke agglomeratie retailzaken worden opgezet. De beste verzekering! U moet zich wel realiseren dat China als economische machtsfactor in de wereld met een aandeel van net 10% in het mondiale bruto product en zonder een sociaal vangnet uiteraard nog vrij kwetsbaar is. Daarbij verscheen er een rapport van de Franse bank Société Générale dat de snelle groeiontwikkeling in China op goed moment oploopt tegen z’n eigen bubble. Dat zullen de machthebbers zich aldaar wel degelijk realiseren maar ook zij hebben op straffe van massale sociale onrust geen ‘way out’.
De vraag is dan hoe een eind te maken aan de huidige financiële crisis. Je hoeft daarvoor geen econoom te zijn. Bij gebrek aan financieringsruimte mede als gevolg van de oplopende schulden en teruglopende inkomsten vanwege de kelderende economie – ook al wordt deze thans weer ‘omhoog gestimuleerd’ – rest Amerika weinig anders dan een schuin oog te blijven werpen op Zimbabwe. Daarmee is een dollarcrisis onafwendbaar (zie ook de column van 16 jan. j.l.). Voor de beleidsmakers is dit het meest voor de hand liggende scenario, zodat de schulden kunnen verdampen en de inflatie zich in een ietwat trager tempo kan voltrekken. De algemene verarming slaat dan eveneens in een iets trager tempo toe!
Beleggers hebben bijgevolg weinig ander soulaas dan hun vermogens zo veel mogelijk onder te brengen in een valuta die geen staat zal kunnen bijdrukken, hoezeer ook Ben Bernanke en Claude Trichet zullen aandringen om vertrouwen te ‘houwen’.
Goudbeleid centrale banken bijgesteld
Op het onlangs gehouden Gold Forum in Denver werd bekend gemaakt dat de centrale Europese banken in plaats van nog langer aan de verkoopzijde te staan zich nu aan de koopzijde hebben gemeld voor 6 – 10 miljoen ounces. Uitgaande van het gemiddelde à 8 miljoen ounces is dat omgerekend al 260 ton of ca. 10% van de jaarproductie. Dat is niet niks!
Na eerst goud te hebben verkocht – Duisenberg in Nederland en Brown in de U.K. tegen de bodemprijs van $260 — $270 per ounce begin deze eeuw wordt het nu weer teruggekocht tegen drie keer de prijs (in euro’s) en vier keer de prijs (in dollars), met uiteraard dank aan de belastingbetaler. De gestegen goudprijs in alle valuta’s (!) is het gevolg van het gedaalde vertrouwen in ‘fiat money’, de teruglopende goudproductie van 81 miljoen ounces in 2001 naar 77 miljoen ounces in 2008, de beleggersvraag en de stijgende vraag van centrale banken.
Financiële systeem verslechterd
In een recent interview met Bloomberg liet Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz, als econoom verbonden aan de universiteit van Columbia, zich ontvallen dat het financiële systeem nog allerminst op orde is en ergo er zelfs slechter aan toe is geraakt! Deze mening wordt overigens gedeeld door voormalig Fed president Paul Volcker. Voorts gaf IMF managing director Strauss-Kahn in de Duitse ‘Der Spiegel’ te kennen dat de crisis onverminderd zal voortduren, zelfs bij (tijdelijk) betere economische cijfers. Een opvallende ongenuanceerde uitspraak!
Diepere crisisoorzaak
Terugkijkend naar de oorzaken van de huidige crisis denk ik dat er nog een veel dieper liggende oorzaak valt aan te wijzen, die teruggaat tot de cruciale datum van 15 augustus 1971. Het was de dag dat toenmalig president Nixon de dollar loskoppelde van het goud dat nog ‘aangelijnd’ stond voor $35 per troy ounce. De reden hiertoe was dat toenmalig president Charles de Gaulle van Frankrijk niet langer bereid was de destijds al geïnfleerde dollar ten tijde van de kostenverslindende Vietnamoorlog in de jaren ’60 nog langer te accepteren. Hij baseerde zijn mening op een onvoldoende gouddekking van de dollar. Nixon weigerde vervolgens goud in plaats van dollars te leveren en blies daarmee het akkoord van Bretton Woods uit 1944 op. Wat er daarna met de goudprijs is gebeurd, weet u intussen.
Cruciaal draaipunt
Cruciaal draaipunt daarbij was dat de V.S. vervolgens – nadat De Gaulle was afgetreden – de dollar als enige reservevaluta (‘it’s our currency but your problem!’) via de geldpers verder kon opblazen zonder noemenswaardig verzet vanuit het buitenland. Met name China en Japan zou je als medeplichtigen kunnen aanwijzen, omdat ze bereid waren voor eigen gewin (economische groei!) een groot deel van de Amerikaanse schuld over te nemen totdat ze ontdekten zich verslikt te hebben.
Goudprijs vs. valutaprijs
Hoewel we het steeds hebben over de goudprijs, zouden we eigenlijk moeten spreken van de valutaprijs in goud. Als je zegt dat de goudprijs is opgelopen van $35 naar $1.000 dien je omgekeerd te zeggen dat de koopkracht van de dollar met 96,5% is teruggevallen. Immers, in plaats van $35 kost één ‘ouncje’ van 31,1 gram nu bijna dertig maal zoveel. Een soortgelijke conclusie geldt voor de euro.
Vanaf de lancering van de ecu/euro in 1998 bedroeg de goudprijs afgerond €8.000, nu intussen opgelopen naar afgerond €22.500 of een stijging van 180%. Daarmee werd ook de koopkracht van de euro afgeroomd. De beurs halveerde in die tussentijd nog eens. Toch stond iedereen er bij en keek er naar! Dit is mede te danken aan de geringe mediapubliciteit en aan beursanalisten die aan goud geen droog brood verdienen.
Gelet op de ongebreidelde gelduitgifte, zowel in de V.S. als in Europa is het goud thans zelfs aanzienlijk goedkoper dan toen. Bij een hernieuwde (gedeeltelijke) gouddekking van de geldhoeveelheid zou de ‘prik’op minstens vijf tot zeven maal de huidige prijs moeten komen te liggen. Dat werd tot voor enkele jaren geleden nog voor onmogelijk gehouden!
Eigen ervaring
Soms denk ik nog wel eens terug aan mijn gedenkwaardige ervaring in New York op die even gedenkwaardige dag van 15 augustus in 1971. ’s Avonds in de bar in gezelschap van wie anders dan enkele zakenbankiers riep ik op goed moment uit dat het wellicht ‘nu’ tijd was om goud te kopen. Bij het aanhoren van deze vraag zagen ze ijs branden en adviseerden mij de eerste de beste kliniek op te zoeken. Dat heeft er in geresulteerd dat ik pas bij een stand van $360 per ounce goud dorst te gaan kopen. Wie bleek er dan achteraf rijp voor die kliniek?
Maar met die gekken bleken naderhand vrijwel alle bankiers gekken te zijn. Maar als iedereen gek is, merk je dat niet meer. Om die reden was het mogelijk dat de gehele wereld, inclusief de centrale bankiers, dit kredietspel hebben toegelaten. Er bleek een crisis voor nodig om te beseffen dat de V.S. ‑niet alleen de V.S. – al sinds jaar en dag op de verkeerde weg bezig is.
Gekkenwerk!
Het is nog steeds onvoorstelbaar dat de Bank of International Settlements (BIS) in Basel in 2006 (volgens rapport in oktober 2006) wel zag dat er dagelijks enige triljoenen dollars de wereld over flitsten zonder aan de noodrem te hebben getrokken? Je kunt wel denken dat men daar ook het spoor met de cdo’s en de cds’s and what have you kwijt was (is dat dan niet een extra reden om aan de bel te trekken?) maar men wist wel dat het Amerikaanse vastgoed als onderpand diende.
Voorts is het even onvoorstelbaar dat je kunt blijven uitgaan van een aldoor stijgende vastgoedmarkt, ook bij een stijgende rente vanaf 2005(!) in de wetenschap dat elke ijscoboer (overigens niets ten nadele van deze edele man) in die tijd een hypotheek kon krijgen die zijn vermogen ver te buiten ging. Het maakte allemaal niet uit, omdat de prijzen alleen maar zouden blijven stijgen. Intussen spreken we van het meest perverse en perfide vermogensspel!
Het is even onvoorstelbaar en ontluisterend dat de grote (zaken)bankiers als ‘aanjagers van de vooruitgang’ en aangemoedigd door de door hen betaalde credit rating bureau’s ongemoeid hun gang konden blijven gaan, voordat duidelijk werd tot welk een ontwrichting de steeds omvangrijkere kredietexpansie kon leiden. De vastgoedcrash begin jaren ’80 was hiervan al een voorproefje.
Beleggen in goud — overzicht
Voor de latere lezers van deze column nogmaals een overzicht van de mogelijkheden om in goud te doen:
- baar goud – heeft als nadeel dat het moet worden opgeslagen in een safe en tussentijds geen ander rendement maakt dan bij stijging van de goudprijs
- goudrekening bij de bank – idem, bespaart weliswaar het aanhouden van een safe maar vrijwaart u niet van het bankrisico
- gouden munten – gemakkelijk mee te nemen en altijd inwisselbaar bij een ‘bullion bank’ (bijv. HBU in Nederland)
- goudmijnaandelen – deze zijn te allen tijde op de beurs verhandelbaar en blijven altijd uw eigendom, ook als uw bank failliet gaat; de grootste en meest veilige fondsen zijn: Barrick Gold (ABX) en Gold Corp. (GG) met notering in Toronto en Wall Street
- goudopties – hierbij gaat het uitsluitend om het hefboomeffect; deze ze activiteit is wel veel speculatiever
- goud warrants – idem als opties maar met een langere looptijd onder ‘market making’ van enkele grote banken w.o. Société Générale in Londen.
- goud ETF’s (Exchange Traded Funds) – zij kopen het goud om het de belegger gemakkelijk te maken; intussen spelen de meesten het spel mee op de COMEX, dus afblijven!!
Deze zgn. dubbele schouderformatie is nog bezig uit te kristalliseren.
NB. Zolang de goudprijs het niveau van $ 1.030 niet bereikt heeft, is het is nog niet te laat om een deel van uw vermogen in goud te ‘accommoderen’! Wel dient u er m.i. niet te lang meer mee te wachten. Hoeveel u in goud moet doen, hangt van uw beleggingsprofiel af.
Robert Broncel
US Markets