DE KRACH?!

Wie meent dat het bij een beurskrach bli­jft als het een­maal zo ver is, heeft het mis. De beurs maakt deel uit van het mon­di­ale monetair/​financiële sys­teem. Dat sys­teem wankelt. Een nieuwe beurskrach zal blijken symp­toom te zijn van het ver­val c.q implosie van dat sys­teem waar­bij alle finan­ciële sec­toren in het ged­ing zijn. Ver­reweg de meesten van ons zullen alsnog absolu­ut geen idee hebben wat de achterliggende oorza­k­en waren. 

Dat gold ook de inwon­ers van Hiroshi­ma en Nagasa­ki in 1945 die com­pleet ver­rast wer­den door naar men dacht een natu­urver­schi­jnsel dat nooit eerder was aan­schouwd, zodat men zich bijgevolg even­min direct bewust was van de fall out.

In tegen­stelling tot de gevol­gen in Japan zal de fall out van de finan­ciële impact zich even­wel nage­noeg wereld­wi­jd afteke­nen. Alleen lan­den met name in Azië die zich hierop het beste hebben voor­bereid door inten­sief edel­metaal te sprokke­len zullen hier­van de ger­ing­ste gevol­gen ondervin­den. Do as the Asians do, heeft alleen zin als dit buiten de radar van de over­heid plaats vin­dt daar reken­ing moet wor­den gehouden met con­fis­catie dan wel de belast­baarheid ervan (Nood­wet­je – 1978). Immers, een over­heid zon­der hard assets houdt op over­heid te zijn wan­neer de drukpers op de vuil­nis­belt ligt.

Ongeacht wie je tegen komt, heeft soms wel de klok horen luiden maar de kle­pel bli­jft vooral­snog zoek. Dat heeft puur te mak­en met de beeld­vorm­ing (per­cep­tie) die mid­dels het poli­tieke forum en de pers tot stand komt. Deze per­cep­tie (nor­mal­cy bias) wordt mede in stand gehouden mid­dels het uit­bren­gen van sta­tis­tis­che gegevens die zoals in lan­den als Chi­na en Rus­land onder het ressort van de over­heid vallen. De V.S. hebben zich dit voor­recht eve­neens toegeëi­gend en lat­en niet na deze cijfers (inflatie, werkgele­gen­heid, economis­che groei etc.) naar believen ​“in te kleuren”.

In tij­den dat het poli­tiek moeil­ijk wordt, moet je van de infor­matiev­er­strekking van hoger­hand geen hoge hoed op hebben. Immers, de waarheid is onder dat soort omstandighe­den het eerste slachtof­fer, zomin sanc­ties hoeven te berusten op een aan­toon­bare bewi­jsvo­er­ing. Het doel dat hier­mee wordt nagestreefd is om de geesten aaneengeschort te kri­j­gen, juist als er meer moet wor­den ingeleverd. Voorts opperde de New York Times onlangs dat ​‘a lack of major wars may be hurt­ing eco­nom­ic growth’. In de hoog­ste poli­tieke maar ook mon­e­taire gremia realiseert men zich al lang dat de sit­u­atie steeds onhoud­baarder begint te wor­den. Stom en doof zijn ze niet, ook al wordt er van Rutte tot en met Oba­ma – ook na lez­ing van mijn columns – op dit vlak radios­tilte in acht genomen. Deze radios­tilte is über­haupt exemplarisch. 

Hoewel het rot­ting­spro­ces vóór de val van Lehman veel min­der nadrukke­lijk aan de opper­vlak­te trad, is sinds­di­en de ene aap na de andere vol uit de mouw geschoten. 

De oud­ste en niet de minst belan­grijke aap betre­ft uit­er­aard de edel­metaal­ma­nip­u­laties (sinds 1971), ver­vol­gens de rente­ma­nip­u­latie, daarop de hypotheekderivat­en gevol­gd door het bele­nen van ander­mans effecten, de verni­etig­ing van onze koop­kracht mid­dels de drukpers (QE), LIBOR alsmede de val­u­ta­ma­nip­u­laties resul­terend in een val­u­taoor­log waaraan geen enkel land ter wereld zich wist te onttrekken.

Als tamme schapen hobbe­len we schoud­er ophal­end over­al achter­aan alsof het slechts ​“inci­den­ten” betre­ft, ter­wi­jl het om de kolos­sale kei­harde mis­daden (zon­der sanc­ties!) aller tij­den gaat. Dat geldt overi­gens ook voor ​“de toe­laat­baarheid” van de geweld­dadighe­den in het Mid­den-Oost­en. Toe­val of niet speelt dit alles zich min of meer tegelijk af. Je zou kun­nen zeggen dat we sinds de onder­gang van het Romeinse Rijk (waar­van we eens met het Mid­den Oost­en onderdeel waren) nog geen snars zijn opgeschoten.

Zo heeft de lez­er van deze col­umn ken­nis kun­nen nemen van de vol­strekt uit de hand gelopen derivat­en bub­ble die intussen wordt getax­eerd op een omvang van ca. $1,5 miljoen mil­jard (in het Engels: quadrillion). Daar het alti­jd om 2 par­ti­jen gaat, dien je dit getal door 2 te delen maar dan nog blijkt de omvang uitzin­nig exu­ber­ant te zijn. War­ren Buf­fett duid­de deze derivat­en aan als weapons of mass destruc­tion. Deze han­del speelt zich af bin­nen de clear­ing insti­tuten die weer gro­ten­deels in han­den zijn van de grote banken. Vol­gens Andrew Huzsar (Rut­gers Uni­ver­si­ty Busi­ness School en oud man­ag­ing direc­tor bij Mor­gan Stan­ley) wordt deze han­del puur mod­el gedreven. De mod­ellen dienen om de risico’s te kun­nen inschalen. Dat hoeft maar één maal fout te gaan (het bli­jft mensen­werk) of dit ​“kun­stzin­nige” kaarten­huis don­dert in elkaar.

Buiten ​“dit fenomeen” zou vol­gens de laat­ste bevin­din­gen van Zero­Hedge de mon­di­ale over­hei­dss­chuld zijn opgelopen naar meer dan $100 biljoen (12 nullen) of bij­na tweemaal het mon­di­ale BBP opgeteld. Die kri­jg je even­min meer in het gareel. Jim Rickards, bek­end van zijn ​‘Cur­ren­cy Wars’ en ​‘The Death of Mon­ey’ (aan­raders), illus­treerde dit met onder­staande grafiek.

Ook de wereld­wi­jde bond bub­ble (staatss­chuld), als prod­uct van ​“de drukpersvri­jheid”, vormt nog aldoor een groot gevaar daar afloss­ing door de staat alleen nog via de drukpers kan plaats vin­den. Nu Fed voorzit­ter Yellen onlangs de mogelijkheid van een rentesti­jging heeft geop­perd, wor­den uit­er­aard ook de beleg­gers opnieuw nerveus. Die meer­rente komt immers bovenop de staatss­chuld. Zie hieron­der de groei van de leenkosten in de korte peri­ode van mei tot augus­tus vorig jaar nadat de 10-jaars met meer dan een vol pro­cent­punt was gestegen.

Het is dan ook geen won­der dat zelfs prachtige fond­sen als Coca Cola, Her­shey en McDon­alds in korte tijd met resp. 7%, 17% en 9% behoor­lijk wat pun­ten morsten en uit­er­aard vor­m­den deze geen uitzondering.

Daarmee niet gezegd hebbend dat de cen­trale beurstrend vanaf mei in een dal­ende mode is verzand. Je kunt de vinger ook leggen op nage­noeg per­ma­nent lage omzetten, relatief weinig vraag en relatief wat meer aan­bod. Maar dat laat onver­let dat dit ​“een teken aan de wand” is. De Dow wordt ​“op stand” gehouden door het intussen niet onbek­ende Plunge Pro­tec­tion Team en is in de peri­ode vanaf mei slechts met een paar hon­derd pun­ten gedaald.

Voor­ma­lig IMF hoofde­conoom Raghu­ram Rajan o.m. bek­end van zijn boek Fault Lines die ook de 2008 melt down juist voor­spelde, waarschuwde dat ​‘the world econ­o­my faces risk of anoth­er mar­ket crash as asset prices surge’ (de werelde­conomie gaat een nieuwe crash tege­moet gezien de sti­j­gende koersen. Hij vergeleek de huidi­ge tijd met die van 1930 die de Grote Depressie inlu­id­de ​‘in a world of com­pet­i­tive eas­ing pur­sued by the Fed­er­al Reserve’, the Bank of Japan and the Bank of Eng­land in a bid to stim­u­late their economies and pur­sue max­i­mum growth’, met een wel­haast omge­keerd evenredig resultaat.

Bedenke­lijk is hoe dan ook dat de omzetten laag zijn, de volatiliteitsin­dex (die de beursner­vositeit meet) nauwelijks tot bewe­gen is te bren­gen, ter­wi­jl deze bijvoor­beeld in 2010 en 2011 nog kor­tel­ings boven de 40 pun­ten reik­te. De meest recente sti­jging tot 15 à 16 pun­ten heeft vooral te mak­en met de toen­e­mende span­nin­gen rond Oekraïne en veel min­der met fun­da­menteel economis­che factoren.

Een sti­jging kan zich niet­temin vrij plots voor­doen. Hoewel de S&P koers/​winstverhouding rond 18 à 19 niet excep­tion­eel hoog is, dient wel reken­ing te wor­den gehouden met de naar buiten gebrachte nogal oneven­wichtige groe­ici­jfers van de Amerikaanse economie, niet alleen in de eerste twee kwartal­en van dit jaar.

Gezien de werkgele­gen­heid die steeds meer over­gaat van vaste naar flexi- of deelti­jd­ba­nen alsmede de veel hogere reële werk­looshei­d­ci­jfers (velen houden het zoeken naar een baan voor gezien) inclusief de 46 miljoen voed­sel­bon­ners wordt hier­door de inkomensgroei niet echt bevorderd. Uit een zojuist gepub­liceerd onder­zoek van de Wall Street Jour­nal blijkt 63% van de Amerikaanse bevolk­ing zich nog steeds in een recessie ver­strikt te voe­len, ter­wi­jl 79% het oneens is met het huidig gevo­erde poli­tieke beleid, voor zover hier­van met een uiterst zwak optre­dend Con­gres al sprake is.

Vol­gens de offi­ciële Amerikaanse sta­tis­tis­che method­iek zou je op een werk­looshei­d­sci­jfer van nul uitkomen als iedere werk­zoek­ende de hand­doek in de ring zou gooien. Dat gevoel zou je als werk­zoek­ende bijvoor­beeld kun­nen kri­j­gen als blijkt dat je met meer dan 2.300 man hebt gesol­lici­teerd naar een seizoens­baan­t­je bij een camp­ing­houd­er in Cal­i­fornië deze zomer.

Terugk­erend tot de beurs (door som­mi­gen al aange­duid als one big dark room)vormt de enorme lever­age (geleend geld) waarmee vooral pro­fes­sionele par­ti­jen mid­dels high speed trad­ing op de beurs tew­erk gaan een groot gevaar. Zoals veel geleend geld ook de beursval in ²⁰⁰⁸⁄₉ extra vaart gaf. Vol­gens onbeves­tigde bericht­en zou deze lever­age onder invloed van het opgelegde cen­trale bankbeleid thans min­i­maal het dubbele zijn van ⁶⁄₇ jaar gele­den. Alle ver­mo­gen­scat­e­gorieën zijn dan opnieuw aan de beurt met als gevolg dat de dal­ing dan ook tweemaal zo heftig kan uit­pakken. Hier­mee wordt na 62 maan­den van sti­jging(!) de defin­i­tie van deze bub­ble duidelijk onder­schreven. Alleen een fun­da­menteel sterke economie zou dit gevaar nog kun­nen indammen. Gelet op het boven­staande in de voor­gaande alin­ea is dat uit­ges­loten. Als noot zie je dat steeds meer Amerika­nen hun paspoort inlev­eren, vooral ingegeven door de nieuwe FAT­CA wet, die reg­is­tratie van je ver­mo­gen waar ook ter wereld vereist en aldaar intussen gekscherend de nieuwe FAT­WA wordt genoemd.

Tenslotte zie je een ver­schuiv­ing optre­den van het dol­larde­bi­et naar de BRICs als gevolg van het uit­sluiten van meer invloed op het beleid van het IMF en de Wereld­bank, alsmede het sanc­tiebeleid richt­ing Rus­land. Dit lei­dt tot het kiezen van een eigen weg buiten alle West­erse insti­tu­ties om. Dat zal straks ongetwi­jfeld van invloed zijn op de toekom­stige geopoli­tieke ver­houdin­gen. Vooral wan­neer afne­mers van grond­stof­fen als Chi­na en India het verder ver­tikken nog langer in dol­lars af te reke­nen. Diverse val­u­taswaps met name in de Chi­nese ren­min­bi of yuan vor­men eve­neens hier­van een duidelijk voorteken. 

Samengevat zal de echo van de woor­den van Jür­gen Stark als voor­ma­lig bestu­urslid van de ECB op een bijeenkomst van het Lud­wig von Mis­es Insti­tu­ut in München twee maan­den gele­den bij menigeen de wenkbrauwen doen fron­sen:

​“het mon­di­ale mon­e­taire sys­teem is een ​“pure fic­tie” en kwets­baar voor een totale ineen­stort­ing gedra­gen door de pre­misse van een oneindi­ge geld­cre­atie door cen­trale banken zon­der enige relatie met de reële economie”.

Kor­tom, niets meer of min­der dan een ​“nucle­aire” mon­e­taire tijdbom!

Robert Bron­cel
Voor US Markets

NB. zou ik deze col­umn 10 jaar gele­den hebben geschreven dan zou ik wellicht onver­wi­jld naar Sant­poort of Wolfheze zijn doorver­wezen, over nor­mal­cy bias gespro­ken!