BANKING AS USUAL

Ameri­ka bli­jft onverko­rt het epi­cen­trum van de mon­di­ale finan­ciële insta­biliteit! Min­der bonus, meer toezicht en een inten­tie tot meer ​‘mon­di­ale’ economis­che samen­werk­ing waren slechts de belan­grijk­ste uitkom­sten van de G‑20 meet­ing in Pitts­burgh.

‘BANK­ING AS USUAL’

Ameri­ka bli­jft onverko­rt het epi­cen­trum van de mon­di­ale finan­ciële insta­biliteit! Min­der bonus, meer toezicht en een inten­tie tot meer ​‘mon­di­ale’ economis­che samen­werk­ing waren slechts de belan­grijk­ste uitkom­sten van de G‑20 meet­ing in Pitts­burgh. Obama’s ora­torische gaven niet te na gespro­ken mocht er niet­temin ook niet meer wor­den verwacht. De belan­grijk­ste ​‘items’ zoals de toekom­stige rol van de dol­lar als reserve­va­l­u­ta alsmede het aan­dra­gen van oplossin­gen richt­ing de schulden­prob­lematiek bleven bin­nen­skamers. Er zijn immers geen andere dan uiterst pijn­lijke oplossin­gen voorhan­den zijn. 

Der­halve bli­jft ook het accent staan op stim­uleren, lage rentes in de hoop dat de con­sument en pro­du­cent het stok­je weer gaan overne­men. Er werd niet bijgezegd dat de schuld-op-schuld stapel­ing een zware hypotheek op de toekom­stige koop­kracht (hogere belastin­gen, inflatie) legt. Er werd even­min gerept van het kredi­etrisi­co dat de banken nog steeds lopen.

Geen alter­natief voor de dollar?
Wel werd ingezien dat het West­en in een soort van verzadig­ingsec­onomie ver­keert als gevolg waar­van steeds meer pro­duc­tie naar het Oost­en ver­huist mede van­wege de fac­tor goed­kope arbeid. Bij ons zal het accent op ken­nis moeten wor­den gelegd maar daar­voor is te weinig geld beschik­baar, zoals er straks voor alles min­der geld beschik­baar zal zijn. Niet alleen wij ver­ar­men maar ook in het Oost­en kri­jgt men er een tik van mee, indi­en voor­ma­lig Witte Huis adviseur pro­fes­sor Roubi­ni gelijk kri­jgt door te stellen dat er voor de dol­lar geen liq­uiditeits-alter­natief bestaat. Wel noemde hij het alter­natief van de Spe­cial Draw­ing Rights (SDR’s) – een mand­je van de belan­grijk­ste valuta’s — uit te geven door het IMF dat weer een grotere rol moet kri­j­gen. Daarin komt dan uit­er­aard ook de dol­lar voor en bli­jft dit mid­del ​‘besmet’.

Steeds meer inter­na­tionale beleg­gers zien de bui hangen en keren zich af van de dol­lars­feer, met name van de bij­na niks ren­derende Trea­sury bonds. Een lagere dol­lar is natu­urlijk voor vee­lal op export georiën­teerde Amerikaanse bedri­jven aan­lokke­lijk, omdat ze goed­kop­er kun­nen exporteren en con­cur­reren. Dat weer­spiegelt zich intussen op de beurs. 

Groot­ste gevaar!
De goed­kopere dol­lar lijkt thans de ide­ale val­u­ta om als ​‘car­ry-trade’ te dienen (je leent goed­kope dol­lars om die elders in de wereld tegen een hoger ren­de­ment uit te zetten, zoals dat ook met de Japanse yen gebeurde). Je zou hier­bij kun­nen anticiperen op uit­sprak­en van Har­vard econoom pro­fes­sor Ken­neth Rogoff, die wees op het toen­e­mend gevaar van een Amerikaans ​‘default’ (niet meer kun­nen vol­doen aan de schuld­ver­plichtin­gen). Rogoff gaf de vol­gende ​‘state­ment’ bij Bloomberg af: ​‘there is no ques­tion that the most sig­nif­i­cant vul­ner­a­bil­i­ty as we emerge from reces­sion is the soar­ing gov­ern­ment debt’ (het staat buiten kijf dat de meest sug­nif­i­cante zwak­te bij het ontsti­j­gen van de recessie voortvloeit uit de schrik­barend sti­j­gende over­hei­dss­chuld). Hij ver­vol­gt met: ​‘it’s very like­ly it will trig­ger the next cri­sis as gov­ern­ments have been stretched so wide’ (het is zeer waarschi­jn­lijk dat dit de vol­gende cri­sis zal veroorza­k­en daar cen­trale over­he­den zich met hun schuld­cre­atie hebben overtrokken). 

Deze waarschuwin­gen waren bedoeld om aan de G‑20 mee te geven, toen reeds bek­end werd dat Oba­ma niet alleen met de stim­u­lerin­gen wen­ste door te gaan maar dit con­signe ook wen­ste mee te geven aan de andere deel­ne­mers van dit platform.

Teko­rten­groei
De vraag is niet van de lucht hoe lang deze ​‘show’ onge­moeid kan bli­jven door­gaan. Er moet een ​‘point of no return’ van won­den likken komen, eigen­lijk hoe sneller hoe beter. Er is een­voudig­weg te weinig economisch draagvlak voor een zodanige groei dat daarmee de schulden weer kun­nen wor­den ingelopen. Het Amerikaanse teko­rt ligt intussen op 13% van BBP, het hoog­ste niveau sinds WO II. Hoeveel groei is daarmee bereikt? Ja, net genoeg om uit de recessie te ger­ak­en maar dat is wel een erg dure oploss­ing. Econoom Mar­tin Feld­stein, eve­neens van Har­vard, heeft berek­end dat de teko­rten de komende tien jaar ​‘com­pound­ed’ (inclusief financier­ingsrente) naar 80% van het BBP zullen oplopen. Dat is ​‘nog ver weg’ van de ruim 200% waar Japan tegen aan­hikt, maar daarmee heeft dit land inmid­dels haar eigen toekomst financieel/​economisch gepasseerd. 

Einde niet in zicht
Daarmee is het nog niet gedaan. Want hoewel de crash in de res­i­den­tiële vast­goed­sec­tor met ​‘aantrekkende’ pri­jzen lijkt uit te bode­men, blijkt deze bodem onder valse voor­wend­se­len te zijn gevor­md. Het zijn niet zozeer de huizen­pri­jzen die weer aantrekken maar juist het toegenomen aan­tal foreclusures in de duur­dere seg­menten die ook aan de beurt komen en nu als het ware het medi­ane pri­js­niveau omhoog stuwen. Vol­gens de Amherst Secu­ri­ties Group staan er nog min­stens 7 miljoen eigen­dom­men op de fore­clo­sure lijst. Van enig her­s­tel is dus absolu­ut geen sprake. In tegen­deel, er dient met een verdere afwaarder­ing (na 36% vanaf de top) in orde van grootte van nog eens 8 – 10% reken­ing te wor­den gehouden. Althans, vol­gens Amherst. 




Daarmee is het nog niet gedaan. Want de com­mer­ciële sec­tor moet zich lan­delijk nog gro­ten­deels ont­las­ten van de gevol­gen van tal­rijke vrijkomende ruimtes op alle ter­reinen inclusief hotels, afgezien van afwaarderin­gen en her­fi­nancier­ing­sprob­le­men. Dit op zich vormt al genoeg reden voor een dou­ble dip.

​‘Riante’ vooruitzicht­en
Intussen is de aan­gerichte schade al nage­noeg onher­stel­baar! Tot dusver wor­den de werk­lozen opgevan­gen met deelti­jd­voorzienin­gen of met volledi­ge uitk­erin­gen (in Est­land, las ik, doet een uitk­er­ing slechts €15 per week en in Span­je €100), maar die lopen straks alle­maal af en dan? De cash-for-clunk­ers programma’s lopen af. De $8.000 tax cred­it om een huis te kopen loopt in novem­ber af. Sub­si­dies naar aut­o­fab­rikan­ten lopen af etc. 

De groot­ste schok is om te zien hoe weinig er in wezen mee is bereikt. De indus­triële pro­duc­tie in de V.S. is met ruim 11% gedaald, die in Frankrijk met 13%, in Duit­s­land met 17%, in Ital­ië met 18%, in Japan met 21% ter­wi­jl de Chi­nese export met maar lief­st 23% is gedaald, alles vergeleken met een jaar gele­den! De beurs pri­jst ​‘vrolijk’ economis­che groei in die er in wezen hele­maal niet is. Alleen ​‘uncle’ Ben moet er wel in bli­jven geloven. Tegen beter weten in riep hij vorig jaar en her­haalde dit jaar dat de economie weer zal aantrekken. Bijgevolg is er maar één con­clusie: west­erse belei­ds­mak­ers staat niets anders open dan de geld­groei oneindig te bli­jven stim­uleren om een fatale deflatie te voorkomen, met het risi­co in een even fatale inflatie te eindigen. 

Denk­fout
Van Bernanke is bek­end dat hij als geen ander de Depressie­jaren heeft bestudeerd toen de kredi­etver­len­ing met hogere rentes en hogere belastin­gen tot stil­stand kwam, waarmee de economis­che groei werd afge­bon­den. Nu laat de Fed de geld­kraan wagen­wi­jd open­staan en wat zien we? De banken zijn te verzwakt om veel kredi­etrisi­co te kun­nen lopen en ver­strekken bijgevolg maar weinig kredi­et. Het door de cen­trale bank toegeschoven geld verd­wi­jnt weer richt­ing cen­trale bank waar het een geringe rente oplevert. 




De tweede ​‘fout’ die Bernanke ont­waardde, was dat de toen­ma­lige Fed meende de des­ti­jds nog onderliggende goudreserve te moeten bescher­men, zodat er geen ruimte over was om de geld­groei te ver­ruimen. Door­dat ook andere lan­den hun eigen munt met hogere rentes gin­gen bescher­men, had dat gevol­gen voor de han­delsstromen er in resul­terend dat hier­mee de eigen markt werd afgescher­md (pro­tec­tion­isme!). Om die reden houdt Bernanke thans de rente laag met als gevolg dat er voor de dol­lar maar één richt­ing open ligt en dat is naar bene­den. Een hogere rente zou de prille groei immers onmid­del­lijk om zeep helpen. 

Een oude uit­spraak van de Vic­to­ri­aanse filosoof Her­bert Spencer werd door de Britse Tele­graph geciteerd: ​‘the ulti­mate result of shield­ing men from the effects of fol­ly, is to fill the world with fools’ (de beste manier om de mens tegen dwaasheid te bescher­men is om de wereld met dwazen te vullen). De min­der dwazen, waaron­der ook cen­trale banken met name in Azië, zetten bijgevolg ín op het ín 1971 verk­laarde bar­bar­ic rel­ic’. Zo geven ze aan dat ons huidi­ge finan­ciële sys­teem bar­baars­er aan­doet dan wat eens (1971) bar­baars heette te zijn.

Back to the roots
In dit kad­er ver­scheen een inter­es­sant essay van de Mex­i­caanse Civic Asso­ci­a­tion for Silver.
Onder de titel ​‘A New Magna Char­ta for Our Times’. Nu zult u zeggen ​‘logisch’ want Mex­i­co is het zil­ver­land bij uit­stek. Doch de tekst was klipp und klar: ​‘een nieuwe reserve­va­l­u­ta kan het dol­larprob­leem niet oplossen zolang deze ook weer als een nieuw schuldin­stru­ment in de markt wordt gezet. Alleen een even­wichtig finan­cieel sys­teem gebaseerd op edel­metaal als reserve is daar­toe in staat. De Magna Char­ta (stamt uit het Lati­jn en betekent oorkonde) is één van de oud­ste doc­u­menten uit de Britse geschiede­nis, door zijn ede­len opgelegd aan kon­ing ​‘Jan zon­der Land’ om zijn macht bij wet in te perken. Jam­mer dat de ​‘ede­len’ van ​‘kon­ing’ Oba­ma niet over zoveel moed beschikken om te eisen wat onder de gegeven omstandighe­den het enige ultieme soe­laas biedt: terug naar 15 augus­tus 1971 toen de dol­lar werd los­gekop­peld van het goud en daarop alle valuta’s tegen de dol­lar zijn gaan zweven.

Een val­u­ta is uitein­delijk niets anders dan een papieren ver­vang­mid­del van wat de reële reserve verte­gen­wo­ordigt, uitge­drukt in baar goud. Aris­tote­les definieerde reeds 400 jaar voor Chr. vijf valide rede­nen waarom goud geld is: duurza­am, deel­baar, hand­ig als inter­na­tionale reken- en vergelijk­ingseen­heid, alti­jd houd­baar en over­al inwis­sel­baar (tegen goederen). 

Start onge­brei­delde geldgroei
Vanaf 15 augus­tus 1971 is de V.S. begonnen haar munt ​‘uit te wonen’ ten koste van de rest van de wereld, is de kredi­et­ex­pan­sie sterk uit­gezet, werd er veel meer geïm­por­teerd dan geëx­por­teerd en werd er meer geleend dan er ver­di­end werd. Vanaf die zelfde dag heeft er geen enkele schikking van de inter­na­tion­aal uit­staande schuld meer plaats gevon­den(!). Buiten­landse cen­trale banken wis­selden hun dol­lars in tegen Treasury’s (die waren toch kredi­et­waardig?), waarte­gen de Fed weer nieuw geld kon uit­geven. Dat pro­ces liep zo goed dat in de V.S. uitein­delijk alle rem­men los gin­gen naar een onge­brei­delde geldgroei. 

Einde van de manipulaties?
Nu we intussen weten dat de Chinezen hun papieren dol­lar­reserves niet verder wensen te lat­en groeien en boven­di­en de Hong Kong Mon­e­tary Author­i­ty heeft opge­dra­gen om al het Chi­nese goud uit de goud­kelders in Lon­den naar Hong Kong te lat­en over­bren­gen, ligt een hogere goud­pri­js steeds meer in het ver­schi­et. Immers, dit goud kan niet langer dienen als ​‘ammu­ni­tie’ van de manip­u­laties op de COMEX en de LME (Lon­don Met­al Exchange). Het einde der manip­u­laties stuwt de goud­pri­js onver­mi­jdelijk omhoog en luidt inflatie in!

Robert Bron­cel
US Markets