Na de voorgaande bubbles ineen te hebben zien zijgen rest ons nog de Bond Bubble. Gezien het afnemend vertrouwen in de economie, de beurs en het vastgoed zijn beleggers bereid tegen een bijna 0‑opbrengst vooral in ”veilig” staatspapier te gaan zitten. Immers, “de staat waakt!”
Deze ontwikkeling kwam met name op gang na de déconfitures van Bear Stearns en Lehman Bros in 2008. Langs de afgrond scherend ‘moesten’ alle vermogensklassen inclusief de obli’s “door het putje”. Toen men weer bij zinnen kwam, bleek de hang naar obli’s in dollars “de veiligste optie” met edelmetaal als goede tweede. Zo wisten obligatiefondsen volgens het ICI (Investment Company Institute) de laatste 2½ jaar bijna $660 miljard aan te trekken. In die zelfde periode verdween er voor bijna $210 miljard van het beursplatform. Maar zie ook de onderstaande chart van het Vanguard Wellington Bond Fund.
Ware hype
Dank zij de geldverruiming en de stimuleringsmaatregelen in maart vorig jaar kon de beurs “onder valse groeivoorwendselen” weliswaar bijtrekken, maar bovenstaande grafiek liet niettemin sinds 1997 (aanvang bubble periode) een opvallende ontwikkeling zien. Echter, nu de groei als gevolg van de ingetrokken subsidies (auto’s, vastgoed) weer terugloopt, valt er op de beurs afgezien van overnames weinig meer te beleven en kiest men “uit veiligheid” onverkort en bij voorkeur opnieuw voor schuldpapier, dat thans tot een ware hype is verworden.
Met de kredietfunctie van de banken praktisch op z’n gat werd en wordt er aanzienlijk meer op deflatie dan op inflatie ingezet. De grote hoeveelheid cash die in de afgelopen twee jaar in obligaties is geïnvesteerd is nu groter dan de $490 miljard (het Chinese bezit van ca. $900 miljard niet meegerekend) die begin deze eeuw uiteindelijk de dot-com bubble inleidde.
Kritisch lage yields
Kijken we naar de yields (opbrengst) dan blijken die intussen naar een historisch dieptepunt te zijn gedaald. Zo bood de vorige week uitgebrachte 2‑jarige staatslening ad $37 miljard nog maar een yield van 0,4547%. De yield op de 10-jarige Treasury Note daalde vanaf april j.l. van 3,97% naar 2,49%. Als je daarvan de inflatie en de fiscus aftrekt, zit je negatief. Aan de hand van deze ontwikkeling kun je als het ware de mate aflezen, waarin de billen steeds meer worden samengeknepen. Dat daarbij de koopkracht in het geding is, wordt gezien de immense geldgroei onderschat of over het hoofd gezien. Hoewel er op deflatie wordt ingezet wenst ‘Big” Ben koste wat het kost dit juist te vermijden, ook al zou daarmee de huidige nooit eerder vertoonde giga geldhoeveelheid (inflatiefactor) nog verder moeten worden opgeblazen.
De beurs reageerde vrijdag j.l. positief op Bernanke’s uitlatingen tijdens de sessie van de bankpresidenten in Jackson Hole, Wyoming. Dat kwam door zijn vertrouwen voor 2011 uit te spreken alsmede zijn uitspraak dat ‘the US economy remains vulnerable and growth is less vigorous than we expected. As a result, the Fed will do all it can to support the economy including provide additional monetary accommodation through unconventional measures if it’s proves necessary’ Vertaald: “het ziet er allemaal nog niet zo best uit maar we zullen er alles aan doen om de economie te ondersteunen, desnoods met onconventionele middelen” (niet anders dan de beproefde geldkraan!). De beurs veerde weer op van het niveau rond 10.000 punten dat wel als een kritische grens wordt beschouwd en ook als zodanig wordt “bewaakt”. Zo dient de geldpers meerdere doeleinden met als belangrijkste “doelstelling” het vertrouwen er in te houden.
Nieuwe uitdaging
Intussen weet Bernanke ook dat 52% van de $1.400 miljard aan uitstaande leningen in de commerciële vastgoedsector “onder water staat”, m.a.w. de hypotheek is hoger dan de onderliggende vastgoedwaarde. Daar de meeste van dit soort leningen ‘non recourse’ (zonder verhaalsrecht) zijn, is het een kwestie van de sleutel aan de bank afgeven. Met name in de staten Californië en Florida blijkt dit intussen met soms gehalveerde marktwaarden schering en inslag te zijn. Een nieuwe uitdaging met bekende gevolgen!
Weinig nieuwe “speeltjes”
Uncle Ben heeft echter weinig andere “speeltjes” meer ter beschikking dan het opkopen van (Commercial) Mortgage Backed Securities (half waardeloze hypotheekproducten) en/of nieuwe staatsschuld. Weliswaar hebben alle schuldovernames, bailouts, garanties en stimuleringen er toe geleid dat er (nog) sprake is van enige zij het weer afzwakkende groei. Anderzijds zal nieuwe economische groei middels het verder openzetten van de geldkraan (quantative easing) blijken even illusoir te zijn als de zon om de aarde te zien draaien. Alleen heeft dat laatste eeuwen gekost voordat men daar achter was. De nog steeds niet herstelde kredietfunctie, de verder teruglopende vastgoedmarkt, hoge werkloosheid, de financieel deplorabele staat van vele individuele staten (uit wanhoop wordt getracht van de pensioenfondsen te lenen) en ingezakte privévermogens hebben dat intussen wel aangetoond.
Zware kritiek
Daar komt bij dat van onverwachte zijde n.l. van de voorzitter van de Joint Chiefs of Staff, de opperbevelhebber rechtstreeks onder de president staande, zware kritiek op het huidige beleid werd geleverd. Dit naar aanleiding van de aangekondigde bezuinigingen op het terrein van de defensie. Hij zei letterlijk dat de belastingbetaler in 2012 ongeveer $600 miljard aan rente (op basis van de huidige lage rentevoet!) moet ophoesten, evenveel als het huidige jaarlijkse defensiebudget. De staatsveiligheid zou hierdoor in gevaar komen omdat geldverslindende buitenlandse militaire “avontuurtjes” aan banden zullen moeten worden gelegd.
Tegelijkertijd dreigt Bernanke met zijn niet aflatende monetaire politiek de risée van de ‘haute finance’ te worden. Hij heeft echter het voordeel dat hij in Micky Mouse land woont, waar de olifant met de grote snuit kennelijk nog wel even op zich laat wachten.
Weinig hoop
Gezien de ‘zillion’ schuldenberg zal geen enkele bankpresident ooit meer in staat zijn om bij herfinanciering van de staatsschuld een hogere rente te kunnen betalen op straffe van het huidige beetje groei de das om te doen. Derhalve wordt de langere termijnschuld met korte leningen gefinancierd. Je kan hopen dat de vastgoedmarkt als gevolg van de lage rente ooit weer aantrekt. Dat zou nieuwe werkgelegenheid scheppen en de consument voor ca. 2/3e onderdeel van het Amerikaanse BBP, een zetje in de rug kunnen geven. Zolang het kredietluik min of meer gesloten blijft dan wel dat de hypotheekrente gezien het marktrisico te hoog blijft, is er echter weinig positief perspectief.
Bedrijven kunnen intussen na opschoning van hun bedrijfsvoering lean and mean zijn – minder kosten, minder overhead etc. – maar verzekert ze vooralsnog niet van meer omzet, tenzij het om export gaat. Het vliegwiel van het krediet zal echter eerst weer moeten functioneren alvorens er nieuwe productvraag ontstaat. Alleen hiermee kan de economie echt op gang worden gebracht. Pacific Investment Management Co (PIMCO), het grootste obligatiefonds ter wereld gelooft er niet in. In een interview met de Washington Post zei de CEO van dit fonds dat ‘bonds are rallying globally as economists trim their forecasts’
(obligaties stijgen wereldwijd omdat economen hun groeiverwachtingen neerwaarts bijstellen)
Kuddegedrag
Terugkerend naar de aanzwellende bond bubble kan men vaststellen dat er opnieuw in hoge mate sprake is van kuddegedrag, in wezen de baarmoeder aller bubbles. Hieruit afleidend doemt dan opnieuw de vraag wanneer iedereen weer door dezelfde deur naar buiten wil? Daarover kun je kort of lang delibereren maar dat heeft alles te maken met vertrouwen. Zolang de particulier, consument of belegger niet in de gaten heeft dat de centrale banken bijna wereldwijd druk doende zijn middels hun ongebreidelde geldpers de koopkracht te ontkrachten, kan dit spelletje nog wel even aanhouden. Maar men bedenke echter wel dat vertrouwen te paard gaat!
Populaire handel dreigt nu eenmaal altijd te bezwijken onder het gewicht van haar populariteit. Dat hadden we met de voorgaande bubbles al gezien. Men hoopt dat deze bond bubble niettemin stand houdt omdat een ontmanteling van de huidige groteske schuldopeenhoping rampzalige gevolgen heeft voor allen die met schuldpapier achterblijven. Maar aangezien niemand dat wil zal er misschien nog een drukpers moeten worden bijgekocht. Kwestie van tijd.
Monetaire economie zou bij wijze van spreken al vanaf de lagere school gedoceerd moeten worden om te voorkomen dat financiële beleidsmakers in de toekomst opnieuw tot dit soort (Angelsaksische) lichtzinnigheid worden verlokt. Het is overduidelijk dat de theorie van John Maynard Keynes (met aanhanger Bernanke) naar het land der fabelen kan worden verwezen.
Pensioen
Pensioenfondsmanagers zijn niet te benijden daar deze allen zijn opgegroeid in de periode van een ongekende na-oorlogse groei die voor de langere termijn nagenoeg vanzelfsprekend leek.
Nu zal men die groei in de opkomende wereld moeten zoeken die met grotere pieken en dalen gepaard gaat en nog niet los staat van de economie in het Westen. Dit in samenhang met de ultra lage rentes, de aanstaande vergrijzing en de aangescherpte regeltjes zullen de pensioenfondsen met hun balans aan bezittingen en verplichtingen regelmatig onder de dekkingsgraad komen te liggen. Dat brengt onrust omdat de pensioengerechtigde op termijn steeds minder uitgekeerd dreigt te krijgen, zowel in hoogte als in koopkracht. Dat levert een dubbel koopkrachtverlies op. Ter voorkoming van aantasting van je levensstandaard is dit euvel tot speerpunt in mijn Strategische Portefeuille (zie www.robertbroncel.com) verheven. Voorbereid zijn op koopkrachtverlies, zoals Congreslid Ron Paul dat in een recent interview met Goldseek Radio nogmaals benadrukte, maakt je straks niet afhankelijk van de geschilderde vooruitzichten. Na het springen van de Bond Bubble is er geen enkel medicijn meer voorhanden!
Robert Broncel
US Markets