Naar alle waarschijnlijkheid is de economie van de VS in het derde kwartaal weer gegroeid. De gouverneur van de centrale bank gaf – met enige slagen om de arm – het sein veilig en verklaarde de recessie voor ten einde. In eerdere artikelen ging ik reeds in op de vraag of deze prille lente zal overgaan in een mooie zomer of dat we de winterjassen te vroeg hebben opgeborgen. Er wordt nog serieus rekening gehouden met een nieuwe terugval zodra de stimuleringsmaatregelen van de overheden worden teruggetrokken. Want – daar is een ieder het wel over eens – het is dank zij deze grootschalige staatsinterventies dat de economie uit het diepe dal van afgelopen voorjaar lijkt te gaan klimmen. De sceptici onder ons zijn van mening dat de consument – gemangeld tussen een stijgende werkloosheid en dalende huizenprijzen – eerst zijn schulden verder zal moeten saneren voordat er weer meer besteed kan gaan worden. En de consument in de VS is een zeer belangrijke factor in de economie. De consumentenbestedingen beslaan in de VS niet minder dan 70 % van het BNP. Waar moet verder economisch herstel vandaan komen wanneer de consument het laat afweten?
Enige weken geleden brachten cijfers over de detailhandelsverkopen in de VS meer duidelijkheid. De consument had 2,7 % meer uitgegeven dan de maand er voor en dat was aanmerkelijk meer dan verwacht. Sterker nog, de detailhandelsverkopen bereikten een record voor de laatste drie jaar. Nu waren deze recordverkopen grotendeels te danken aan het succesvolle CARS (Car Allowance Rebate System)-programma. Een programma dat beter bekend staat als Cash-for-Clunkers waarbij autobezitters hun oude barrel tegen gunstige voorwaarden konden inruilen voor een nieuwe auto. De autoverkopen sprongen met 10,6 % omhoog. Ook de hogere prijzen aan de benzinepomp droegen bij aan de gestegen detailhandelsverkopen.
Maar ook buiten de autosector stegen de detailhandelsverkopen. Met uitzondering van uitgaven aan meubels en bouwmaterialen stegen alle andere sectoren met 0,6 %. De consument lijkt zich dus enigszins te herstellen. Stopzetting van Cash-for-Clunkers zal een verder herstel van de detailhandelsverkopen weer enigszins doen stagneren. Maar uit recente cijfers blijkt dat het besteedbare inkomen van de Amerikaan weer stijgt. En dat de afnemende werkgelegenheid meer dan goedgemaakt wordt door de stijgende lonen. Er wordt weer meer uitgegeven.
En dat is verklaarbaar. Natuurlijk vreest de consument de stijgende werkloosheid en ziet hij zijn huis in waarde dalen. Maar zijn budget is weer ruimer als gevolg van de gedaalde prijzen van grondstoffen. Zo is de olieprijs sinds vorig jaar van 147 dollar per vat gedaald naar rond de 70 dollar. Dat merkt de consument onmiddellijk aan de pomp en komt neer op een “belastingverlaging “ van zo’n 1100 dollar per persoon per jaar. Maar er is meer. Volgens het Bureau of Economic Analysis daalde het BNP in de VS de afgelopen 12 maanden met 3,9 %. Maar volgens het BEA wordt de bijdrage van de consumentenbestedingen daarin schromelijk overschat. De afname van de consumentenbestedingen droegen slechts zeer beperkt aan deze daling bij. Sterker nog, terwijl de economie in elkaar klapte in het eerste kwartaal van dit jaar stegen de consumentenuitgaven. En dat was nog voor het overheidsprogramma van de nieuwe regering ten uitvoer werd gebracht.
Volgens het BEA waren de volledig ingezakte investeringen daarentegen veel meer schuldig aan de vrije val van de economie. Voorraadafbouw en uitgestelde investeringen bleken desastreus voor de economie. De consumentenbestedingen bedragen weliswaar zo’n 70 % van het BNP maar hun afname heeft deze crisis nauwelijks veroorzaakt. De consument bleef overeind ondanks de fors stijgende werkloosheid en de ingeklapte huizenmarkt. Een voortgaand herstel zal dan ook voornamelijk door weer aantrekkende investeringen en voorraadopbouw tot stand gebracht moeten worden. En inmiddels worden de voorraden weer aangevuld en wordt er weer geïnvesteerd. Het herstel van de Amerikaanse economie leunt minder zwaar op een uitbundig consumptiepatroon van de Amerikaanse burger dan vaak wordt verondersteld. En deze consument heeft weliswaar betere tijden gekend maar is nog niet afgehaakt.
Jan Willen Nijkamp.