BUFFETT: AANDELEN BETER DAN BONDS OF GOUD

In een inter­view met het geza­ghebbende Amerikaanse zak­en­blad For­tune deze maand stelde War­ren Buf­fett als meest suc­cesvol beleg­ger aller tij­den dat goud en oblig­aties het in het verleden alti­jd hebben afgelegd tegen aan­de­len. Met alle respect voor Buf­fett vraagt dit wel om een weerwoord.

Inter­es­sant is daar­bij zijn defin­i­tie van beleggen als ​“het trans­fer­eren van koop­kracht naar anderen met de onder­bouwde verwacht­ing er op ter­mi­jn meer koop­kracht voor terug te kri­j­gen”. Daar­bij wordt het risi­co van een beleg­ging niet beta geme­ten (als meet­stan­daard van risi­co) maar meer naar de getax­eerde waarschi­jn­lijkheid in hoev­erre er koop­krachtver­lies zou kun­nen optre­den gedurende de ter­mi­jn van de aange­houden beleg­ging. Hij voegt er aan toe: ​‘assets can fluc­tu­ate great­ly in price and not be risky as long as they are rea­son­ably cer­tain to deliv­er increased pur­chas­ing pow­er over their hold­ing peri­od, as a non-fluc­tu­at­ing asset can be laden with risk (ver­mo­gens­be­stand­de­len kun­nen sterk in pri­js schom­me­len zon­der risi­co­vol te zijn zo lang met redelijke zek­er­heid een sti­j­gende koop­kracht gedurende de bez­itspe­ri­ode kan wor­den gere­aliseerd, zoals anderz­i­jds niet fluctuerende beleg­gin­gen bijv. een spaar­reken­ing qua koop­kracht vol risi­co kun­nen zijn) met als kant­teken­ing dat dit ook de uit­gaansstelling van mijn Strate­gis­che Mod­el­porte­feuille is.

Vas­trentende waar­den
Hij gaat dan eerst in op vas­trentende waar­den (geld­fond­sen, oblig­aties, bankdeposito’s etc.) die hij als zeer risi­co­vol aan­duidt, ook al is de beta (volatiliteit) ger­ing. Eve­neens terecht stelt hij: ​‘over the past cen­tu­ry, these instru­ments have destroyed the pur­chas­ing pow­er of investors in many coun­tries, even as these hold­ers con­tin­ued to receive time­ly pay­ments of inter­est and prin­ci­pal’ (gedurende de afgelopen eeuw hebben deze instru­menten de koop­kracht van beleg­gers in vele lan­den sterk aange­tast ofschoon de houd­ers tijdig wer­den uit­be­taald in rente en hoofd­som). Voorts con­sta­teert hij dat dit ver­schi­jnsel van alle tij­den is daar regerin­gen nu een­maal de waarde van het fiat­geld bepalen, het­geen bij tijd en wijle uit de hand loopt. De waarde van de dol­lar zou vol­gens Buf­fett sinds 1965 met 86% zijn gekelderd. Zou hij de koop­kracht van de dol­lar hebben afgezet tegen het goud op het moment van de loskop­pel­ing in 1971 dan zou de dal­ing in iets kor­tere tijd zelfs tot 96% zijn opgelopen (RB).
Niet­temin heeft hij tot dus ver het gelijk aan z’n zijde.

Goud
Ver­vol­gens heeft hij het over goud, dat als ver­mo­gens­be­stand­deel nooit iets voort­brengt en ten prin­ci­pale onpro­duc­tief is maar wordt gekocht in de hoop dat op ter­mi­jn iemand anders er meer voor geeft dan jij hebt betaald. Hij zegt verder: ​‘this type of invest­ment requires an expand­ing pool of buy­ers, who in return, are enticed because they believe the buy­ing pool will expand still fur­ther’ (dit type beleg­ging vereist een groeiende kop­erss­chare die op haar beurt wordt gelokt door het geloof dat de kring van kop­ers steeds grot­er zal wor­den). Hij stelt dat goud twee sig­nif­i­cante teko­rtkomin­gen telt: 

1) het kent nauwelijks of geen nut­tige toepassin­gen anders dan sier­aden
2) het brengt niets voort – een ounce goud wordt nooit meer dan een ounce goud.

Hoewel hij het in zijn betoog wel over de inter­net- en de vast­goed­bubbel heeft, neemt hij het woord goud­bubbel niet in de mond. Wel zegt hij dat het einde van de bubbel het gevolg is van ​‘what the wise guy does in the begin­ning, the fool does in the end’.

Ver­vol­gens heeft hij het over de totale boven­grondse goud­ho­eveel­heid van ruwweg 170.000 ton (bij benader­ing niet traceer­baar) maal de pri­js van van­daag ad ca. $1.750 per troy ounce zou het lieve som­met­je oplev­eren van $9,6 biljoen (12 nullen). Hij duidt dit aan met een cube pile A. In cube pile B voert hij het totale agri-areaal in de V.S. op van een slordi­ge 400 miljoen acres met een opbrengst van $200 mil­jard ​’s jaars, plus 16 Exxon Mobils. Na deze aankopen hou je vol­gens zijn bereken­ing nog een biljoen dol­lar over. Je zou dan toch wel gek zijn om in pile A te gaan zit­ten. Immers, die 400 miljoen acres zouden in 100 jaar 100 X $200 mil­jard dol­lar of $20 biljoen hebben opge­bracht ex. waardes­ti­jging en div­i­dend van Exxon (er van uit­gaande dat deze lijn valt door te trekken, RB).

Verder dient vol­gens Buf­fett elke slordi­ge $2.500 ton jaarpro­duc­tie goud geheel te wor­den opgekocht om de pri­js op het huidi­ge niveau te houden. Op grond hier­van is Buf­fett van mening dat die $9,6 biljoen aan goud over 100 jaar veel min­der zal hebben opgeleverd dan de opbreng­sten uit pile B.

Kant­teken­ing
Je kunt er aller­lei mooie reken­som­met­jes op loslat­en mak­en maar in plaats van boven­staand ​“indruk­wekkend” voor­beeld had hij ook de stand van de Dow anno 1971 (loskop­pel­ing goud bij een pri­js van $35 per ounce) kun­nen nemen. Bij een hoogte des­ti­jds van ruwweg 750 had je de Dow kun­nen kopen voor 21 ounces. Nu koop je de Dow ondanks een sti­jging met 1730% (Dow intussen op ca. 13.000) voor 7,4 ounces of min­der dan een derde, over koop­kracht gespro­ken!

Aan­de­len
Alvorens hierop verder in te gaan, zegt hij: ​‘ter­ror over eco­nom­ic col­lapse dri­ves indi­vid­u­als to cur­ren­cy based assets, most par­tic­u­lar­ly U.S. oblig­a­tions, and fear of cur­ren­cy col­lapse fos­ters move­ment to ster­ile assets such as gold’ (de dreig­ing van een economis­che ineen­stort­ing dri­jft de indi­vidu­ele beleg­ger naar in val­u­ta uitge­druk­te waar­den zoals (Amerikaanse) oblig­aties, en vrees voor de ineen­stort­ing van de val­u­ta dri­jft de beleg­ger naar ​“steriele” waar­den als goud).

Buffett’s voorkeur gaat uit naar pro­duc­tieve waar­den zoals aan­de­len, de agri­sec­tor of zelfs vast­goed. Op zich is daar niks mis mee. Hij zegt: ​‘ide­al­ly, these assets should have the abil­i­ty in infla­tion­ary times to deliv­er out­put that will retain its pur­chas­ing val­ue while requir­ing a min­i­mum of new cap­i­tal invest­ment (ideaal beschouwd hebben deze waar­den het ver­mo­gen om in tij­den van inflatie opbreng­sten te gener­eren die hun koop­kracht behouden, bij ​“een min­i­mum” aan kap­i­taal­in­vester­ing waar­bij hij doelt op Coca Cola, IBM en See’s Can­dy – fond­sen in porte­feuille bij zijn invester­ings­fonds Berk­shire Hath­away. Verder meent hij dat de Amerikaanse bevolk­ing meer zal con­sumeren en meer leefruimte zal opeisen en peo­ple will for­ev­er exchange what they pro­duce for what oth­ers pro­duce (mensen willen alti­jd hun pro­duc­tie ​“ruilen” tegen wat anderen pro­duc­eren. De grote Amerikaanse bedri­jven noemt hij com­mer­cial cows that will live for cen­turies and give even greater quan­ti­ties of ​‘milk’ to boot (com­mer­ciële koeien die nog eeuwen hebben te lev­en en steeds meer oplev­eren).

Tja…..
Da’s mooi gezegd! Echter, wat aan­de­len betre­ft dien je thans wel bij­zon­der selec­tief te zijn. Boven­di­en is meer con­sump­tie en meer woon­ruimte alleen denkbaar bij meer autonome economis­che groei (meer banen, sti­j­gende inkomens, willige vast­goed­markt bij lage inflatie) maar niet in een omge­keerd sce­nario in com­bi­natie met een almaar uit­di­jende geld- en schuld­groei en een gigan­tis­che inflatie in het ver­schi­et. In dit kad­er stelde Mor­gan Stan­ley in een recent rap­port dat een land met een >250% schuld/​BBP ratio in een sta­di­um van finan­ciële cri­sis of hoge inflatie ger­aakt. De totale V.S. schuld zit daar intussen ruim boven, ook al wordt er van ​“hoger­hand” van een 1 op 1 ratio (buiten de ongedek­te ver­plichtin­gen) gespro­ken.

Marc Faber merk­te in dat zelfde kad­er op dat zodra de rente + afloss­ings­be­talin­gen van een land meer dan 30% van de belastinginkom­sten opeisen dat het dan in principe met de val­u­ta is gedaan. De V.S. hikken hier tege­naan. Het betre­ft dus niet een ​“nor­maal economisch dip­je” maar een regel­rechte mon­e­taire sys­teem­cri­sis, waar­bij de waarde van het fiat­geld gezien de lage rente als het ware is/​wordt verk­wanseld. Dit impliceert dat alle in papieren val­u­ta uitge­druk­te waar­den veel te laag zijn gepri­jsd, dus uit­er­aard ook de rente(!) het­geen wel wordt aange­duid als de onzicht­bare inflatie.

Schone schi­jn
Alleen door de kap­i­taal­mark­ten ​“robu­ust” te manip­uleren en ondeugdelijke macro­ci­jfers ​“uit de pols te schud­den”, lijkt de schade van dit per­verse, sub­ver­sieve ​“witwas”beleid tot dusver bin­nen de perken te bli­jven. Dat is natu­urlijk maar schone schi­jn. Anderz­i­jds heeft het er alle schi­jn van dat Buf­fett met zijn uit­sprak­en om voor hem begri­jpelijke rede­nen het huidi­ge mon­e­tair beleid ten min­ste niet afwi­jst. Immers, dit zgn. ruime beleid heeft er sinds 2008 voor gezorgd dat de beurs op dreef bleef. Zomin de Chinezen er belang bij hebben naar buiten te bren­gen met welk doel grootschalig goud wordt ingekocht, zo heeft Buf­fett ook zo z’n eigen belan­gen. Als koet­si­er op de bok van de beurs weet hij als geen ander wat er de fac­to speelt en kent hij ongetwi­jfeld de goud­his­to­rie. Alleen het edel­metaal past niet bin­nen zijn ​“pub­lieke denkraam”.

China’s actieve goudrol
Het kan hem niet ont­gaan zijn dat onze toekomst al in goud staat geschreven. Immers, waarom zijn lan­den in Azië zo koort­sachtig bezig om goud in te slaan? Chi­na heeft boven­di­en Zuid-Afri­ka als groot­ste goud­pro­du­cent gepasseerd. Al het ​“thuis” gepro­duceerde goud dient aan de staat te wor­den verkocht. Er wordt geen gram geëx­por­teerd. Maar ook op de inter­na­tionale markt is Chi­na buitenge­woon actief, zow­el in fysiek metaal alsook in deelnemingen/​overnames in mijn­bouw­pro­jecten. Reden: om zich zo veel en zo snel mogelijk te ont­doen van de overliq­uiditeit aan intussen waarde­loze dol­lars en voor zover rel­e­vant van waarde­loze euro’s en yen. Zie verder hieron­der een citaat van de Finan­cial Times, beves­tigd door Reuters. 

“Chi­na cen­tral bank in gold-buy­ing push,” declared the Finan­cial Times. ​“It does appear the Peo­ple’s Bank of Chi­na has been a sig­nif­i­cant buy­er,” agreed a Reuters columnist.

“Chi­na’s imports from Hong Kong, which account for the major­i­ty of its over­seas buy­ing, soared to 227 tonnes in the last three months of 2011, accord­ing to data pub­lished by Hong Kong. Mine pro­duc­tion in the coun­try, the largest gold pro­duc­er, stood at about 100 tonnes in the quar­ter, imply­ing total sup­ply of at least 330 tonnes.

Noot: De fac­to bedroeg de invo­er in 2011 vol­gens de World Gold Coun­cil 770 ton. Tevens werd voor dit jaar een schat­ting meegegeven van 925 ton. Voeg hier­bij de eigen pro­duc­tie van ca. 300 ton dan blijkt hieruit nadrukke­lijk China’s goud­koorts. Dit in tegen­stelling tot ​“de atti­tude” in het West­en waar niets wordt nage­lat­en om de pri­js van het edel­metaal juist onder druk te houden (overi­gens uit­er­aard met volle instem­ming van alle inkopende lan­den). In het ultieme geval dat de dol­lar door het goud naar het tweede plan wordt ver­wezen, zullen de V.S. niet langer hun spullen met gratis aange­maakt bankpa­pi­er kun­nen kopen. Daarmee zou tevens de enorme buiten­landse mil­i­taire aan­wezigheid (kost bij­na de helft van het bud­get) in groot gevaar komen.

Opval­lend is dat de cijfers van de lopende reken­ing in bei­de gevallen een sterk neer­waartse ten­dens ver­to­nen, ter­wi­jl omge­keerd de goud­vraag als per­cent­age van het BBP een duidelijk opwaartse trend laat zien. Hier zit een duidelijk oorza­ke­lijk ver­band. Het Chi­nese sur­plus in 2010 van $305,4 mil­jard liep in 2011 van­wege de import terug naar $201,1 mil­jard of 2,7%. Voor India bleek de uit­slag zelfs negatief als gevolg van de dal­ende rupee (vorig jaar 15%).

Verder is intussen bek­end dat Chi­na buur India als groot­ste goud­kop­er gepasseerd heeft. Boven­di­en staat voor juni a.s. de open­ing van de Pan Asia Gold Exchange (PAGE) in Kun­ming City in de provin­cie Yun­nan op de plan­ning­bor­den. De verwacht­ing is dat deze behoor­lijk tegen­wicht zal gaan bieden aan de Lon­den Bul­lion Mar­ket (goud fix­ing) en New York (futures) daar naar verwacht­ing in Chi­na veel meer goud zal wor­den opges­la­gen dan in voor­noemde goud­mark­ten. Dat zal het Chi­nese han­delssys­teem op zich een stuk veiliger mak­en en veel par­ti­jen naar Chi­na doen lokken. Al met al is er weinig reden tot twi­jfel omtrent de pri­maire goud- en zil­vertrend, ook al zal de markt bij tijd en wijle wel weer een duw naar bene­den kri­j­gen. Dat zijn dan juist de nieuwe instap­mo­menten.

Met de snel groeiende goud­voor­raad in Chi­na zal de ren­min­bi of yuan zon­der enige twi­jfel op ter­mi­jn uit­groeien tot de nieuwe mon­di­aal vrij inwis­sel­bare reserve­va­l­u­ta met de Indi­ase rupee wellicht als goede tweede. Gezien de snel­heid waarmee het land met andere Azi­atis­che lan­den goudac­tief is zou Chi­na bin­nen 5 à 6 jaar op de hoogte van de Amerikaanse goud­voor­raad kun­nen komen, vooropgesteld dat die er nog ligt.

De Chi­nese munt zal op goed moment ongetwi­jfeld aan het goud (als back­stop val­u­ta) wor­den gekop­peld en daarmee automa­tisch de rol van de dol­lar overne­men. Dat moment zal m.i. voor het West­en de echte cri­sis (omslag) beteke­nen als de euro voor­di­en al niet exit is. Alle aan grond­stof­fen gere­la­teerde goed­eren alsmede energie en edel­metaal zullen voor ons dan in snel tem­po onbe­taal­baar wor­den. Denk aan de aan het goud gekop­pelde dol­lar die tot 1971 nog fl. 3,60 of omgerek­end €1,63 kostte. Thans doet de yuan slechts €0,119. Op basis hier­van zouden dan alle in yuan uitge­druk­te goed­eren met de fac­tor 13.7 t.o.v. de euro sti­j­gen. In dol­lars maal 1.3 of met bij­na fac­tor 18, over inflatie gespro­ken! Zou War­ren dan nog van zich doen spreken?

PS. van alle par­ti­jen (Klaas Knot van DNB, politi­ci van linkse par­ti­jen en de finan­ciële redac­ties van o.m. BNR (FD), Volk­skrant, NRC) aan wie de laat­ste col­umn onder de titel ​“de Fed ten voeten uit” was toeges­tu­urd mocht ik tot dusver alleen een reac­tie als ​“inter­es­sant” van Peter de Waard van de Volk­skrant ont­van­gen. Er ligt duidelijk een taboe op dit gevoelige onder­w­erp en dat laat de niet-ingewi­j­den in deze materie (meer dan 95% van de pop­u­latie) kwal­ijk genoeg in het ongewisse. 

Robert Bron­cel
Copy­right, 22 feb­ru­ari 2012

www​.robert​bron​cel​.com