DE DOLLAR BUBBLE

Beleg­gers wor­den heen en weer ges­lingerd door betere en slechtere verwachtin­gen. Zal het weer goed komen of dienen we waakza­am te bli­jven? Het antwo­ord is sim­pel: het zal voor jaren niet meer goed komen!

DE DOL­LAR BUB­BLE

Beleg­gers wor­den heen en weer ges­lingerd door betere en slechtere verwachtin­gen. Zal het weer goed komen of dienen we waakza­am te bli­jven? Het antwo­ord is sim­pel: het zal voor jaren niet meer goed komen! Opval­lend is dat er de laat­ste tijd vergelijkin­gen opduiken met het einde van de ​‘Titan­ic’ onder de wereldim­peri­ums: het Romeinse Rijk. Aan de val van dit rijk ligt een com­bi­natie van fac­toren ten grond­slag. Het voert in dit bestek te ver hierop dieper te gaan doch een paar van deze fac­toren zijn wel sig­nif­i­cant te noe­men, zoals:

• gel­dont­waard­ing door veel meer uit te geven dan er bin­nen kwam; de gouden munten moesten wor­den ver­van­gen door munten van goed­kop­er allooi (waardedal­ing!)
• oor­log voeren in het kad­er van gebieds­de­len veroveren 
• een veel te hoog mil­i­tair budget 
• verk­wist­ing van hulp­bron­nen; in die tijd gold dat vooral de landbouw. 

De befaamde Britse his­tori­cus Andrew Toyn­bee was van mening dat ​‘the Roman Empire had a rot­ten eco­nom­ic sys­tem from its incep­tion and its insti­tu­tions steadi­ly decayed over time’ (het Romeinse Rijk kende vanaf het begin een slecht economisch sys­teem, waar­door haar insti­tu­ties langza­am maar zek­er in ver­val raak­ten). Om de onder­da­nen van de ver­slechterende omstandighe­den af te lei­den, werd er gezorgd voor ​‘brood en spelen’. 

De VS
Het Amerikaanse ​‘Rijk’ lijkt nu op het punt van soort­gelijke oneven­wichtighe­den te zijn aangekomen. Ter ver­hulling van de werke­lijke stand van zak­en wordt zwaar ingezet op mark­t­ma­nip­u­latie. Op deze wijze denkt men het vertrouwen in de dol­lar in stand te kun­nen houden. Om de immense schul­dreken­ing te kun­nen betal­en, dient er op grote schaal van het buiten­land geleend te wor­den. Wash­ing­ton ziet geen kans meer tot schuld­saner­ing te komen en zet bijgevolg de geld­pers wagen­wi­jd open om de rente laagte te houden (er is op deze wijze geen gebrek aan liq­uiditeit). Een post waarop als eerste zou kun­nen wor­den bezuinigd, is defen­sie. Immers 44% van al het Amerikaanse belast­inggeld gaat op aan deze ​‘tak van sport’. Aan defen­sie wordt meer uit­gegeven dan het totaal dat de rest van de wereld hier­aan spendeert. Afbouw is lastig, omdat de wapenin­dus­trie ver­reweg de groot­ste indus­trie is. Dit zou weer miljoe­nen banen kosten. 

Lastige opdracht
Bezuinigin­gen door­vo­eren of de belast­ing ver­hogen ten tijde van een ver­slechterende economie is onverkoop­baar. Dat zelfde geldt voor rentev­er­hogin­gen. Intussen zit de VS wel opgescheept met een totaal van $ 56.000 mil­jard (56 biljoen) aan ongedek­te ver­plichtin­gen, te danken aan het ​‘een­drachtige’ beleid van Wash­ing­ton samen met de Fed – de cen­trale bank. 


Het zal duidelijk zijn dat de Fed niet die onafhanke­lijke rol is toebe­deeld zoals de voor­ma­lige cen­trale banken in Europa en de ECB lat­er bin­nen de Europese Unie had­den resp. heeft. Sterk­er, de Fed blijkt niet veel meer dan het uitvo­er­ing­sor­gaan van de Amerikaanse regering te zijn. 

Fout beleid
Waar ging het fout? Terug­b­likkend zou je kun­nen zeggen: bij de afbouw van de Gouden Stan­daard, waar­bij de geld­cir­cu­latie nog voor bij­na de helft door goud was afgedekt. Dit insti­tu­ut – vin­d­ing van Isaäc New­ton – heeft meer dan 200 jaar stand gehouden. Tot die tijd kon je papi­er inruilen voor goud. Regeringslei­ders begonnen echter steeds meer in te zien dat deze Stan­daard een blok aan het been vor­mde om een sneller ontwikke­lend economisch pro­ces op gang te bren­gen. Er waren in de voor­gaande eeuwen veel min­der mid­de­len beschik­baar om van over­hei­dswege bin­nen een redelijk afzien­bare tijd betere leefom­standighe­den te creëren. Per slot zou dit tot poli­tiek gewin lei­den zon­der dat het leek op een sigaar uit eigen doos, jawel van het nages­lacht (wie dan leeft dan zorgt).

Koop­krachtver­val
Toen voor­ma­lig pres­i­dent Nixon (dus niet de Fed!) pre­cies 38 jaar gele­den de stekker uit het stop­con­tact van Bret­ton Woods (1944) trok, was het hek hele­maal van de dam. Immers tot die tijd kon je nog je papiergeld in Ameri­ka tegen goud inwis­se­len, ter­wi­jl de meeste andere valuta’s een vaste wis­selko­ers met de dol­lar kenden. Vanaf die tijd ken­nen we zwevende valuta’s. Sinds 1971 heeft de dol­lar ca. 95% van haar koop­kracht ver­loren en is het nu nog wacht­en op het ver­damp­en van de laat­ste 5%. Maar ook andere valuta’s hebben intussen zwaar tegen het goud moeten inlev­eren en wel om dezelfde reden: gel­dont­waard­ing. Zo is de koop­kracht van de euro (ecu tot 2001) sinds begin van deze eeuw al ruim­schoots gehalveerd.



Hier wordt de goud­pri­js gevol­gd maar eigen­lijk dient dit ver­taald te wor­den in koop­krachtver­lies zoals duidelijk wordt in onder­staande grafiek. 



Dat is het echte inflatieci­jfer! Echter, een vat olie kost thans in goud nog even­veel als 100 jaar gele­den (hier­aan kon je bijvoor­beeld aflezen hoe schromelijk over­dreven de oliepri­js vorig jaar was – nota bene juist ten tijde van een teruglopende vraag!). 

Dis­ney World
Eén van de bek­end­ste ingrediën­ten van de Amerikaanse ​‘brood en spe­len’ is de cred­it card. De gemid­delde schuld ligt thans op $ 9.000 per card. Een Amerikaan bez­it gemid­deld negen cards, er in resul­terend dat de totale huishoud­schuld intussen is opgelopen naar $14.000 mil­jard. De Amerika­nen lev­en in een com­plete fan­tasiew­ereld ingelu­id met Dis­ney. Zij beschouwen het lenen buiten hun polsstok als een ver­wor­ven recht. Nu verwacht­en ze dat Wash­ing­ton ze er wel uit redt. 

​‘Do like the Romans did’
Zoals ook ten tijde van het Romeinse Rijk kent de spilzucht geen gren­zen, is er sprake van een onhoud­baar mil­i­tair appa­raat zon­der oog te hebben voor aller­lei finan­ciële, sociale en poli­tieke excessen die samen tot de ​‘the point of no return’ lei­d­den. Het Romeinse Rijk heeft dat niet overleefd.

Fin de siècle
Naar­mate het bos verder uit­dunt als gevolg van de papierver­slin­dende geld­drukpers zal zelfs het hout duur­der wor­den tot­dat de con­sument begri­jpt dat het papiergeld z’n tijd heeft gehad. In wezen niets nieuws, want dit prob­leem is van alle tij­den. De uitholling van de west­erse valuta’s met de dol­lar voorop bleek vooral mogelijk omdat we meen­den met onze kredi­etop­vat­tin­gen ten tijde van een lage inflatie opnieuw het wiel te hebben uitgevonden. 

Een en ander werd aange­wakkerd door de euforie rond de implosie van het com­mu­nisme en de lage lonen in Azië eind jaren ​’80 en jaren ​’90. De economie werd verder ges­tim­uleerd mid­dels een bij­na onge­brei­delde lib­er­alis­er­ing en kredi­et­groei als gevolg van de geringe risi­cop­er­cep­tie (lage rente), resul­terend in een nage­noeg onon­der­bro­ken economis­che opgang daterend vanaf begin ​‘80-er jaren. 

Kent u de ter­men Reago­nom­ics en Thatch­erism nog? Reagon en Thatch­er waren immers de ​‘archi­tecten’ van deze peri­ode van economis­che opgang. Ook zij geloof­den in sprook­jes! De politi­ci die in hun sporen traden, gin­gen onver­droten voort. Achter­af kun­nen we zeggen dat deze poli­tiek uitein­delijk ingelu­id met het derivaten’feestje’ totaal heeft gefaald. Je kunt het vergelijken met de onder­gang van de vol­strekt onzinkbaar geachte Titan­ic, waarop de mensen ook tot het laatst dacht­en dat dit schip op z’n minst wel zou bli­jven dri­jven, edoch!

Cri­sis and opportunity
Tot voor kort kon­den we bli­jven geloven dat onze wereld­wi­jd omspan­nen economie intussen was uit­ge­groeid tot één groot sys­teem van checks and bal­ances, maar blijkt achter­af niets anders dan de optel­som van mil­jar­den trans­ac­ties en inter­ac­ties tussen miljoe­nen wezens te zijn. Zodra de economie teke­nen van inef­fi­cien­cy begon te ver­to­nen, gin­gen er slachtof­fers vallen. Thans is het een zaak van cri­sis and oppor­tu­ni­ty gewor­den. Hoe kun je je het beste wape­nen tegen koop­krachtver­lies en voorts ook nog winst mak­en? De vaste lez­ers van deze col­umn ken­nen het antwo­ord al!

Bot­tom Line
Waar regerin­gen en cen­trale banken hun hand hebben over­speeld, valt er vanu­it dit kamp weinig anders te verwacht­en dan dat ze met 100% zek­er­heid op ramko­ers bli­jven met een echte schuld­saner­ing. Om deze reden is het niet ver­won­der­lijk dat de roep om een andere reserve­va­l­u­ta en meer goud­dekking steeds luider wordt. 

Dus de bot­tom line is door zelf voor koop­kracht­be­houd te kiezen waar de over­heid dit nalaat, faalt of sterk­er onder­graaft! We zullen terug­moeten naar een basis­sys­teem, waarin geld niet meer is dan het ruilmid­del om mark­ten in stand te houden en nóóit meer het mid­del om meer geld te creëren. Alleen economisch han­de­len vanu­it een vast omli­jnd finan­cieel raamw­erk kan tot bli­jvende sta­biliteit lei­den. Een hernieuwde kop­pel­ing met het goud lei­dt bij uit­stek daar­toe. Dit ini­ti­atief valt vanu­it de verziek­te west­erse economieën even­wel niet te verwacht­en. De Chinezen hebben reeds enige waarschuwingssalvo’s afgegeven en zijn achter de scher­men druk bezig meer van dit gouden ​‘goed­je’ te verza­me­len om de verdere afkalv­ing van de dol­lar en ook de euro te kun­nen opvan­gen. Het is niet langer ​‘do what the Romans did, but what the Chi­nese do!’ 

Goud­kop­pel­ing eerste vereiste
Hoe grot­er de goud­dekking hoe grot­er de afged­won­gen dis­ci­pline van de finan­ciële belei­ds­mak­ers. Voor een nieuwe kop­pel­ing wordt gedacht aan een dekking van min­stens 10% van de geld­voor­raad. Bij de huidi­ge gemid­delde dekking van nog geen 2% zou dit al een vervi­jfvoudig­ing van de huidi­ge goud­pri­js impliceren. Hier­mee is de vraag of goud is onderge­waardeerd direct beant­wo­ord. Ja, zelfs ondanks het feit dat de goud­pri­js vanaf het begin van deze eeuw gemid­deld op jaar­ba­sis met 16,3% is geste­gen. Geen enkele beleg­gingscat­e­gorie heeft in deze peri­ode een dergelijke sti­jging lat­en zien, niet­te­gen­staande uit­sprak­en van diverse anal­is­ten dat het edel­metaal, om met John May­nard Keynes te spreken, tot niet meer dan een ​‘bar­ber­ic rel­ic’ was ver­wor­den. Anal­is­ten hebben geen belang bij het edel­metaal, omdat er op dit ter­rein weinig ​‘eer’ valt te behalen! 

De con­sument zal moeten leren begri­jpen dat papiergeld geen veilig ach­ter­deurt­je meer voor slechtere tij­den vormt doch slechts een loze belofte van politi­ci die zich van holle reto­riek bedi­enen. Zodoende zijn we in een bub­ble sea­son terecht gekomen, lev­end van de inter­net bub­ble naar de vast­goed bub­ble en ver­vol­gens naar de kredi­et bub­ble, ter­wi­jl we nu boven­di­en regel­recht afsteve­nen op een dol­lar bub­ble, als gevolg van de toren­hoge uit­staande schulden. De implosie van dit ​‘zwarte gat’ zal tot ver in de geschiede­nis te horen zijn!

Inter­view Peter Schiff
Hierop aanslui­tend het zojuist uit­ge­brachte inter­view op BNW Busi­ness News Wire met Peter Schiff van Euro Pacif­ic Cap­i­tal, econoom, vooral bek­end van zijn waarschuwing in 2006 voor de beurscrash in 2008 en de daarop vol­gende economis­che malaise. Hij wees er in dit inter­view op dat ​‘the loom­ing prospect of a hyper-infla­tion­ary envi­ron­ment in the U.S. will severe­ly debase the green­back over the next few years’. Hij verwacht in de komende jaren niet alleen een aanzien­lijke waardedal­ing van de dol­lar maar tegelijk­er­ti­jd een spec­tac­u­laire sti­jging van het edel­metaal. Hij voegde er aan toe: ​‘the glob­al invest­ment com­mu­ni­ty will real­ize that gold rep­re­sents the ulti­mate store of val­ue as a safe haven replace­ment for a dis­cred­it­ed U.S. dol­lar’. M.a.w. hij ziet goud de rol van de dol­lar als veilige haven overnemen.

Dit betekent dat alle edel­metaal gere­la­teerde beleg­gin­gen – zow­el fysiek als in mij­nen – de beste bescherming bieden tegen het onheil van een toekom­stige alles verni­eti­gende (‘rav­ages’) inflatie. Hij omschri­jft deze beleg­gin­gen als de ​‘counter-cycli­cal invest­ment stand-outs for the next few years’ (de beste anti­cy­clis­che beleg­gin­gen in de komende jaren). Schiff verwacht de hoog­ste opbreng­sten van de mijn­sec­tor gezien de achterge­bleven koersen, de hef­boom­fac­tor bij een pri­jssti­jging, de gedaalde wereld­pro­duc­tie alsmede de gedaalde kosten. Hij verwacht een aanzien­lijk grotere vraag dan de pro­duc­tie aankan. Wel dient bij een sti­j­gende goud­pri­js reken­ing te gehouden met een hoger scra­paan­bod, het­geen de sti­jging enigszins zal kun­nen tem­peren of tem­po­ris­eren (RB). Schiff verwacht daar­bij een sneller sti­j­gende mark­t­pri­js dan de afgiftepri­js (kosten + win­stop­slag) van de mijnbouwers. 

Nog belan­grijk­er acht hij de onver­mi­jdelijke terug­keer naar een echte mon­e­taire stan­daard, lees de Gouden Stan­daard om weer tot een even­wichtige val­utawaarder­ing te kun­nen komen. Dit vormt de enige aanzet tot een oploss­ing van de huidi­ge economis­che prob­le­men. Hij benadrukt dat goud door alle eeuwen heen het meest betrouw­bare ruilmid­del is gebleken.

Impli­catie goudkoppeling
Als er een nieuwe kop­pel­ing met het goud tot stand wordt gebracht dan impliceert zulks een fors koop­krachtver­lies voor een ieder die geen edel­metaal bez­it. Immers, het betekent dat alle com­modi­ties een navenante pri­jsver­hoging zullen door­mak­en, waarmee nage­noeg alle pro­ducten op stel en sprong fors duur­der wor­den. De con­sument zal dit als inflatie ervaren. Hierte­gen afgezet zullen de schulden met een­zelfde fac­tor ver­damp­en. De vraag is hoe lang het defla­toire sce­nario nog in gang bli­jft tot­dat de omslag naar hyper­in­flatie z’n beslag krijgt. 
Dat zal vooral afhangen van de banken wier kluizen weer vol liggen met ​‘poen’ zon­der dat ze er iets mee doen. Ze dur­ven het niet uit te lenen uit angst dat ze het niet meer terugzien. Dus zal de cen­trale over­heid à la Chi­na een grote hoeveel­heid liq­uiditeit op de markt moeten bren­gen, met het eerder genoemde inflatierisi­co tot gevolg. 

Tegen die tijd dienen politi­ci en cen­trale bankiers een veilig heenkomen te zoeken, omdat de strat­en dan ​‘dicht­bevolkt’ zullen rak­en. Bijgevolg alsnog een kwest­ie van de wal die het schip zal keren of wel de ijs­berg de Titan­ic. Pijn­lijke gevol­gen zullen hoe dan ook niet kun­nen uitblijven.

Robert Bron­cel
US Markets