Columns
...

Beursgeschiedenis: Waanzin, hypes, crashes: deel 3

11 november 2005, 18:02 | US Markets Redactie | leestijd: 8 minuten | moeilijkheid: 8 / 12 | (0)

alt

In delen 1 en 2 in deze reeks columns had­den we het over hypes en beurscrash­es in de 17de en de 18de eeuwen … De 19de eeuw was in de toen nog piepjonge Verenigde Stat­en er een van maar lief­st 5 gol­ven van paniek, gepaard gaande met depressies en crash­es … Hoewel niet direct gere­la­teerd aan bubbels met aan­de­lenko­ersen, von­den het toch de moeite om u deze peri­ode te beschri­jven. In Europa eindigde de 19de eeuw wel met een beurss­chan­daal, de bubbel van de Rus­sis­che oblig­aties … Jan zet in deze reeks alles voor u op een rijtje .…



De paniek van 1819
In het jaar 1819 zat Napoleon nog te dubben op Sint-Hele­na en stak het eerste stoom­schip, de SS Savan­nah, de Atlantis­che Oceaan over. De over­tocht van Savan­nah, Geor­gia (VS) naar Liv­er­pool (VK) duurde van 22 mei tot 20 juni.
De basis van deze cri­sis waren de buiten­sporige lenin­gen, die de VS-over­heid had moeten aan­gaan om de oor­log te financieren. De banken had­den niet genoeg munt­geld meer in voor­raad. Om aan de vraag te vol­doen, werd gewoon­weg papiergeld (bij)gedrukt. Ook ontston­den over het ganse grondge­bied kleinere banken die lenin­gen toe­ston­den, zon­der dat die gedekt waren. 
alt
De toe­s­tand sleepte aan, ver­erg­erde tot in 1819 de VS hun eerste grote finan­ciële cri­sis beleef­den. Heel van kleine en mid­del­grote banken gin­gen fail­li­et en er kwa­men werk­loosheid, fab­riekss­luitin­gen en ver­trag­ing in de land­bouw en de indus­trie. Het betek­ende het einde van de economis­che expan­sie sinds de oor­log van 1812 tussen de VS en het VK. 

Het duurde tot 1825 voor de sit­u­atie terug genor­maliseerd was.
De paniek van 1837
In de jaren 1830 begonnen de VS zich volop te ontwikke­len, vooral in de richt­ing van de Far West. Kanalen wer­den gegraven en er waren plan­nen voor het aan­leggen van spoor­li­j­nen, het graven van kanalen en het bouwen van fabrieken.
alt

In dit geval was er sprake van een ste­vige hype, met als voed­ings­bo­dem het onge­brei­delde ent­hou­si­asme van de over­heid, die for­tu­inen voor­spiegelde aan wie de grote trek naar het Wilde West­en waagde. Duizen­den perce­len grond voor wonen, land­bouw en fab­rieken wer­den vri­jgegeven voor verkoop en de spec­u­lanten stort­ten er zich als gieren op. Er werd druk gekocht en doorverkocht, op zoek naar het meest geschik­te ter­rein om er een stad te bouwen, een boerder­ij te begin­nen of een sta­tion te bouwen vlak­bij de spoor­li­jn tegen dat die er kwam.
Net zoals in de jaren 1815 – 1819 ontston­den er over­al kleinere banken die lenin­gen toe­ston­den in de vorm van papiergeld. Op zek­er ogen­blik stelde de over­heid vast, dat er te weinig goud en zil­ver in voor­raad om al die ​‘green­backs’ te com­penseren. In augus­tus van het jaar 1836 weigerde de regering van de VS iedere betal­ing in papiergeld, alles moest in goud of zil­ver gebeuren. Dit bracht de law­ine aan het rollen. Het vertrouwen in het geld verd­ween, de waarde van al die gron­den, die lagen te wacht­en op gouden tij­den, stortte in.
Kanalen bleven onafgew­erkt, van spoor­li­j­nen was nog alti­jd geen sprake. Het Wilde West­en bleef wacht­en op zijn bewon­ers. Begin 1837 barstte de zeep­bel. De ene bank na de andere gin over kop. In mei 1837 bleven van de oor­spronke­lijke 850 banken er nog maar 445 over. Er heer­ste een economis­che depressie, die aansleepte tot 1843. 
De paniek van 1857
De jaren 1840 kondig­den zich goed aan. Er werd goud gevon­den in Cal­i­fornië en in 1846 werd de Mex­i­caans-Amerikaanse oor­log beslecht in het voordeel van de VS. Maar in 1856 was ook de Kri­moor­log voor­bij. Alhoewel dit feit zich afspeelde op duizen­den kilo­me­ters van de VS, zou het toch een nefaste invloed hebben die, samen met nog enkele andere gebeurtenis­sen, zou lei­den tot een vol­gende economis­che catastrofe.

alt
Na het einde van Kri­moor­log (1854−1856) deed Rus­land terug volop mee in de werelde­conomie en dat deed de graan- en katoen­pri­jzen scherp dalen. Hier­door kwa­men heel veel Amerikaanse land­bouw­ers in de ellende terecht. 
Het zinken van een schip met aan boord 15 ton goud bestemd voor banken aan de oost­kust heeft er mee toe geleid, dat het VK zijn vertrouwen in deze banken ver­loor en op grote schaal fond­sen terugtrok uit de VS, wat lei­d­de tot een algemene vertrouwen­scri­sis. De han­del ver­traagde, de goed­eren stapelden zich op in de mag­a­z­i­j­nen. De werk­loosheid steeg onrust­wekkend. Het bouwen van spoor­li­j­nen ging van de ene mis­lukking naar de andere. 
alt


De gebeurtenis­sen in de VS had­den ook hun weer­slag in Europa, Zuid-Ameri­ka en het Verre Oost­en. Van mid­den 1857 tot einde 1858 heer­ste er grote ver­war­ring en paniek. Daar­na ging het iets beter, maar er waren kloven ontstaan tussen het zuiden van de VS, waar de cri­sis min­der erg was, en het noor­den. Uitein­delijk zou dit lei­den tot het uit­breken van de Amerikaanse Burg­eroor­log (1861−1865).

De paniek van 1873

Het einde in 1865 van de burg­eroor­log zorgde ervoor, dat velen werk von­den in de zich nu snel ontwikke­lende indus­trie en in het aan­leggen van spoor­li­j­nen. Zo werd er tussen 1866 en 1873 zo maar even­t­jes 56.000 km sporen gelegd. Spec­u­lanten stort­ten zich bij bosjes op de spoor­wegin­dus­trie en zo ontstond nog maar eens een hype, die al spoedig uit­mondde in een bubbel. 

alt

In sep­tem­ber 1873 kwam de law­ine in beweg­ing door het fail­lisse­ment van Jay Cooke, een bank uit Philadel­phia die miljoe­nen dol­lars had geïn­vesteerd in pro­jecten die toch niet zo rend­abel waren als verwacht of beloofd. Jay Cookes onder­gang was de aan­lei­d­ing van een domi­no-effect, dat uitein­delijk de VS-economie in elka­ar deed storten. Het werd zo erg, dat de New York Stock Exchange gedurende 10 dagen de deuren sloot. Tussen 1873 en 1875 gin­gen 18.000 bedri­jven op de fles, de werk­loosheid steeg tot 14% en van de 864 spoor­weg­maatschap­pi­jen gin­gen er 89, dat is bij­na een kwart, failliet. 

Een somber dieptepunt werd bereikt in 1877, toen het leg­er werd ingeschakeld om stakin­gen te breken. Hier­bij werd geschoten met scherp en er vie­len hon­der­den doden. 

Het einde van de depressie werd ingezet in 1879, toen de indus­trie zich her­pak­te. Tegelijk­er­ti­jd kwam er vanu­it Europa en Azië een immi­granten­stroom op gang, die niet meer zou stop­pen tot rond de 1920’er jaren.

De paniek van 1893

Ver­schil­lende feit­en lei­d­den ertoe, dat in 1893 de VS-economie nog maar eens diep in de moeil­ijkhe­den ger­aak­te. Te veel mensen dron­gen aan om hun papiergeld om te zetten in goud. Uitein­delijk weiger­den de banken goud uit te geven en vervin­gen het door zil­ver, dat niet zo hoog werd geschat. Hier­door ontstond wantrouwen in het mon­e­taire sys­teem. Door dat afne­mend vertrouwen probeer­den velen hun aan­de­len te verzil­v­eren, wat dan weer lei­d­de tot het ten onder gaan van banken. 

Tevens gin­gen belan­grijke spoor­weg­maatschap­pi­jen bankroet, omdat er te weinig vraag was naar hun dien­sten. Dit mondde uit in een cas­cade van fail­lisse­menten: 15.000 fir­ma’s en 500 banken gin­gen op de fles. De werk­loosheid piek­te op 18%. 

In 1896 kwam het tot her­s­tel, mee omdat er belan­grijke goudaders ont­dekt waren, waar­door de voor­raad van het gele metaal snel kon wor­den aange­vuld. Het terugge­keerde vertrouwen deed de rest.

Rus­sis­che oblig­aties: een slag in het water

Zoals u hier­boven kunt lezen, was de 19de eeuw op zijn minst gezegd stor­ma­chtig voor wat de VS betre­ft. Intussen her­stelde Europa zich van het

napoleon­ti­jd­perk, ontwikkelde er de economie zich. Dit gebeurde met het zweet van sterk onder­be­taalde arbei­ders en vrouwen- en kinder­ar­beid. Onder­huids ontston­den er span­nin­gen maar het kwam niet tot explosies. De Europese beurzen kenden geen buiten­sporige ups en downs.

Alleen in Rus­land was er wat te beleven voor spec­u­lanten. Onder de laat­ste tsaars begonnen zich in dit immense land de mijn­bouw en het spoor­weg­net te ontwikke­len en Rus­land deed daar­voor beroep op financier­ing vanu­it het West­en. Hier­voor wer­den oblig­aties uit­gegeven, waar­van u hieron­der de kopie van een frag­ment ziet:

alt


Helaas heeft nie­mand van de beleg­gers ook maar een cent teruggezien van zijn of haar invester­ing. Na de eeuwwis­sel­ing woed­de de okto­ber­rev­o­lu­tie. De Sov­je­tu­nie ontstond. De aan­de­len­markt werd ges­loten en oblig­aties wer­den gena­tion­aliseerd. Uit met de pret. De mijn­bouw- en spoor­li­j­nen­bubbel barstte, alhoewel niet tengevolge van een hype, wel als gevolg van een poli­tieke ommekeer.

In een vol­gend artikel zullen we het hebben over de grote bubbels van de vorige, 20ste eeuw.
Jan Van Besauw
Colum­nist voor US Markets
Onder­getek­ende is gepen­sioneerd mar­ket­ing man­ag­er beeldvormingssystemen.
Hij heeft in geen enkel van de eventueel geciteerde aan­de­len of gelijk welk andere vorm van beleg­gingsin­stru­menten een eigen positie.

8 novem­ber 2005

+100


Reageren

Anonieme comments achterlaten is niet toegestaan. Hiervoor moet u ingelogd zijn. Login »
Turbo’s zijn complexe instrumenten en brengen vanwege het hefboomeffect een hoog risico mee van snel oplopende verliezen. 7 op de 10 retailbeleggers verliest geld met de handel in turbo’s. Het is belangrijk dat u goed begrijpt hoe turbo’s werken en dat u nagaat of u zich het hoge risico op verlies kunt permitteren.