Nog voor de centrale bank van de VS publiek maakte opnieuw over te gaan tot het grootschalig opkopen van staatsleningen werd deze beslissing reeds zwaar door veel deskundigen bekritiseerd. Het opnieuw aanzetten van de geldpersen zou òf volledig ineffectief zijn òf hyperinflatie tot gevolg hebben. Wat de gevolgen van deze kwantitatieve verruiming (QE2 in jargon) in de VS ook moge zijn, het kan nooit èn ineffectief zijn èn leiden tot hyperinflatie. En naar alle waarschijnlijkheid geen van beide.
Tijdens een bijeenkomst in Jackson Hole eind augustus hintte de gouverneur van de centrale bank van de VS reeds op de mogelijkheid dat de Fed nieuw staatspapier zou kunnen gaan opkopen teneinde de Amerikaanse economie van een nieuwe impuls te kunnen voorzien. Dat was hard nodig daar de werkloosheid hardnekkig hoog bleef ondanks het reeds anderhalf jaar ingezette economische herstel. Middels deze aankopen van staatsobligaties blijft de rente op risicomijdende beleggingen kunstmatig laag. Beleggers worden zo met zachte hand in de richting van meer risicodragende beleggingen geduwd. Bovendien zou deze lagere rente de dollar minder aantrekkelijk maken. En net als een lage rente draagt ook een lagere dollar bij aan een herstel van de kwakkelende economie.
De markten hadden het meteen begrepen. De reële – voor inflatie gecorrigeerde – rente op 10-jaars staatsleningen daalde met een half procent. De dollar verloor zelfs 9 % aan waarde ten opzichte van de euro en de aandelenkoersen stegen met meer dan 15 %. Daarmee werd de kritiek als zou QE2 geen resultaat hebben onmiddellijk gelogenstraft. Integendeel, slechts de aankondiging van het beleid had al geleid tot het gewenste effect. En van de geplande aankopen van 600 miljard dollar tot medio volgend jaar was nog geen cent uitgegeven!
Maar het uiteindelijke doel van de Fed is het aanjagen van de economische groei en het terugdringen van de hoge werkloosheid. Met enige vertraging zou de lagere rente moeten zorgen voor meer investeringen in het bedrijfsleven en een hoger bestedingspatroon van de consument. Bovendien zorgen hogere aandelenkoersen voor een welvaartseffect onder de consumenten. Met een toename van de bestedingen tot gevolg. En tenslotte stimuleert de lagere dollar de Amerikaanse export. De eerste tekenen zijn reeds zichtbaar in de recent weer enigszins opgeveerde economische cijfers. De detailhandelsverkopen stijgen weer, exporterende bedrijven rapporteren opvallend mooie winsten en bedrijven werven zelfs weer nieuw personeel.
Het beleid van de Fed is dus verre van ineffectief. Sterker, het had al resultaat voordat het officieel werd aangekondigd. Maar het gevaar van een sterk uit de hand lopende inflatie dan? De centrale bank kan de economie toch niet ongestraft met dollars overspoelen? Dat valt alleszins mee. De VS lijken in de verste verte niet op de Weimar Republiek uit de jaren ’20 en ’30. Het toenmalige Duitsland ging ten onder aan een inmiddels historische geworden hyperinflatie. Maar met de grootschalige creatie van nieuwe dollars heeft de Fed niet meer gedaan dan de taak van het commerciële bankwezen overnemen. Wanneer banken geen geld uitlenen en de totale geldhoeveelheid nauwelijks groeit moeten de monetaire autoriteiten deze taak maar op zich nemen. En van inflatie is nog geen sprake. TIPS – voor inflatie gecorrigeerde staatsleningen - prijzen momenteel een inflatie in van slechts 2,4 % voor een periode van 18 jaar! Vooralsnog niets om bang voor te zijn. En die zwakkere dollar dan? Hoewel deze veel onrust onder de handelspartners van de VS veroorzaakt is het een bittere noodzaak om het gierende tekort op de Amerikaanse handelsbalans terug te dringen. En daarmee weer enig evenwicht in de wereldeconomie te brengen.
In een eerder artikel beschreef ik reeds dat de Fed met zijn aankondiging voor 600 miljard dollar aan staatsobligaties te gaan kopen zich schuldig lijkt te maken aan overkill. Recente cijfers duiden immers op een sterkere economie dan eerder werd verondersteld. Het is niet ondenkbaar dat het niet noodzakelijk blijkt om de volledige 600 miljard te besteden. De Fed heeft de markten reeds op het goede spoor gebracht zonder een cent uitgegeven te hebben. Aandelenkoersen anticiperen immers altijd op de reële economie en de toonaangevende westerse beurzen staan inmiddels al weer op het niveau van voor het faillissement van Lehman Brothers.
Jan-willem Nijkamp
voor US Markets