De financiële crisis: hebben we het ergste achter de rug of moet het ergste nog komen?
De financiële crisis.
Er is in de media al veel gezegd en geschreven over de crisis die momenteel de financiële wereld teistert.
Ik durf te zeggen dat er een reëel gevaar is dat we het ergste nog niet hebben gezien. Dan heb ik het over
omvallende financiële instellingen en een diepe wereldwijde recessie.
Het lijkt een boude uitspraak maar laten we alle gebeurtenissen en feiten van de afgelopen maanden eens de revue passeren.
We weten allemaal dat de dollar de valuta van de wereld is. Overal ter wereld kan je met de dollar terecht. Alle grondstoffen worden in dollars afgerekend.
Op zich hoeft dit geen probleem te zijn ware het niet dat, hoewel we allemaal te maken hebben met de dollar via de wereldhandel, we er verder totaal geen invloed op uit kunnen oefenen. De Amerikaanse overheid drukt deze biljetten en de laatste tijd lijkt het wel alsof het hun een lieve lust is. Het lijkt wel of de enige beperking de productie van geldpersen te zijn.
Toen we nog de gouden standaard hadden en de valuta gekoppeld was aan de goudreserve bestond dit probleem niet.
De wereld is echter veranderd.
Door het loslaten van de gouden standaard kunnen overheden eigenlijk onbeperkt geld bijdrukken.
Door o.a. de globalisatie en alle moderne communicatiemiddelen is de wereld een stuk kleiner geworden. Geen enkel land is autarkisch. Met andere woorden: een financiële crisis in het ene land heeft gevolgen voor andere landen. Denk niet dat wij worden gespaard.
Laten we eens een aantal onderwerpen langsgaan en kijken hoe e.e.a. te maken heeft met de financiële crisis.
De financiële instellingen
Afschrijvingen, afschrijvingen en nog eens afschrijvingen.
De ene na de andere financiële instelling moet een afschrijving bekend maken. We praten dan niet over een 10-tal miljoenen, née we hebben het over miljarden per instelling.
Het blijft ook niet bij één afschrijving per instelling. Née, Citigroup heeft er al 3 extra gedaan nadat de eerste keer toch heel duidelijk werd gezegd dat dit de enige afschrijving zou zijn.
Het dividend zou ook intact blijven. Echter uiteindelijk is het dividend toch maar even met 40% verlaagd.
De totale stand is op dit moment zo’n 130 miljard dollar. De Deutsche bank heeft geschat dat het totaal kan oplopen tot zo’n 500 miljard dollar. Laten we ervan uit gaan dat de analisten van de Deutsche bank deze uitspraak niet hebben gedaan tijdens het Oktober fest maar dat hier een gedegen onderzoek aan ten grondslag ligt. Waar en bij wie liggen dan die 370 miljard aan problemen?
Er liggen dus genoeg negatieve verassingen in het verschiet.
MBIA een van de grootste obligatieverzekeraars in de V.S. maakte van de week bekend dat het 2,3 miljard verlies heeft gemaakt in het 4de kwartaal. Er was onrust in de markt omdat de verwachting was dat de triple A status van MBIA zou worden verlaagd. Zou de status worden verlaagd dan zou ook de status van de verzekerde obligaties worden verlaagd wat een schokreactie door de financiële wereld zou sturen.
Redding was nabij: de topman verklaarde dat er geen sprake was van een verlaging. Gerustgesteld door dit goede bericht steeg de DOW.
De volgende dag maakte kredietbeoordelaar S&P bekend dat het de triple A status van MBIA toch gaat evalueren. Het bedrijf is op “creditwatch” gesteld. De DOW reageert niet.
Zou het zo zijn dat de belegger alleen reageert op het goede nieuws en het slechte nieuws negeert? Het lijkt er wel op.
Maar hoeveel vertrouwen moeten we hebben in de topmannen van de financiële instellingen?
Je mag toch verwachten dat deze mannen, die allen een topsalaris plus bonus ontvangen, integer zijn en het belang van bedrijf, werknemers en klanten voorop stellen.
De werkelijkheid is anders. De ene na de andere topman moet z’n biezen pakken nadat onder hun leiding onverantwoordelijke risico’s zijn genomen en het bedrijf in gigantische moeilijkheden is gebracht.
Op zich is er niets mis mee dat een falende topman moet aftreden. Ware het niet dat deze topmannen megabonussen meekrijgen voor deze wanprestatie. De topman van Merill Lynch zelfs $140 miljoen.
Ook bij ons in Nederland kunnen de topmannen er wat van. Neem nou Rijkman Groenink de topman van ABNAMRO. Jarenlang komt de koers van dit aandeel niet van z’n plaats doordat de prestaties ver beneden de verwachtingen blijven. Hedgefunds ruiken hun kans en dwingen een overname af. Rijkman Groenink neemt afscheid met 30 miljoen euro in de enveloppe.
Je kan je afvragen waar de prioriteiten van deze mensen liggen.
Dit geldt niet alleen voor de topmannen maar ook voor andere medewerkers die met miljoenen of miljarden werken.
We hoeven maar te denken aan onze Franse “fradeur” bij Societe Generale. Ook hij nam al dan niet geautoriseerd gigantische risico’s met andermans, het mijne en het uwe, geld om zijn bonus te maximaliseren.
Dit geeft toch weinig vertrouwen in de robuustheid van deze instellingen.
Economische groei
In het 3de kwartaal van 2007 was de economische groei in de V.S. zo’n 4,9 %, in het 4de kwartaal was het weggezakt naar 0,6% terwijl een 1,1% groei was verwacht. Ook die 1,1% was al een sterk verlaagde verwachting.
Als het zo snel en zo hard wegzakt kunnen we misschien wel zeggen dat de V.S. in een recessie terecht zijn gekomen.
Renteverlagingen
Iedere keer als er een probleem is met de beurs of met de economie komt als een soort superman Alan Greenspan en tegenwoordig Ben Bernanke opdraven met een renteverlaging om de consument en belegger weer gerust te stellen.
De beurs veert na zo’n renteverlaging vaak op. Terwijl het effect van een renteverlaging op z’n vroegst over een jaar pas effect sorteert.
Trouwens zitten we eigenlijk te wachten op dat effect?
Weer meer mensen die zich nog dieper in schulden steken om toch maar mee te kunnen doen met de consumptie.
Een bubble in the making!!!
Arbeidsmarkt
Op de Amerikaanse arbeidsmarkt moet de werkgelegenheid iedere maand met zo’n 100.000 voltijd banen toenemen om alleen al de bevolkingsgroei bij te houden.
In januari was verwacht dat er 85.000 banen bij zouden komen. Te weinig voor een gezonde economie. Echter het werkelijke cijfer bedroeg 17.000 banen minder. Dat is dus 117.000 banen te weinig voor een gezonde economie. Voor het eerst in 4,5 jaar dat er een afname was in het aantal banen.
In de VS is ruim 18% van de werklozen langer dan 6 maanden werkloos. Na 6 maanden werkloos thuis te hebben gezeten wordt de uitkering gestopt. Deze mensen vallen dus terug op hun spaarsaldo. Vaak is dit niet aanwezig. Het is wel duidelijk dat dit niet positief uitpakt voor het consumptiegedrag van deze mensen.
In het verleden is zo’n percentage alleen vertoond tijdens een recessie.
Inflatie
De inflatie in de V.S. bedraagt al meer dan 4%. Om te voorkomen dat een hoog inflatiecijfer moet worden geproduceerd wordt er tegenwoordig gekeken naar de core inflatie. Dit is de inflatie zonder prijsstijgingen voor brandstof en voeding. Onder het mom dat de prijzen voor brandstof en voeding erg volatiel zijn.
Ondanks het feit dat we de prijsstijging van de brandstof buiten het inflatiecijfer houden moet de Amerikaan wel degelijk aan de pomp deze verhoogde prijs betalen. En dat hakt erin. Olie in dollars is in een jaar tijd al gestegen van $50 per barrel naar bijna $100. Niet dat alles aan de pomp wordt doorberekend maar toch.
Kortom nog een aanslag op de al steeds krapper wordende portemonnee.
Overige
Ik kan zo nog wel een tijdje doorgaan over de instortende huizen markt, problemen met creditcardschulden ($1.000 miljard), leningen voor de aanschaf van auto’s ($600 miljard waarvan bijna 100 miljard risicovol) etc.
Voorlopig wil ik het even hierbij laten.
Mijn conclusie:
Het roekeloze gedrag van voornamelijk Amerikaanse financiële instellingen en de Amerikaanse overheid heeft ertoe geleid dat het vertrouwen in de dollar en financiële instellingen in het algemeen een behoorlijke knauw heeft gekregen.
Dit kan de Amerikaanse en de wereld economie in een (diepe) recessie sleuren.
Volgens mij niet een gewone conjuncturele recessie maar een die wordt verdiept door bovengenoemde oorzaken.
Op zowel korte als middellange termijn ben ik erg bearish. Ik ga niet roepen hoeveel de DOW of AEX kan dalen. Dat weet namelijk niemand. Ik weet zelfs niet of de beurs gaat dalen. Eigenlijk weet ik helemaal niets.
Alleen kan ik zeggen dat ik met de huidige onzekerheden liever aan de kantlijn sta dan vol in aandelen te zitten.
Jos van Rooijen
US Markets