DE KLEINE OMZWAAI

De OESO oordeelde vorige week dat de recessie weer voor­bij is. Da’s mooi, zou je zeggen maar wel met een paar kant­tekenin­gen. In de eerste plaats vangt een recessie pas aan na twee opeen­vol­gende kwartal­en van negatieve groei of krimp.

DE KLEINE OMZWAAI

De OESO oordeelde vorige week dat de recessie weer voor­bij is. Da’s mooi, zou je zeggen maar wel met een paar kant­tekenin­gen. In de eerste plaats vangt een recessie pas aan na twee opeen­vol­gende kwartal­en van negatieve groei of krimp. De omzwaai naar nieuwe groei ​‘kost’ ken­nelijk slechts één kwartaal. Voorts deed de organ­isatie van 28 lan­den nauwelijks of geen uit­sprak­en over de rest van het jaar. Dat deed de Fed intussen wel, beves­tigd door anal­is­ten met een groei van maar lief­st 3% tot 4% gedurende het lopende kwartaal. Deze aan­merke­lijke groei zou vooral het gevolg zijn van bedrijfsinvesteringen. 

Beteke­nen deze uit­sprak­en nu dat we de (niet gere­aliseerde) omslag intussen weer achter ons hebben gelat­en? Gegeven de onderliggende fun­da­mentele oorza­k­en is er toch nog weinig reden voor een posi­tieve stem­ming ondanks deze posi­tieve boventoon.

De ​‘posi­tieve’ ontwik­kel­ing
De belan­grijk­ste posi­tieve ontwik­kel­ing voor dit moment is de zojuist genoemde groei in de belan­grijk­ste OESO-lan­den. Dat gaf extra voed­sel aan de onver­saagd opgaande beurstrend. Waar­door is deze groei tot stand gekomen? Door­dat de con­sument meer ging con­sumeren als gevolg waar­van de pro­du­cent meer ging pro­duc­eren? Door­dat de banken meer geld gin­gen uitle­nen? Door­dat de werk­loosheid daalde (laat­ste cijfer was 35 miljoen Amerika­nen die van de zgn. food stamps moeten zien rond te komen, ter­wi­jl de werk­loosheid in Europa eve­neens snel oploopt)? Door­dat de wereld­han­del weer toe­nam (meer export, meer import)? Meer trans­port? Alle­maal neens! 

Het vooropgezette plan van de cen­trale over­he­den was om de economieën zodanig te stim­uleren dat op z’n minst de krimp tot een min­i­mum beperkt zou bli­jven! De enorme kap­i­tal­en die daar­toe wer­den aangewend, kwa­men regel­recht uit de geld­pers gerold, ter­wi­jl de schulden al een schi­er abstracte omvang hebben aangenomen. Het sen­ti­ment diende hoe dan ook posi­tief te wor­den beïn­vloed, ongeacht de enorme begrot­ing­steko­rten die daar­van het gevolg zijn. Tegelijk werd er geen aan­dacht besteed aan een andere uit­spraak van de OESO, waarin werd verwacht dat de wereld­han­del dit jaar met 16% zou terug­vallen. Je zou juist zeggen dat deze uit­spraak in tegen­spraak is met de posi­tieve uitspraken.

Vervlo­gen hoop
In een tv-inter­view op deze gedenkwaardi­ge ⁹⁄₁₁ oreerde Alan Greenspan dat de menselijke aard (human nature) een nieuwe mon­di­ale finan­ciële cri­sis onver­mi­jdelijk maakt. Dit heeft vol­gens hem te mak­en met de unquench­able capa­bil­i­ty of human beings when con­front­ed with long peri­ods of pros­per­i­ty to pre­sume it will con­tin­ue (de onblus­bare neig­ing van de mens ten tijde van een lange peri­ode van vooruit­gang te veron­der­stellen dat deze zich hoe dan ook voortzet). ​‘Juist dit geloof zette de mens aan tot spec­u­latieve excessen met gevol­gen die de wereld reeds sinds de 18^e eeuw hebben getek­end’. Voorts zei hij dat een vri­je han­del niet mogelijk is met ​‘high­ly restric­tive, reg­u­lat­ed domes­tic mar­kets’. Doelde hij hierop de machi­naties en manip­u­laties van de mark­ten? We zullen het waarschi­jn­lijk nooit weten.

Nieuwe hoop
Los van Greenspan’s uit­sprak­en is de hoop nu geves­tigd op het overne­men van het stok­je door de pri­vate sec­tor, in casu de con­sument en de pro­du­cent, verder ges­tim­uleerd door over­names en de nage­noeg onver­min­derde groei in Azië. Maar ook in Chi­na zijn er opeens 20 miljoen gereg­istreerde werk­lozen bijgekomen en zijn er intussen ook een kleine 200.000 bedri­jven bel­ly up gegaan. Tegelijk zijn 275 nieuwe (voor­namelijk infra­struc­turele) pro­jecten opges­tart. Natu­urlijk, het Azi­atis­che con­ti­nent is onvergelijk­baar sterk­er gewor­den vergeleken met de V.S. en Europa. Echter, juist door de immense dol­lar­reserves en de risico’s die daaraan kleven, begint ment zich aldaar wel meer te bezin­nen en te oriën­teren op de ontwik­kel­ing van de eigen mark­ten. Dat betekent bijvoor­beeld meer appeti­jt voor over­names met name in de grond­stof­fen­sec­tor en min­der appeti­jt voor de opname van buiten­lands (lees Amerikaans) schuldpapier.

Wat even­min onver­meld mag bli­jven is dat er nog meer dan $9.000 mil­jard aan de zijli­jn gepar­keerd staat om (opnieuw) te wor­den belegd. Uit de hoogte van deze som spreken op zich al vol­doende vraagtekens ten aanzien van de huidi­ge beleggingsperspectieven.

Nieuwe risico’s
In de V.S. heerst er intussen een toen­e­mende angst voor een nieuwe ​‘tidal wave’ nu op de com­mer­ciële vast­goed­markt (kan­toorge­bouwen, shop­ping malls, hotels en indus­trieel vast­goed). Het gaat vooral­snog om een slordi­ge $100 mil­jard die niet meer financier­baar is uit hoofde van de gedaalde huurinkom­sten, leeg­stand en gedaalde mark­t­waarde. Ook in deze sec­tor zijn de lenin­gen leuk verknipt, ver­pakt en verkocht aan banken, verzek­er­ings­maatschap­pi­jen, pen­sioen­fond­sen en andere beleg­gingsin­sti­tuten. Opnieuw dreigt de over­heid te wor­den gecon­fron­teerd met ​‘to-big-to-fail’ situaties.

Voorts luidt de verwacht­ing vol­gens Bank Unit­ed (deze zit er ken­nelijk niet bij!) dat er nog min­stens 1.000 banken op de nom­i­natie staan om om te vallen, omdat ze geen staatss­te­un kri­j­gen zoals de groot­banken. Het gaat voor­lop­ig ​‘slechts’ om het ver­damp­en van nog eens een slordi­ge $300 mil­jard. Het betre­ft vooral kleinere en mid­del­grote banken die vooral het mid­den- en kleinbedri­jf bedien(d)en.

Groot­ste risico
Het meest fnuik­end zou een verder weg­val­lende dol­lar zijn die moet lei­den tot een hogere rente en direct zal lei­den tot een verdere terug­val van de Amerikaanse economie. Het terug schroeven van de grootschalige aankoop van Amerikaans staatspa­pi­er door Chi­na zou daar­toe de bek­ende drup­pel kun­nen zijn. De Chinezen hebben reeds op meerdere gele­gen­heden aangegeven de quan­ta­tive eas­ing (draaien van de geld­pers) spu­ugzat te zijn. Daar komt nu het nieuws bij dat de V.S. intussen aan buiten­landse banken ​‘een faciliteit’ hebben gebo­den om Amerikaanse staatss­chuld te kopen met hen uit de geld­pers aan­gereik­te dol­lars. Het zou in eerste instantie om ongeveer $500 mil­jard gaan. Idiot­er moet het toch echt niet worden! 

De gold bul­lion banks doen er intussen alles aan om mid­dels shorts de goud­pri­js onder druk te houden en daarmee de dol­lar ​‘op niveau’ te houden. Het een noch het ander lijkt te lukken. De dol­lar zakt en bijgevolg het spiegel­beeld goud sti­jgt en heeft de door de autoriteit­en gestelde boven­grens van $1.000 weer bereikt. Gezien het absurde manip­u­latieve over­hei­ds­beleid wordt thans open­lijk gespro­ken van orga­nized crime syn­di­cats, die doen denken aan de insti­tuten bin­nen de voor­ma­lige Sov­jet-Unie. Een gezonde economie kan het nu een­maal nooit stellen zon­der gezonde fundamentals. 

Papieren tijger
Het huidi­ge her­s­tel duidt op niet meer dan een door bankpa­pi­er ingezet her­s­tel waar­bij alleen slechts sprake is van schuld­stapel­ing, waar­voor de belast­ing­be­taler straks het gelag betaalt.

Intussen weten we ook dat de economis­che groei van de afgelopen 25 jaar voor­namelijk het gevolg is geweest van de kun­st­matig laag gehouden rente, waar­door de risi­cop­er­cep­tie uit het oog werd ver­loren. Dat heeft de grote aanzet tot de kredi­et­groei gegeven als gevolg waar­van de con­sump­tie sterk werd ges­tim­uleerd. Der­halve waande men zich voor lange tijd rijk. Echter, als je het kredi­et uit het cir­cuit haalt, zou er afgezien van de weten­schap­pelijke alsmede de tech­nol­o­gis­che vorderin­gen sinds 1980 nauwelijks sprake geweest kun­nen zijn van enige wel­vaartssti­jging. Het kredi­et vor­mde het absolute vlieg­wiel voor de groei gedurende de afgelopen 25 jaar. 

Nu de banken weliswaar geholpen door de cen­trale over­heid weer over vol­doende mid­de­len beschikken, zijn ze nog niet van hun schuld af. Gegeven het uiterst fragiele economisch her­s­tel staan de banken aller­minst te drin­gen om weer geld uit te lenen. Ze zetten het liev­er weer uit bij de cen­trale bank, al is het maar tegen een min­i­male rente, of nog beter ze lossen deze ver­schot­ten weer af om boete­be­talin­gen te voorkomen. Daarmee is de groei aller­minst gediend.

Twee kwaden
Voorts dringt zich bij de cen­trale banken het moment steeds meer op om de stim­u­lerin­gen af te bouwen gezien de zeer sterk oplopende teko­rten en daarmee ook de staatss­chuld. Die zou dus bli­jven door­groeien zon­der dat hier enige dekking tegen­over staat, al was het maar de dekking van een aantrekkende economie. Zodra deze echter aantrekt, dreigt de rente weer omhoog te moeten om het inflatiegevaar de kop in te drukken. Nog nooit is het inflatiegevaar zó groot geweest! Daarmee zou dan een dubbele dip in gang wor­den gezet. 

Het ver­schil
Omdat de huidi­ge sit­u­atie vol­strekt onvergelijk­baar is met die van de jaren ​‘30. Ja, ook toen was er een groot schuld­prob­leem en ook toen was er sprake van een lage economis­che groei. Maar die lage economis­che groei gold des­ti­jds wereld­wi­jd en dat is nu niet het geval. De grote trekkers Chi­na en India met samen al één derde van de wereld­bevolk­ing deden toen nog niet mee. Dat is nu beduidend anders. Met hun schuld­vri­je reserve­posi­ties kun­nen ze hun groei bli­jven stim­uleren zon­der grote teko­rten te veroorza­k­en. Het finan­cieel ​‘uit­ge­woonde’ West­en kan hier weinig tegen­over stellen dan ken­nis aan te lev­eren. Dit maakt nu het ver­schil. Hopen op een beter sce­nario voor het West­en lijkt bij­zon­der ijdel. De enorme schulden­berg is een te grote hand­i­cap om een gezonde groei mogelijk te mak­en. Kor­tom, de groei geldt vooral de niet-West­erse regio!

Robert Bron­cel
US Markets