Vandaag is de rente op Griekse staatsleningen met een 10-jarige looptijd opgelopen naar 8,57 %. Daarmee is deze rente inmiddels maar liefst 5,5 % hoger dan die op vergelijkbare Duitse staatsleningen. Vandaag maakte Eurostat – het Europese bureau voor statistiek – bekend dat het Griekse begrotingstekort nog hoger uitvalt dan tot op heden werd gevreesd. Het blijkt niet 12,9 % maar 13,6 % te zijn. De Griekse regering heeft weliswaar een pakket van forse bezuinigingen afgekondigd maar beleggers hebben er weinig vertrouwen in en de bevolking heeft er niet veel zin in. Zo begonnen duizenden Griekse ambtenaren een 24-uursstaking met een mars door Athene.
In afwachting van het verzoek van de Griekse regering aan de Europese Unie en het IMF voor hulp neemt de spanning op de Europese obligatiemarkt sterk toe. Want waar Griekenland al door velen wordt afgeschreven richten de markten zich ondertussen ook op Portugal. Zo liep de rente op 10-jaars Portugese staatsleningen op naar 4,87 %, maar liefst 1,8 % hoger dan de Duitse benchmark. Op een nieuwe emissie van 15-jarige staatsobligaties in Spanje bleven de inschrijvingen ver achter bij de verwachtingen. Want hoewel de 10-jaars rente in Spanje nog steeds onder de 4 % ligt geldt ook dit land als een zwakke broeder binnen de Eurozone. De verzekeringspremie op Griekse staatsleningen is naar niet eerder gekende hoogten opgelopen. Dat zelfde geldt voor de premies op Portugese en Spaanse staatsleningen.
Deskundigen zijn het er wel over eens dat de Grieken hun torenhoge rentelasten niet lang meer zullen kunnen dragen. Officieel heeft Griekenland nog steeds geen verzoek ingediend bij de Europese Commissie en het IMF. De Griekse minister van Financiën Papaconstantinou ontkend de geruchten als zou er samen met het IMF en de EU gezocht worden naar een herstructurering van de staatsschuld. En de term herstructurering is een eufemisme voor een default. In plaats van faillissement wordt de term default gebruikt want een land kan – in tegenstelling tot een bedrijf — immers nooit failliet. Bij een default kan een land zijn betalingsverplichtingen aan zijn schuldeisers – obligatiehouders – niet langer nakomen. Voor de houders van Griekse staatsobligaties dient zo langzamerhand het ergste gevreesd te worden. Hoe lang zullen zij nog rente ontvangen over hun uitgeleende geld? En zal hun lening ooit nog afgelost worden? Eerder in de recente geschiedenis ondergingen obligatiehouders van Russische en Argentijnse staatsobligaties hetzelfde lot.
Terwijl de spanning stijgt, zoekt de markt naar een bevestiging dat het eerder uitgesproken hulppakket van de EU en het IMF ook daadwerkelijk wordt aangewend. Maar dat zou nog wel eens twee tot drie weken kunnen gaan duren. Er vinden in de tussentijd namelijk eerst nog Duitse verkiezingen plaats. Voor de Duitse regering lijkt hulpverlening aan Griekenland voor die tijd geen optie daar de meerderheid van de bevolking mordicus tegen is. Maar voor Griekenland zouden twee tot drie weken wel eens te lang kunnen zijn. De markten worden per dag ongeduldiger getuige de steeds verder stijgende rente. En voor de Grieken betekent en hogere rente een hogere schuldenlast. De Grieken bevinden zich in een zogenaamde debt trap.
De crisis begon met een bankencrisis. De overheden moesten te hulp schieten om het financiële systeem van de ondergang redden. Dat is gelukt. En de meeste banken zien hun conditie gezien de recente bedrijfsresultaten steeds verder verbeteren. Maar nu de overheden de banken hebben gered is de grote vraag wie de overheden gaat redden? Wie gaat ze van deze enorme schuldenlast afhelpen? Het scenario van de monetaire autoriteiten is steeds geweest de economie met grootschalige staatssteun te stimuleren waardoor de schulden vervolgens vanzelf weer zouden gaan afnemen. Een tough balancing act die in Azë en de VS lijkt te gaan slagen maar komt voor verschillende trage Zuid-Europese broeders dat herstel wel snel genoeg? Griekenland vormt de eerste test. Maar zal het bij deze Griekse tragedie blijven of zullen de markten zich daarna gaan richten op de volgende zwakke broeder? En hoever gaat de Europese Unie (lees: Duitsland) in zijn pogingen de euro overeind te houden? Sinds het uitbreken van de Griekse crisis heeft de euro reeds met 13 % aan waarde verloren ten opzichte van de dollar. Hoeveel verder nog?
Jan-willem Nijkamp
US Markets