Twee jaar geleden nam Ben Bernanke het roer van de Federal Reserve over van de nu al legendarische Alan Greenspan. Aanvankelijk was het voor hem vooral een goednieuwsshow op de beurzen, maar nu is het tij gekeerd en moet hij bewijzen wat hij waard is. Wie is deze man eigenlijk?
Ben Bernankes ware gelaat?
Op 13 december 1953 werd in het Joodse gezin van Philip en Edna Bernanke Ben Shalom geboren als eerste van drie kinderen. Ze woonden in de stad Dillon in de Amerikaanse staat South Carolina, waar Joden tot een minderheid behoren. Vader Bernanke was apotheker en zijn vrouw was onderwijzeres.
De jonge Ben was een briljante leerling, die al heel snel Hebreeuws las, schreef en sprak en die voor zijn plezier wiskunde studeerde. Toen hij op 19-jarige leeftijd zijn middelbare school beëindigde, werd zijn diploma in de kranten vermeld wegens een recordscore van 99,4%!
Niet dat Ben al zijn tijd met zijn neus boven zijn boeken hing, want hij had heel behoorlijk saxofoon leren spelen en hij was er altijd bij als de band van zijn school optrad.
Hij zette in 1972 zijn studies verder bij Harvard College en in 1975 behaalde hij zijn bachelordiploma ‘summa cum laude’ (wat dacht je dan wel?) in de economie. Hij ging verder bij het MIT (Massachusetts Institute of Technology) en vier jaar later was hij doctor in de economie.
Hij begon in 1979 zijn carrière als leraar, werd in 1985 professor later hoofd van de afdeling Economie aan de prestigieuze Princeton Universiteit. Deze positie bekleedde hij tot 2005, om zich voor te bereiden op het voorzitterschap van de Fed.
Tot daar de aanloop naar Bernankes Fedvoorzitterschap. Op zichzelf zegt dat niet veel meer dan dat we te doen hebben met een uitstekende student die het vlot heeft gebracht tot hoogleraar.
Laten we even kijken wat hij heeft gepresteerd al die jaren. Hij is meerdere malen gevraagd om voordrachten te geven zowel in als buiten de VS, want zijn stokpaardje was/is monetaire theorie en politiek. In dit verband was hij tot 2005 directeur van het Programma Monetaire Economie aan het National Bureau of Economic Research en gaf hij American Economic Review uit.
Een theoreticus dus, tevens veelgevraagde spreker en uitgever van een toonaangevend economisch tijdschrift.
Wat deed hij nog? Boeken schrijven. Eén van zijn geliefkoosde thema’s (en daarmee staat hij niet alleen) is de crash van 1929 en de daaropvolgende depressie van 1930’er jaren. In zijn commentaar hierop schreef hij ‘we won’t do it again.’ Laten we het hopen.
Als we nagaan hoe Alan Greenspan begon, merken we een gelijkenis maar ook een groot verschil. Net als Bernanke was (is?) Greenspan muzikaal, hij speelde tenorsax in een jazzband. Professioneel startte Greenspan heel anders. Van 1954 tot 1987 (het jaar dat hij voorzitter van de Fed werd) stond hij mee aan de leiding van de economische consultfirma Townsend, Greenspan & C°. Dus rechtstreeks in de frontlinie, in tegenstelling tot Bernankes werk voordat hij de taak bij de Fed aanvaardde.
Bernanke was dus professor, theoreticus, spreker, schrijver. Nog meer? Jazeker. Straffe uitspraken heeft hij ook al op zijn actief.
Zo gaf hij tijdens een speech in 2002 zijn visie op het verschijnsel deflatie. U weet wel, deflatie is het fenomeen waarbij de waarde van het geld vermeerdert. Lijkt leuk, maar is het meestal niet omdat de consumenten in zo’n geval geneigd zijn hun aankopen uit te stellen (‘volgend jaar wordt het nog goedkoper’) wat zijn weerslag op de economie niet zal missen. Bernanke zegde dat de overheid deflatie kan vermijden door eenvoudigweg geld bij te maken. Hij illustreerde dit met een metafoor: ‘de overheid kan vanuit een helikopter geld droppen op de economie’. Dit bezorgde hem de bijnaam ‘Helikopter Ben’.
Hier stoten we op een eerste wezenlijk verschil tussen Bernanke en Greenspan. Deze laatste was en is als de dood voor inflatie, terwijl de man in de helikopter zegt dat een beetje inflatie geen kwaad kan. Er zijn nog verschillen. Greenspan heeft zich altijd strak aan de ideologie gehouden, dat Amerikaanse bedrijven in alle gevallen bevoordeeld moeten worden. Bernanke is hierover meer genuanceerd. Een voorbeeld. Greenspan heeft Bill Clintons plan om het tekort op de Amerikaanse handelsbalans weg te werken altijd openlijk gesteund. Hetzelfde geldt voor Bush’ maatregelen voor belastingsverminderingen. Hierover zegde Bernanke dat dit zijn zaken niet waren en dat het de politici zijn, die gekozen zijn om zich bezig te houden met de fiscale politiek.
Deze uitlatingen kloppen met hetgeen Bernanke hierover publiceerde in de boeken die hij schreef. Daarin staat ook, dat hij zich tot op zekere hoogte distantieert van Greenspans openlijke economische liberalisme. ‘Tot op zekere hoogte’, lijkt dat niet een beetje op Greenspaniaans?
Nadat hij van Greenspan de voorzittershamer overgenomen had, liet Bernankes communicatie met de media te wensen over. Wenkbrauwen werden gefronst, omdat hij de maanden voordien herhaalde malen had gezegd, voorstander te zijn van wat hij omschreef als ‘een meer transparante Fed-politiek en duidelijker statements dan die van Alan Greenspan’. Maar er kwamen weinig statements en dat wat hij zegde, klonk dikwijls zeer Greenspaniaans.
Rond Bernanke zijn stilaan twee kampen ontstaan. Door de economische wereld, laat ons zeggen de praktijk, wordt hij beschouwd als iemand die warm en koud blaast en die een, en we citeren Stephen Roach, topman van Morgan Stanley Asia, ‘de belangrijkste economie ter wereld leidt op een gevaarlijke en roekeloze wijze’. Dit naar aanleiding van de verlaging van de rente met in totaal 125 basispunten (1,25%) op één week tijd.
De feiten spreken tot nog toe deze critici tegen. Sinds zijn aantreden in januari 2006 heeft Bernanke het beleid van stijgende rente van zijn voorganger voortgezet, zie bovenstaande grafiek. Zelfs toen in 2007 de kredietcrisis losbrak, heeft hij de rente zo lang mogelijk ongemoeid gelaten, nl. tot januari 2008.
In Europa zijn er ook experts die twijfelen aan de richting die Bernanke wil inslaan. Zo heeft Jean-Claude Trichet, de voorzitter van de ECB (Europese Centrale Bank), vorige woensdag 30 januari 2008 gezegd, dat hij Bernankes voorbeeld zeker niet volgt. Dat hebben we nog gehoord; de kat uit de boom kijken (tot ze er vanzelf uitvalt van de dorst of de honger) is al jaren typisch voor de ECB.
De academici, die Bernanke nog altijd aanzien als hun lichtend voorbeeld, resp. collega, geven hem gelijk. Daar wordt de renteverlaging met 75 basispunten geïnterpreteerd als een signaal van vertrouwen in de economie, omdat het in de VS al zo sterk geteisterde bankwezen zuurstof krijgt.
Het verloop van de toonaangevende DJIA-index, met in zijn kielzog andere belangrijke beursbarometers zoals SP500 en Nasdaq, wijst erop dat de beleggers na enige aarzeling opgetogen zijn met Bernankes beslissing, zoals u kunt afleiden uit bovenstaande grafiek.
Maar de fundamentele problemen van de VS blijven: handelstekort, nationale schuld, leengedrag, kredietcrisis, dalend vertrouwen in de steeds zwakkere dollar. Als er niet spoedig verandering komt, dreigt het Amerikaanse economische en monetaire systeem in elkaar te zakken ten voordele van Aziatische groei- en machtscentra. En die zijn er legio en die staan te trappelen om de fakkel over te nemen.
Greenspan begon zijn carrière als bedwinger van de crash van 1987 en heeft gedurende
19 jaar een opmerkelijk beleid gevoerd. Beschikt Bernanke over eenzelfde charisma, stuwende kracht en koelbloedigheid? Wij denken dat hij tot het einde van dit jaar tijd heeft om dit te bewijzen. Wellicht zullen we dan weten, wat het ware gelaat is van Ben Bernanke.
Jan Van Besauw
Publicist voor US Markets
Ondergetekende is een gepensioneerde marketing manager. Hij schrijft voor US Markets o.m. columns, nieuwsberichten en artikels over uiteenlopende onderwerpen.