Beurscyclus. Sparen lijkt het beste te zijn

1. Inlei­d­ing
In deze col­umn staat de beurscy­clus cen­traal. De beurs kent een cyclus van opeen­vol­gende fasen, namelijk: een opgaande fase, een top­fase, een dal­ende fase en een bodem­fase. De over­gang van de ene fase naar de andere fase wordt beïn­vloed door: koer­stech­nis­che fac­toren, het sen­ti­ment, macro-economis­che fac­toren, bedri­jf­sec­onomis­che fac­toren, opmerke­lijkhe­den, de opkomst of juist het wegebben van een crisis. 

We schri­jven weke­lijks over de actuele beurs­fase en maan­delijks over het cyclusver­loop van indi­vidu­ele aan­de­len. We mak­en eve­neens een ren­de­ments­bereken­ing. Hier­bij vergelijken we de beleg­gingsre­sul­tat­en van onze uit­slui­tend edu­catieve beleg­gingsstrate­gie ​‘Beleggen, vol­gens de principes van de beurscy­clus’ met de resul­taa­ton­twik­kel­ing van de AEX en met de resul­tat­en van een spaarrekening. 

2. Terug­b­lik week 4.
De AEX is deze week gedaald van 450,08 naar 438,69

Koer­stech­nisch. De Advance-decline lijn geeft het ver­schil aan tussen het aan­tal fond­sen dat sti­jgt en het aan­tal fond­sen dat daalt op een bepaalde dag. U kunt de A‑D-lijn op de web­site van www​.tostrams​.nl vol­gen. Op dit moment daalt de Advance Decline lijn ten opzichte van een maand gele­den, maar ook ten opzichte van 12 maan­den gele­den. Nor­maal gespro­ken is dit een slecht signaal. 

De gemid­delde beur­somzet voor de aan­de­len uit de AEX is ten opzichte van het begin van de sti­j­gende fase (mei 2003) opgelopen van 1573 miljoen euro per dag naar 4046 miljoen euro per dag. Dit is tij­dens de sti­j­gende fase een nor­maal ver­schi­jnsel. Tij­dens de top­fase of aan het begin van de dal­ende fase zal de beur­somzet een top bereiken. De dal­ing is ingezet. Op dit moment bedraagt de gemid­delde beur­somzet 3785 miljoen euro per dag.

De gemid­delde beur­somzet neemt de laat­ste weken weer toe. Vol­gens mij is dit eerder een teken van zwak­te, dan een teken van kracht. Er is tij­dens de recente koers­dal­ing mas­saal verkocht. Het is nog maar de vraag of deze verkop­ers weer terug komen zodra er sprake is van een koer­sh­er­s­tel? Of, bli­jven zij defin­i­tief weg en kiezen zij ervoor om hun beleg­ging­sop­breng­sten, in afwacht­ing van de bodem­fase, op een spaar­reken­ing te parkeren? 

Het lan­glopend voortschri­j­dende gemid­delde van de AEX daalt. Vol­gens de method­iek van de tech­nis­che analyse is dit een heel slecht teken. Er is een omslag­punt bereikt. U kunt het lan­glopend voortschri­j­dende gemid­delde www​.yahoo​.com vol­gen. Op dit moment daalt het lan­glopend voortschri­j­dende gemid­delde van de vol­gende indices: — Ameri­ka (Dow Trans­port, Dow Jones Util­i­ty Index, Dow Jones Com­pos­ite Index, mid­cap­per Rus­sell 1000, 2000, 3000 en de SP500- index, Argen­tinië, Cana­da, Mex­i­co); — Azië (Japan, Nieuw Zee­land, Aus­tral­ië); — Europa (Bel­gië, Ital­ië, Zwit­ser­land, Zwe­den, Frankrijk, Oost­en­rijk, Noor­we­gen, Ned­er­land, Enge­land, Span­je). Het lijst­je is inmid­dels uit­ge­groeid tot 24 landen. 

Sen­ti­ment. De risi­co­premie (div­i­den­dren­de­ment -/- rente op een spaar­reken­ing van bijvoor­beeld www​.argen​ta​.nl ) bedraagt op dit moment -/- 1,2 procent. 

De koers/​dividendverhouding vertelt ons of de beurs overge­waardeerd, nor­maal gepri­jsd is of juist onderge­waardeerd is. Beleg­gers zijn bij een hoge koers/​dividendverhouding opti­mistisch gestemd en bij een lage koers/​dividendverhouding somber gestemd. De koers/​dividendverhouding heeft in de maan­den feb­ru­ari 2007 en april 2007 op 50 ges­taan. Inmid­dels is de koers/​dividendverhouding gedaald naar 33. 

De cal­l/put-ratio toont aan dat beleg­gers alle somber­heid van zich hebben afgeschud. Deze week is de cal­l/put-ratio geste­gen van 0,9 naar 1,4 (zie www​.tostrams​.nl ). Op de grafiek kunt u ook zien dat er vanaf dit niveau gedurende de afgelopen maan­den meestal weer een koers­dal­ing in gang werd gezet. 

Macro-economisch. Bernanke heeft de rente met een agressieve rentestap ver­laagd. De belei­ds­mak­ers hopen met deze maa­tregel, maar ook met het plan om 150 mil­jard dol­lar in de economie te pom­pen, het aan­houdend negatieve sen­ti­ment te keren en de economis­che groei te bevorderen. 

Het is nog maar de vraag of deze maa­trege­len het gewen­ste effect hebben. De prob­le­men zijn in Ameri­ka ontstaan door­dat er teveel en te makke­lijk geld is uit­geleend. Con­sumenten hebben jaren­lang boven hun stand geleefd. Er wordt zelfs hier en daar beweerd dat mensen een hypotheek hebben afges­loten, zon­der dat zij hun inkom­sten hebben aange­toond. Daar moest wel een keer een einde aan komen. Op dit moment wor­den de hypotheekverzek­er­aars gecon­fron­teerd met het hoog­ste aan­tal wan­be­talin­gen van de laat­ste 20 jaar. 

In Ameri­ka moet de broekriem aange­haald wor­den, in plaats van gratis geld uit te delen. De genoemde maa­trege­len kan de sti­j­gende geld­ho­eveel­heid nog verder uit de hand lat­en lopen. Hier­door kan de inflatie nog verder sti­j­gen. Wellicht hebben deze maa­trege­len ook een effect op de dol­lar. Ooit moet het geld terug­be­taald worden. 

Het duurt ongeveer een half jaar voor­dat een rentewi­jz­ing de reële economie beïn­vloed. De laat­ste rentev­er­lag­ing zal voor­lop­ig geen steen­t­je bij­dra­gen aan het oplossen van de finan­ciële prob­le­men. Het rente­wapen heeft op dit moment vooral een psy­chol­o­gisch effect. Onder­tussen rekent de markt vol­gens Frits Coni­jn (www​.fd​.nl , 23/01/2008) alweer op een nieuwe rentev­er­lag­ing. Welke gevol­gen zal een eventuele nieuwe rentev­er­lag­ing hebben op de koers van de dol­lar, de Yen, de inflatie en de financier­ing van de Amerikaanse over­hei­d­steko­rten? Wie heeft het in Ameri­ka eigen­lijk voor het zeggen; ​‘de markt of de beleidsmakers!’

In Ned­er­land is de pri­js van een eengezinswon­ing ten opzichte van drie maan­den gele­den gedaald met 3,2 % (bron: www​.hypothek​er​.nl ). Heeft u gis­teren het tele­visiepro­gram­ma Netwerk gezien? Ook in Ned­er­land nemen de ged­won­gen verkopen toe. Vorig jaar zijn de ged­won­gen huizen­verkopen met twintig pro­cent geste­gen. Meestal als gevolg van een schei­d­ing, werk­loosheid maar ook net zoals in Ameri­ka van­wege een te hoog afges­loten hypotheek. 

Bedri­jf­sec­onomisch. Tij­dens de top- en dal­ende fase neemt het con­sumenten­vertrouwen af en is de kans groot dat werkne­mers er steeds meer vanu­it gaan dat de werk­loosheid toe zal nemen. Vol­gens het www​.cbs​.nl (con­junc­tu­urbericht, 13/12/2007) hebben deze twee fac­toren een behoor­lijk invloed op de koer­son­twik­kel­ing van aan­de­len. Zodra deze twee indi­ca­toren zich in negatieve zin ontwikke­len, zoals dit tij­dens de top­fase en dal­ende fase meestal het geval is, zal de beurs dalen. 

Reor­gan­isaties, fail­lisse­menten en ontsla­gron­des zullen tij­dens de top- en dal­ende fase in eerste instantie toen­e­men. Gelukkig zullen dit soort bericht­en tij­dens de bodem- en sti­j­gende fase weer langza­am uit het beeld verd­wi­j­nen. Deze week hebben de vol­gende bedri­jven maa­trege­len aangekondigd: Sprint Nex­tel gaat 4000 banen en 8% van zijn winkels oph­ef­fen, het inte­gratiepro­ces tussen de Post­bank en de ING Bank kost 2500 arbei­d­splaat­sen, Deutsche Bank schrapt 300 banen, Stega­man ontslaat cir­ca 50 mensen, Ford schrapt nog eens 13.000 banen, Hon­ey­well Emmen schrapt waarschi­jn­lijk 130 banen en Mor­gan Stan­ley schrapt 1000 banen.

Vol­gens Moody’s wordt 2008 een omslag­jaar, waarin grote fail­lisse­menten terugk­eren in het straat­beeld (Het Finan­cieele Dag­blad, 12/01/2008).

Opmerke­lijk. Beleg­gers wor­den heen en weer ges­lingerd tussen gevoe­lens van hoop en gevoe­lens van vrees. Er zijn op de beurs ook peri­o­den aan te wijzen waarop beleg­gers gedurende lan­gere tijd uiter­mate opti­mistisch of juist somber zijn gestemd. Gelukkig is deze gemoed­stoe­s­tand te meten. De koers/​dividendverhouding en de VIX-index kunt u als meetinstru­ment gebruiken. Zij geven aan of de beurs over- of onderge­waardeerd is. 

De koers/​dividendverhouding staat voor een omslag­punt (bij­na) alti­jd op een hoog niveau. Voor­beelden van peri­o­den met overge­waardeerde beurzen zijn te vin­den in de jaren : 1929 – 1936 – 1939 – 1959 – 1961 – 1965 – 1968 – 1972 ‑1987 – 2000 – 2008. Het is onmo­gelijk om een vast ver­houd­ings­ge­tal vast te stellen. Het lijkt wel of de mate van over­waarder­ing in de loop der jaren steeds extremer is gewor­den. Het kri­tis­che ver­houd­ings­ge­tal is in de loop van de jaren staps­gewi­js opgelopen van 30 (1929), 40 (1987) naar 50 (2007) Het vorig jaar bereik­te ver­houd­ings­ge­tal 50 wijst dan ook op een veel te dure beurs. 

De VIX-index wordt ook wel de onrust­meter genoemd. Deze index gedurende de laat­ste 12 maan­den geste­gen van cir­ca 10 naar cir­ca 27 (augus­tus 2007, novem­ber 2007 en jan­u­ari 2008). Dit betekent dat beleg­gers er serieus reken­ing mee houden dat de stand van de AEX de komende 12 maan­den 27 pro­cent kan afwijken ten opzichte van de huidi­ge koers. Vanzelf­sprek­end ga ik ervan uit dat het risi­co aan de onderkant zit. Anders gezegd, beleg­gers houden reken­ing met een stand van de AEX op 319. Inter­es­sant, want als dit uitkomt zou bij een gelijk­bli­jvende rente de negatieve risi­co­premie vri­jwel verd­we­nen zijn.

Crash­es. Een crash kan kan pas ontstaan nadat zeer veel beleg­gers hun gedacht­en over de toekomst hebben bijgesteld. In mijn col­umn ´Beurscy­clus. Voorkom beursstress´ schri­jf ik over de Rationele Emotieve Ther­a­pie. Deze week heeft er zo´n een gebeurte­nis (Crash) plaats gevon­den. Beleg­gers zijn naar aan­lei­d­ing van deze recente koers­dal­ing anders over de toekomst gaan denken. Ze zien de koersen de afgrond ingli­j­den, ter­wi­jl ze dat waarschi­jn­lijk niet voor mogelijk had­den gehouden. Nu realis­eren zij zich dat dit zomaar weer kan gebeuren. Gevoe­lens van somber­heid kre­gen de ruimte en hebben beleg­gers wereld­wi­jd aangezet tot het verkopen van aandelen. 

De pub­li­caties van Jaap van Gin­niken over het ontstaan van crash­es zijn zeer boeiend en tegelijk­er­ti­jd erg leerza­am. Vrij ver­taald: ​‘de top­fase is een bepaalde tijdspe­ri­ode waar­bij nieuwe ervarin­gen wor­den opgedaan, en waar­bij men open staat om langza­am maar zek­er andere denkbeelden en verwacht­ingspa­tro­nen de ruimte te geven en ver­vol­gens te accepteren dat een fikse koers­dal­ing een reële mogelijkheid is’

Jaap van Gin­neken schri­jft in zijn boek ​“Brein-bevin­gen” over het ontstaan van crashes;
– Con­crete, lev­endi­ge en indrin­gende sym­bol­en (woor­den en beelden, gebeurtenis­sen en mensen) een grote rol spe­len bij het pro­ces van herdefiniëring van de sit­u­atie. – Het feit dat steeds meer anderen onze oor­spronke­lijke onvrede en onze huidi­ge betrokken­heid lijken te delen ons verge­makke­lijkt om ons met een nieuw col­lec­tief te identificeren.

De media, eve­nals colum­nis­ten, spe­len natu­urlijk ook een rol in het ver­sterken van gevoe­lens zoals vrees en hoop, waar­door beleg­gers zich met een nieuw col­lec­tief kun­nen iden­ti­fi­ceren. De weblog van Het Finan­cieele Dag­blad ´Volg de paniek op de beurzen van min­u­ut tot min­u­ut´ is hier een voor­beeld van. 

3. Dal­ende fase
Tij­dens de dal­ende fase tre­den er ver­schil­lende negatieve processen op. Veel beleg­ger zullen bewust gaan nadenken over het feit of ze zullen stop­pen met hun beleg­gings­ac­tiviteit­en. Som­mi­gen hak­en ook werke­lijk af. Elke dal­ende fase heeft zijn eigen karak­ter en kenmerken. 

Ken­merk­ende voor­beelden zijn: afne­mende inter­esse, winst­waarschuwin­gen en reor­gan­isaties, uit­gifte van nieuwe aan­de­len stokt, dal­ende beur­somzetten en een grotere belang­stelling voor het the­ma sparen. 

Inter­esse neemt af. De oplage­ci­jfers van finan­ciële media (Bijvoor­beeld Het Finan­cieele Dag­blad) zal in de dal­ende fase afne­men. Ook de bezoek­er­saan­tallen op finan­ciële web­sites lopen terug. Beleg­gingsclubs kun­nen waarschi­jn­lijk een leden­ver­lies tegemoet. 

Houd u de oplage­ci­jfers van Het Finan­cieele Dag­blad eens in de gat­en, of kijk eens naar het aan­tal pageviews, de rank en het bereik van finan­ciële sites op www​.alexa​.com . De site www​.usmar​kets​.nl springt er ten opzichte van veel andere sites gun­stig uit. Daar waar andere sites op het vijf jaren­overzicht vol­gens de tech­nis­che anal­is­ten een verkoopsig­naal zouden kri­j­gen, zal www​.usmar​kets​.nl een koopad­vies krijgen ;-).

Door­dat de vraag naar aan­de­len afneemt zal de risi­co­premie weer oplopen, zal de beur­somzet afne­men, zal de koer­swin­stver­houd­ing dalen en zal de koers/​dividendverhouding eve­neens dalen. Ook de inter­esse van het bedri­jf­sleven om op zoek te gaan naar over­namekan­di­dat­en neemt af. 

Winst­waarschuwin­gen en reor­gan­isaties. Tij­dens deze fase zullen winst­waarschuwin­gen eerst toen­e­men om ver­vol­gens langza­am maar zek­er uit het beeld te verd­wi­j­nen. Meestal gaat dit gepaard met ontsla­gron­des. Ook op effecte­nafdelin­gen van banken. Par­ti­c­ulieren geven min­der orders door. Han­de­laren hebben min­der te doen. 

Uit­gifte van nieuwe aan­de­len. Aan­de­len­e­missies zullen afne­men omdat men de koers te laag vin­dt. Ten­z­ij het om een red­ding­sop­er­atie gaat. De zit­tende aan­deel­houd­ers zijn in dat geval de dupe van­wege de enorme ver­wa­ter­ing van het aan­de­lenkap­i­taal. Beursin­tro­duc­ties wor­den afge­blazen of uit­gesteld. Wie heeft er nog belang­stelling voor aan­de­len, als menig ver­mo­gen in rook is opgegaan?

Bovenge­noemde ken­merk­ende ver­schi­jnse­len van de dal­ende fase zijn afhanke­lijk van de ernst van de sit­u­atie. Macro-economis­che cijfers, bedri­jf­sec­onomis­che cijfers, het beleg­gersen­ti­ment, poli­tieke omstandighe­den, koer­stech­nis­che indi­ca­toren en de ernst van de huizen­cri­sis of de kredi­et­cri­sis bepalen hoe groot de invloed van de economis­che terug­gang zal zijn op de beurzen. 

De bodem­fase zal de fakkel vroeg of laat weer overne­men. De geschiede­nis leert ons dat de dal­ende fase kan var­iëren van drie maan­den tot 36 maan­den. U heeft dan weer vol­doende mogelijkhe­den om mooie aan­de­len te kopen. Bijvoor­beeld aan­de­len met een hoogdividendrendement. 

4. Sparen of beleggen.
Tij­dens de top- en de dal­ende fase is sparen lucratiev­er dan beleggen. We zullen weke­lijks een ren­de­ments­bereken­ing mak­en van de koer­son­twik­kel­ing van de AEX ten opzichte van een spaar­reken­ing. De gemid­delde pri­js (560−480 = 520) van de top­fase wordt als uit­gangspunt genomen. Er is geen reken­ing gehouden met het div­i­den­dren­de­ment of transactiekosten. 

Rendement: 
Aan­de­len (520 — 438, 18/1/2008): -/- 15,7 procent
Spaar­reken­ing ( www​.argen​ta​.nl , 11 maan­den — maart 2007 t/​m jan­u­ari 2008): 3,8 procent
Ren­de­mentsver­schil in het voordeel van sparen: 19,5 procent. 

5. Cyclusver­loop van indi­vidu­ele aandelen
Eens per maand selecteren we uit de AEX en de AMX aan­de­len die vol­gens mijn bevin­din­gen in de top­fase of al in de dal­ende fase zitten. 

AEX: Akzo, Aegon, Cor­po­rate Express, DSM, For­tis, ING, Reed Else­vi­er, TNT, SBM off­shore, Rodam­co Europe, Wolters Kluwer

AMX: Aal­berts, ASMI, BAM, Binck Bank, Corio, Cru­cell, CSM, Hey­mans, Logiac CMG, van der Moolen, Nutre­co, Oce, Ordi­na, SNS, USG Peo­ple, Vopak, Wereld­have, Wessanen

Update (01÷01÷2008): Deze update is gebaseerd op de slotko­ersen decem­ber 2007

6. Dis­claimer.
Deze col­umn heeft uit­slui­tend edu­catieve doelein­den. Niets van de tekst is op te vat­ten als een con­creet beleg­gingsad­vies. Over­leg alti­jd met een pro­fes­sionele beleg­gingsad­viseur van uw bank voor­dat u enige actie onderneemt. U bent ver­ant­wo­ordelijk voor uw eigen beleg­gings­beslissin­gen. Advies: lees ook de dis­claimer van us​.mar​kets​.nl!