Achter de coulissen van de olieprijs

Waarom vol­gen bij voor­beeld de pri­jzen aan de pomp zo aarze­lend de evo­lu­tie van deze van het vat ruwe olie? Welke fac­toren spe­len op de achtergrond?

In ons overzicht van de ben­zine- en diesel­pri­jzen van 28 juni 2012 stelden we, dat er sinds maart 2012 sprake was van een adem­pauze, waar­bij de pri­jzen wat gas had­den teruggenomen. Het ver­loop van de WTIC-index voor dezelfde peri­ode toonde een terug­val van de pri­js van het vat ruwe olie van ca 25%.
Moesten de pri­jzen aan de pomp deze trend vol­gen, dan kostte in Ned­er­land Euro­su­per 95 nu ca 1,35 euro/​liter en diesel ca 1,12 euro/​liter, spec­tac­u­lair min­der dan de resp. ca 1,76 en 1,42 euro/​liter van vandaag.

Voor Bel­gië zou dat neerkomen op ca 1,29 euro/​liter voor Euro­su­per 95 en ca 1,16 euro/​liter voor diesel, gevoelig goed­kop­er dan de resp. 1,64 en 1,45 euro/​liter van vandaag.

Wat is hier aan de hand? We probeer­den te achter­halen wat er gebeurt achter de coulis­sen van de oliepri­js, m.a.w. welke soms fac­toren echt spe­len en waar­van we miss­chien niet genoeg weten.

Belan­grijke fac­toren waarmee we in dit ver­band moeten reken­ing houden zijn:

- natu­urlijke reserves
- aan­gelegde reserves
- geopoli­tiek
- dis­trib­u­tiepri­jzen
- de eurocrisis

Buiten deze fac­toren spe­len ook de glob­ale kli­maatop­warm­ing, spec­u­latie en de lev­er­ingspoli­tiek van de OPEC-lan­den ook een rol, waarover we het al eerder hadden .

Natu­urlijke reserves of ​‘hoeveel olie zit nu echt in de bodem?’

Over de olie die zow­el op land als op in de bodem zit doen de pro­du­cen­ten alti­jd geheimzin­nig. Geopoli­tiek (zie verder) speelt hier een belan­grijke rol.
Daarom is het moeil­ijk om accu­rate cijfers hierover te pakken te kri­j­gen. Kijk maar naar de vol­gende tabel:

Twee nochtans gere­puteerde bron­nen geven uiteen­lopende cijfers en van haar eigen land kan of wil de VS-organ­isatie EIA geen recen­tere gegevens bek­end­mak­en dan die van einde 2009. BP kent de VS-cijfers blijk­baar wel.

Dan gaan we kijken wat dezelfde bron­nen ver­melden voor het jaar 2009. Wat blijkt? Tussen de data van BP en die van EIA gaapt een kloof van 138 mil­jard vat­en. Een indruk­wekkende plas olie.

Nog iets. Eerder had­den we het al over de won­der­baar­lijke ver­menigvuldig­ing in de oliew­ereld. Zoi­ets zien we nu ook. Zo blijkt vol­gens BP de werel­dreserve van 2009 tot 2011 met meer dan 176 mil­jard vat­en te zijn toegenomen (hoewel er duchtig opge­pompt werd).

Als bij de EIA-gegevens Noord-Ameri­ka buiten beschouwing lat­en, stellen we iets analoogs vast. Alle regio’s samen (dus zon­der Noord-Ameri­ka) beschik­ten vol­gens deze cijfers over 1.132,3 mil­jard vat­en in 2009 en over 1.318,7 mil­jard in 2011, een ver­schil van meer dan 186 mil­jard vaten.

Die troe­bel­heid over de exacte reserves is een fac­tor van twi­jfel en dat zal zek­er meespe­len bij het opmak­en van de oliepri­jzen.

Aan­gelegde reserves of ​‘wat zit nu echt in al die olietanks?’

De VS hebben de groot­ste strate­gis­che oliere­serves ter wereld. Zodra bek­end is, dat deze zijn aange­spro­ken, zal de pri­js van het vat ruwe olie dalen, dat is logisch.
Let wel, we schreven ​‘Zodra bek­end is, dat deze reserves zijn aange­spro­ken’. Inder­daad, het vol­staat dat dergelijk bericht de wereld ingaat en de oliepri­js zeilt zuid­waarts. Niet langer gele­den dan in maart 2012 lieten pres­i­dent Oba­ma en de Britse pre­mier Cameron in een geza­men­lijk com­mu­niqué weten dat ze zin­nens waren (een deel van) hun nood­voor­raad olie aan te spreken om con­t­role te kun­nen kri­j­gen op de toen op hol slaande pri­js. Het resul­taat ziet u bij voor­beeld in de grafiek van de WTIC-index:

Geopoli­tiek of ​‘wat is Iran echt van plan?’

Dat de geopoli­tiek recht­streeks van invloed kan zijn op de oliepri­js is al dik­wi­jls aange­toond, met vooral de oliecri­sis van 1973 die in het col­lec­tief geheugen is gegrift. 

Maar ook recente gebeurtenis­sen mis­sen hun effect niet. Zo is er het getouwtrek rond Iran, dat al jaren door het West­en met argu­so­gen wordt gevol­gd wegens de nucle­aire poli­tiek van dit land. Bouwt Iran nu gewone kern­cen­trales om de indus­trie, de over­heid en de con­sumenten vlot van elek­triciteit te voorzien. Of heeft de Iranese regering plan­nen om bin­nen afzien­bare tijd te kun­nen beschikken over kernkoppen?

De EU heeft blijk­baar geen vertrouwen in Iran en heeft besloten tot een maa­tregel die pijn moet doen, nl. het stop­pen van de aankoop van Iranese olie met ingang van 1 juli 2012. Door dit embar­go ver­li­est Iran ca 20% van zijn olie-export.

Iran wil natu­urlijk niet bij de pakken bli­jven zit­ten en dreigt ermee de strate­gisch belan­grijke Straat van Hor­muz te blokkeren en daarmee 20% van het wereld­trans­port van ruwe olie te stop­pen. Als Iran dat zou doen, zullen inter­na­tionale sanc­ties niet uit­bli­jven. De VS bij voor­beeld rof­fe­len al met hun zwaar­den op hun schilden en sturen oor­logs­bodems naar de inmid­dels al beruchte zeestraat.
Moest het hier komen tot een echte dreig­ing, zon­der dat er zelfs sprake zou zijn van een gewapend con­flict, dan zal de oliepri­js zek­er gaan klimmen.

Intussen is het af te wacht­en hoev­er Iran echt wil/​kan gaan.

Dis­trib­u­tiepri­jzen of ​‘wie denkt eens aan de consument?’

Het hoeft niet her­haald: als de ruwe olie goed­kop­er wordt, betekent dat niet dat brand­stof­fen goed­kop­er wor­den en zek­er niet in dezelfde mate. Nu zijn dis­trib­u­teurs er als de kip­pen bij om hun pri­jzen aan de pomp te ver­hogen zodra het vat ruw duur­der wordt. Wordt dat vat terug beterkoop, dan voe­len niet pret­tig als ze een plot­sel­ing mooiere win­st­marge zouden lat­en schieten.

Dis­trib­u­teurs zullen dus eerder schoor­voe­tend hun pri­jzen lat­en zakken. Daarom vol­gt de pri­js aan de pomp zo traag de evo­lu­tie van het vat ruwe olie.

Euro­cri­sis of ​‘wan­neer gaat de druk van de EU-ketel?’

De insta­biliteit in de euro­zone heeft als resul­taat, dat de dol­lar sterk­er wordt en dat er dus min­der dol­lars moeten wor­den betaald voor een vat olie. De para­dox is dat hoe slechter het bli­jft gaan in de euro­zone, hoe goed­kop­er de olie zou wor­den (als dat de enige fac­tor zou zijn).

Met dit overzicht hebben we geprobeerd de fac­toren op een rijt­je te zetten die de oliepri­js beïn­vloe­den. Som­mige fac­toren ver­sterken elka­ar, andere werken elka­ar tegen. Wan­neer we aan de pomp voor de zoveel­ste keer merken dat ben­zine of diesel weer duur­der zijn gewor­den, dan zien we de eind­fase van een heel com­plex poli­tiek en economisch spel. Een spel dat tot nog toe weinig vreugde heeft ver­schaft, aan de con­sument althans.

Jan Van Besauw
Colum­nist voor USMarkets